ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤο να κυκλοφορούμε ή να πηγαίνουμε διακοπές είναι δικαιώματα που οι πιο πολλοί θεωρούμε δεδομένα. Όμως για τα άτομα με αναπηρία υπάρχουν προφανή εμπόδια. Η προσβασιμότητα αποτελεί στόχο πολλών πόλεων. Το Βερολίνο, όμως, δίνει το παράδειγμα.
«Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η μετακίνηση. Και φυσικά το να βρω στέγαση, όπου να μπορώ να κινούμαι και να νιώθω σα στο σπίτι μου. Πολύ δύσκολο», μας λέει η φοιτήτρια Κατρίνα Φόιγκτ.
Η προσβασιμότητα αποτελεί νομική υποχρέωση στις περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις. Όμως η υλοποίησή της αποδεικνύεται εξαιρετικά χρονοβόρα. Ήδη από τη δεκαετία του ’90 η γερμανική πρωτεύουσα εφαρμόζει πολιτικές προσβασιμότητας. Και για τις προσπάθειες αυτές, το Βερολίνο βραβεύθηκε. Όλα τα λεωφορεία έχουν ήδη προσαρμοστεί, ενώ ανάλογοι στόχοι έχουν τεθεί για το τραμ και το μετρό με ορίζοντα το 2020.
Τρανό παράδειγμα αυτής της πολιτικής αποτελεί η ανακαίνιση του Ράιχσταγκ στα τέλη της δεκαετίας του 90. Ο διάσημος διαφώτιστος θόλος του έχει δύο ράμπες που οδηγούν στην κορυφή. Η Κατρίνα συμμετείχε στην έρευνα που έκανε η πόλη για να βελτιώσει την πρόσβαση στους χώρους της.
Όπως τονίζει, «είναι δύσκολο να πω ότι από μόνα τους τα όσα έχουν χτιστεί είναι σημαντικά για να ζήσουμε μία ζωή φυσιολογική. Θεωρώ πως χρειάζονται πολλά περισσότερα. Όπως για παράδειγμα να αλλάξουμε τον τρόπο σκέψης μας. Και για το λόγο αυτό δεν είναι μόνο σημαντικό να χτίζουμε χωρίς εμπόδια. Επίσης σημαντικό είναι και το να αντιπαρατεθούμε με τη βάση του θέματος. Να δούμε τι αληθινά σημαίνει η λεγόμενη αναπηρία».
Η έρευνα για το πώς θα γίνουν οι πόλεις πιο φιλικές προς τους πολίτες είναι μια συνεχής διαδικασία. Τέτοιες πολυαισθητικές μακέτες εντοπίζονται σε όλο και περισσότερα μουσεία. Η πρόσβαση στην πληροφορία είναι εξίσου βαρύνουσας σημασίας με τη φυσική πρόσβαση.
Η πολεοδόμος Μπάρμπαρα Μπέρνινγκερ δηλώνει αφοσιωμένη στο σύνθημα “μια πόλη κατάλληλη για όλους”. Επιθυμία της είναι «να χτίσουμε μια περιεκτική πόλη, δηλαδή μια πόλη προσβάσιμη για όλους. Και για το λόγο αυτό χρησιμοποιούμε σχεδιαστικά μοντέλα για όλους. Γιατί, αναπηρία μπορεί να έχει κάποιος που δεν βλέπει, όμως κι εγώ ένιωθα έτσι, όταν έπρεπε να πηγαίνω βόλτα δύο παιδιά με το καρότσι».
Η προσβασιμότητα είναι ένα ευρύ και περίπλοκο ζήτημα. Προβλήματα κινητικότητας, όρασης, ακοής ή διανοητικά – διαφορετικές αναπηρίες που ζητούν διαφορετικές απαντήσεις. Το Βερολίνο συνεργάζεται με άλλες πόλεις, ώστε να βρεθούν λύσεις από κοινού.
