ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΣτη Δύση είναι γνωστός ως ο Αγιατολάχ. Πολλοί είναι εκείνοι που αναρωτιούνται αν ο τίτλος του είναι θρησκευτικός ή αν είναι κομμένος και ραμμένος στα μέτρα του ιρανικού πολιτικού συστήματος. Ποιος είναι όμως ο Αγιατολάχ και ποιος είναι ο ρόλος του; Θα συζητήσουμε αυτό το θέμα με τον Καζέμ Αλαμανταρί, κοινωνιολόγο και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια.
Είναι πάνω από την εκτελεστική, τη νομοθετική και τη δικαστική εξουσία. Ένας 74χρονος κληρικός κρατά στα χέρια του τα ηνία μιας χώρας, που έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή.
Είναι επιτελάρχης των ενόπλων δυνάμεων και αυτός που διορίζει τη στρατιωτική ηγεσία της χώρας. Κήρυξη πολέμου, ειρήνης, δημοψηφίσματος, είναι μόνο μερικές από τις εξουσίες που έχει.
Μετά το θάνατο του Αγιατολάχ Χομεϊνί, ηγέτη της Ιρανικής Επανάστασης του 1979, ο Αλί Χαμενεΐ ανέλαβε την εξουσία. Εξελέγη από τη Συνέλευση των Ειδικών και δέχτηκε τη θέση μάλλον με δισταγμό.
Από τότε έχει πολλές αρμοδιότητες. Ο διορισμός των επικεφαλής της δικαστικής εξουσίας, όπως και των επικεφαλής της κρατικής ραδιοτηλεόρασης.
Επίσης διορίζει τα 6 από τα 12 μέλη του πανίσχυρου Συμβουλίου των Φρουρών. Πρόκειται για έναν θεσμό με δύο βασικές αρμοδιότητες. Την έγκριση των νομοσχεδίων που περνούν από το κοινοβούλιο και το να καθορίζει ποιοι θα είναι υποψήφιοι στις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές.
Αν και είναι η ανώτατη αρχή του Ιράν, ο Αλί Χαμενεΐ δεν θεωρείται χαρισματικός.
Πολλοί διαδηλωτές κατά καιρούς έχουν κάψει φωτογραφίες του, φωνάζοντας κάτω ο δικτάτορας.
Χαρακτήρισε τις διαδηλώσεις που ακολούθησαν τις εκλογές του 2009 ως ανταρσία. Δύο από τους υποψηφίους, ο Μιρχοσείν Μουσαβί και ο Μεχντί Καρουμπί βρίσκονται ακόμα σε κατ’ οίκον περιορισμό, χωρίς όμως να υπάρχει δικαστική εντολή.
Βάσει του άγραφου νόμου, η κριτική στο ανώτατο πνευματικό ηγέτη του Ιράν τιμωρείται με προσωρινή κράτηση και μπορεί να φτάσει μέχρι και τη φυσική εξόντωση.
Το 1997, γερμανικό δικαστήριο έκρινε ότι ο Χαμενεΐ και ο τότε Ιρανός πρόεδρος Ακμπάρ Χασεμί Ραφσατζανί σχετίζονταν άμεσα με τη δολοφονία τριών μελών της ιρανικής αντιπολίτευσης στο Βερολίνο το Σεπτέμβριο του 1992.
Ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ περιγράφει τον εαυτό του ως επαναστάτη και ξεκαθαρίζει ότι δεν είναι διπλωμάτης. Ωστόσο, οι αποφάσεις για όλα τα μεγάλα θέματα, όπως οι σχέσεις του Ιράν με τις ΗΠΑ, λαμβάνονται στο γραφείο του.
Euronews: Σε ότι αφορά την πολιτική και θρησκευτική θέση του κυρίου Χαμενεΐ σύμφωνα με το Σύνταγμα. Υπάρχει κάτι ανάλογο στη διεθνή σκηνή;
Αλαμανταρί: Ο Ανώτατος Πνευματικός Ηγέτης έχει απεριόριστες εξουσίες. Στο σύγχρονο κόσμο υπάρχουν αρκετοί δικτάτορες και ηγέτες που καταλύουν το νόμο. Ωστόσο, δεν νομίζω ότι υπάρχει άλλη περίπτωση σαν αυτή του Ιράν, που το Σύνταγμα να έχει δώσει σε έναν ηγέτη το δικαίωμα της δικτατορίας. Η δικτατορία είναι απόρροια δύο πραγμάτων: της συγχώνευσης των δύο ισχυρών θεσμών, της θρησκείας και της κυβέρνησης, καθώς και της ισόβιας θητείας σε μια ηγετική θέση. Αυτοί οι δύο παράγοντες, σε συνδυασμό με το συγκεντρωτισμό του κυρίου Χαμενεΐ έχουν δημιουργήσει ένα παγκοσμίως μοναδικό φαινόμενο.
