Με την ευκαιρία της έκδοσης του τελευταίου του βιβλίου για τις οικονομικές κρίσεις, για το δημόσιο χρέος και το ευρώ, το Euronews συνάντησε τον Ζαν Πολ Φιτουσί, οικονομολόγο, καθηγητή στο Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού και στο πανεπιστήμιο του Λουίς στη Ρώμη. Μιλήσαμε μαζί του για τα αίτια και τις πιθανές λύσεις στην κρίση που προκάλεσε βαθιά ύφεση στην Ευρώπη.
Τζοβάνι Μάτζι (Euronews):
Το Σύμφωνο σταθερότητας και συντονισμός των οικονομικών πολιτικών, που ψηφίστηκε το Μάιο του 2012, αναγκάζει τις χώρες της Ευρωζώνης να υιοθετήσουν την υποχρέωση ισοσκελισμένων προϋπολογισμών στο Σύνταγμά τους. Έχετε επικρίνει σφοδρά αυτή την επιλογή, δε βρίσκετε τίποτα θετικό σε αυτήν;
Ζαν Πολ Φιτουσί:
Το θέμα δεν είναι να έχει κάτι θετικό. Το θέμα είναι να καταλάβουμε το βαθύτερο νόημα της επιταγής για ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς. Το μυαλό μας πάει σε κάτι ανάλογο με αυτό που ισχύει στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Όμως, το πρόβλημα της Ευρώπης είναι ότι δεν είναι Ομοσπονδία.
Άρα, τώρα βρισκόμαστε στην όλο και πιο δυσχερή θέση, ότι ενώ λειτουργούμε ομοσπονδιακά, δεν υπάρχει ομοσπονδιακό κράτος. Με άλλα λόγια, αυτή η συμφωνία για τον προϋπολογισμό αντικατοπτρίζει την έλλειψη πολιτικής στην Ευρώπη.
Και θέτει το ερώτημα, τι νόημα έχει η διαδικασία της ενσωμάτωσης αν αφαιρούμε δημοκρατικό χώρο από το εσωτερικό των κρατών – μελών, χωρίς, παράλληλα, να αυξάνουμε αυτό τον χώρο σε επίπεδο ομοσπονδίας. Άρα, καταλήγουμε σε ένα θεμελιώδες πρόβλημα. Πίσω, όμως, από την υπόθεση του προϋπολογισμού, κρύβεται το πρόβλημα πίστης στους κανόνες. Στην αρχή ήταν οι νομισματικοί κανόνες και τώρα οι δημοσιονομικοί.
Οι Ευρωπαίοι είναι δογματικοί, κατά συνέπεια, προσπαθούν να τα αποδώσουν όλα σε έναν παράγοντα: πριν τη δημιουργία της νομισματικής ένωσης, αυτός ο παράγοντας ήταν ο πληθωρισμός, μετά τη δημιουργία της νομισματικής ένωσης αυτός ο παράγοντας είναι η δημοσιονομική σταθερότητα και το δημόσιο χρέος.
Τζ.Μ.: Ακριβώς, έχετε πει ότι το δημόσιο χρέος είναι εθνικό, αλλά το ευρώ είναι ένα νόμισμα υπερ-εθνικό. Καθώς δεν υπάρχει πολιτική ένωση, θα είναι αρκετή η τραπεζική ένωση, που έχει αποφασιστεί;
Ζ.Π.Φ.: Και ναι και όχι. Καταρχήν, ας δούμε ποιο είναι το πρόβλημα όταν λέμε ότι τα χρέη είναι εθνικά και το νόμισμα υπερ-εθνικό.
Το πρόβλημα είναι ότι οι ευρωπαϊκές χώρες χρεώνονται σε ένα νόμισμα στο οποίο δεν έχουν κανένα έλεγχο. Αυτό σημαίνει ότι χρεώνονται σε ξένο νόμισμα. Άρα μπορεί να χρεοκοπήσουν.
Αντίθετα, όταν μια χώρα δανείζεται σε ένα νόμισμα που ελέγχει, δεν υπάρχει περίπτωση χρεοκοπίας. Ο λόγος που έχουν χρεοκοπήσει αναπτυσσόμενες χώρες, είναι επειδή δανείστηκαν σε ξένο νόμισμα.
Υπάρχει λοιπόν μια “κερκόπορτα” στο σύστημα, που ανοίγει το δρόμο για κερδοσκοπικές κινήσεις.