Η κ. Μπέρνινγκερ εξηγεί: «Αν βάλεις μαζί παράγοντες από πολλές ευρωπαϊκές πόλεις, τότε είσαι πολύ ισχυρότερος. Το να άρεις τα εμπόδια από μία πόλη, κάνοντάς την προσβάσιμη σε όλους, είναι ζήτημα κόστους. Άρα, αν κάνεις τα ίδια λάθη στη Μασσαλία, το Λονδίνο και το Βερολίνο θα κοστίσει πολύ. Είναι πολύ ευκολότερο να μάθουν η μία πόλη από την άλλη κι όχι να ξαναεφεύρουμε τον τροχό».
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προχωρήσει σε ένα σημαντικό βήμα με την υπογραφή της συνθήκης του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Η συνθήκη αυτή συνιστά αναφορά στις μίνιμουμ συνθήκες σε ορισμένες περιοχές, ειδικά ως προς την πρόσβαση σε δημόσια κτίρια.
Ο κεντρικός σταθμός του Βερολίνου είναι ο μεγαλύτερος της Ευρώπης. Πληροί πολλά από τα κριτήρια. Ανακαινίστηκε ριζικά πριν επτά χρόνια και τώρα διαθέτει 30 ομιλούντες ανελκυστήρες. Μαζί έγιναν κι άλλες αναβαθμίσεις, όπως ανάγλυφοι οδηγοί για άτομα με προβλήματα όρασης. Κάποια προβλήματα όμως δεν αντιμετωπίζονται τόσο εύκολα.
«Πολλοί αφήνουν τις βαλίτσες τους πάνω στον οδηγό. Δεν συνειδητοποιούν ότι είναι για τους τυφλούς. Νομίζουν ότι είναι διακοσμητικός», σύμφωνα με τον Ρύντιγκερ Λάιντνερ, ο οποίος αντιμετωπίζει προβλήματα όρασης.
Ο κ. Λάιντνερ είναι επικεφαλής της ΝΑΤΚΟ, ενός οργανισμού που ασχολείται με την προσβασιμότητα στα μέσα συγκοινωνίας. Όπως μας επισημαίνει, «ακόμη και στο Βερολίνο υπάρχουν πολλά να γίνουν. Έχουμε έναν σύγχρονο σιδηροδρομικό σταθμό. Όμως, όταν φεύγεις, δεν υπάρχει οδηγός κάτω για τους τυφλούς. Κι όταν θες να χρησιμοποιήσεις το λεωφορείο ή το ταξί, πάλι χρειάζεσαι βοήθεια για να πας εκεί».
Αν και το “πόλη κατάλληλη για όλους” εφαρμόζεται, ο εκ των προτέρων σχεδιασμός των μετακινήσεων παραμένει ουσιώδης για τα άτομα με αναπηρία. Όμως ο λεγόμενος «προσβάσιμος τουρισμός» αναπτύσσεται. Στα σκάφη που διαπλέουν τον ποταμό Σπρέε έχει προβλεφθεί χώρος για αμαξίδια. Κι άλλα πρακτορεία αναγνωρίζουν δυναμική σε τουριστικές πρωτοβουλίες όπως αυτή του Φέλιξ Καρς.
«Πάντα πρέπει να διασφαλίζεις πως όλα είναι πραγματικά καλά, προσβάσιμα, ενώ ελέγχουμε τα πάντα πολλές φορές. Μετράμε τα δωμάτια, τα μπάνια, ελέγχουμε ακόμη και το σύστημα μεταφοράς. Διασφαλίζουμε πως τα πάντα λειτουργούν», δηλώνει ο κ. Καρς.
Οι ευρωπαϊκές πόλεις βαθμιαία στέκονται στο ύψος των περιστάσεων της προσβασιμότητας. Όμως θα χρειαστεί αρκετός χρόνος μέχρι να αρθούν όλα τα φυσικά και νοερά εμπόδια, ώστε κάθε πολίτης να μετακινείται ελεύθερα.