Euronews: Πως βλέπετε τη διαδικασία με την οποία ο Ιρανός ηγέτης ανήλθε στην εξουσία; Ποιες είναι οι ισορροπίες ισχύος, αλλά και η νομιμότητα της θέσης του;
Αλαμανταρί: Ο Χαμενεΐ ανέβηκε στην εξουσία μέσω μιας μεγάλης συνωμοσίας εναντίον του νόμιμου διαδόχου του Αγιατολάχ Χομεϊνί, του Αγιατολάχ Μονταζερί, ο οποίος ήταν επίσης μέλος της Συνέλευσης των Ειδικών.
Μετά το θάνατο του Χομεϊνί, ο Ραφσατζανί ισχυρίστηκε ότι ο Χομεϊνί είχε αναφέρει ότι ο Αλί Χαμενεΐ θα μπορούσε να γίνει ηγέτης. Αυτό συνέβη παρά το γεγονός ότι δεν αναφερόταν κάτι τέτοιο στην 30 σελίδων διαθήκη του Χομεϊνί. Μετά το θάνατο του Χομεϊνί, ο Χαμενεΐ και ο Ραφσατζανί μοιράστηκαν την εξουσία και περιθωριοποίησαν το γιο του Αγιατολάχ Χομεϊνί, Αχμάντ. Δύο χρόνια αργότερα ο Αχμάντ πέθανε κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες. Μετά από αυτό ο Χαμενεΐ και ο Ραφσατζανί άρχισαν να έχουν διαφορετικές απόψεις. Ο Ραφσατζανί κοιτούσε στο μέλλον και ο Χαμενεΐ στο παρελθόν, είναι αντιδυτικός και κατά του εκσυγχρονισμού.
Με τη συγκεντρωτική συμπεριφορά του, υποβοηθούμενη από το στρατό και τους σκληροπυρηνικούς συντηρητικούς, ο Χαμενεΐ κατάφερε να περιθωριοποιήσει και τον Ραφσατζανί.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗEuronews: Βασιζόμενοι στα όσα έγιναν στις διαδηλώσεις που ακολούθησαν τις εκλογές του 2009, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Αγιατολάχ αναμειγνύεται στην εκλογική διαδικασία;
Αλαμανταρί: Ναι. Ο ηγέτης παρεμβαίνει στις εκλογές. Στον τρίτο χρόνο της πρώτης θητείας του Αχμαντινετζάντ, σε μια ομιλία του είχε αναφέρει ότι ο Αχμαντινετζάντ δεν πρέπει να θεωρεί ότι του έχει απομείνει μόνο ένας χρόνος στην προεδρία και ότι θα πρέπει να προετοιμαστεί για τα επόμενα πέντε χρόνια. Για αυτό και στις τελευταίες εκλογές ο Χαμενεΐ χρησιμοποίησε την επιρροή του για να αλλάξει τη διαδικασία προς όφελος του Αχμαντινετζάντ και εις βάρος του Μουσαβί.
Για τον Χαμενεΐ η ανεξάρτητη στάση ενός προέδρου μπορεί να ερμηνευθεί ως διπλή εξουσία, κάτι που αποτελεί απειλή για την δική του απόλυτη εξουσία. Ακόμα και τώρα ενήργησε εναντίον του Χαταμί και του Ραφσατζανί, εμποδίζοντας την υποψηφιότητά τους.
Euronews: Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η μεγαλύτερη πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει ο ηγέτης της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν;
Αλαμανταρί: Το κίνημα των γυναικών για ελευθερία, δημοκρατία και ισότητα, η πολύ κακή οικονομική κατάσταση, οι κυρώσεις και η διεθνής απομόνωση. Αυτές είναι οι βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο Χαμενεΐ.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