Τζ.Μ.: Τι μπορεί να γίνει για να αντιμετωπιστεί η κερδοσκοπία πάνω στην πιθανότητα χρεοκοπίας μιας χώρας;
Ζ.Π.Φ.: Είναι αρκετά απλό, έχω προτείνει να κάνουμε το ίδιο που έγινε με την νομισματική ένωση: από τη στιγμή που δημιουργήθηκε, οι αγορές συναλλάγματος εξαφανίστηκαν. Δεν υπάρχει πλέον περιθώριο κερδοσκοπίας με τις ισοτιμίες των ευρωπαϊκών χωρών. Αρκεί, σήμερα, να δημιουργήσουμε ένα κοινό τίτλο για το χρέος. Αν γίνει αυτό, δε θα υπάρχει περιθώριο κερδοσκοπίας πάνω στους τίτλους χρέους των κρατών μελών της Ευρώπης.
Τζ.Μ.: Άρα, ευρωομόλογα…
Ζ.Π.Φ.:Τα ευρωομόλογα, εγώ τα ονομάζω “κοινός τίτλος”. Αυτό σημαίνει ότι το ευρωπαϊκό χρέος είναι ένα, όπως στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ιαπωνία. Η Ομοσπονδία των Ηνωμένων Πολιτειών έχει ένα χρέος. Και υπάρχει η Κεντρική Τράπεζα, που αποτελεί πάντα καταφύγιο δανεισμού.
Τζ.Μ.: Όταν ο Φρανσουά Ολάντ εξελέγη Πρόεδρος της Γαλλίας, δηλώσατε ότι συμφωνείτε με μεγάλο μέρος του οικονομικού του προγράμματος. Ισχύει, ακόμα, αυτό;
Ζ.Π.Φ.:Ακούστε, στην ουσία συμφωνούσα με την επαναδιαπραγμάτευση του “δημοσιονομικού συμφώνου”. Όμως, αυτή η επαναδιαπραγμάτευση δεν έγινε ποτέ. Ο Φρανσουά Ολάντ υπέγραψε τη συμφωνία για τους προϋπολογισμούς, παρότι έλεγε ότι δεν ήθελε να την υπογράψει, χωρίς τροποποιήσεις.
Τζ.Μ.: Οι Ελβετοί πολίτες αποφάσισαν πρόσφατα, μέσω δημοψηφίσματος, να μειωθούν οι μισθοί των υψηλόβαθμων στελεχών των επιχειρήσεων. Είναι, κατά την άποψή σας, μια απόφαση με συμβολική αξία ή είναι ένας δρόμος που θα ακολουθήσουν και άλλες χώρες;
Ζ.Π.Φ.:Λίγο και από τα δύο. Μπορεί να γίνει μάθημα για τις υπόλοιπες χώρες. Όμως, η Ευρώπη δύσκολα θα αναλάβει τις συνέπειες μιας ανάλογης κίνησης. Γιατί η Ευρώπη είναι οργανωμένη στη βάση του χρηματοοικονομικού ανταγωνισμού. Αν μια ευρωπαϊκή χώρα θελήσει να εφαρμόσει αυτό που αποφάσισε η Ελβετία, κινδυνεύει να χάσει ένα μέρος του πληθυσμού της, που θα επιλέξει να ζήσει σε πιο ευχάριστο- φορολογικά- περιβάλλον.
Τζ.Μ.: Ένα μάθημα που που πήραμε τα τελευταία χρόνια, είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, με τη σημερινή της μορφή, δεν “περπατάει”. Βρίσκεται σε σταυροδρόμι. Αν δεν τα καταφέρουμε να φτάσουμε σε πολιτική ένωση, πρέπει να ξεχάσουμε το “ευρωπαϊκό πείραμα”;
Ζ.Π.Φ.: Δεν ξέρω. Είναι ένα ερώτημα που με απασχολεί πολύ. Βλέπω παντού τον κόσμο να υποφέρει. Στην Ιταλία, προφανώς στην Ελλάδα, στην Ισπανία, στη Γαλλία, στη Γερμανία, όπου η φτώχεια αυξήθηκε σημαντικά, στην Αγγλία. Και σας λέω ότι συνήθως, οι λαοί δεν αυτοκτονούν. Άρα θα θελήσουν αλλαγή. Και δε θα μπορούμε για πολύ να τους λέμε ότι δεν υπάρχει δυνατότητα αλλαγής.
Άρα, ή η Ευρώπη θα αλλάξει, ή, ίσως, οι λαοί θα την εγκαταλείψουν. Όμως, αυτό δεν είναι κάτι εύκολο.
Σημαίνει ότι θα εγκαταλείψουμε τον αγώνα, λίγο πριν τη λήξη. Ξεκινήσαμε για να δημιουργήσουμε ένα κοινό λαό και θα εγκαταλείψουμε την προσπάθεια για δογματικούς λόγους.