Το ελιξίριο της αιώνιας νεότητας είναι ένα παλιό όνειρο της ανθρωπότητας. Ωστόσο, αν μια ολοκληρωτική νίκη επί της γήρανσης είναι ακόμα μακριά, θα μπορούσε τουλάχιστον να αναβιώσει αθάνατα έργα τέχνης.
Στην Φλωρεντία οι συντηρητές χρησιμοποιούν νέες μεθόδους για να αναβιώσουν… παλιά έργα τέχνης.
Με την πάροδο των χρόνων, οι πίνακες ζωγραφικής καταστρέφονται. Γίνονται πιο εύθραυστοι, ξεθωριάζουν, χάνουν την ζωντάνια και τελικά την αξία τους. Αυτό οφείλεται στην εξάλειψη του ανθρακικού ασβεστίου, ενός θεμελιώδους συστατικού πολλών έργων τέχνης. Οι επιστήμονες επιχειρούν τη μη εξάλειψή του με νανοσωματίδια υδροξειδίου του ασβεστίου.
“Αυτός ο πίνακας έχει σοβαρές ζημιές λόγω της ηλικίας του, αλλά και επειδή απομακρύνθηκε από τον τοίχο. Έχει μόνο λεπτά στρώματα χρώματος στα αριστερά και αυτά είναι πολύ ξεθωριασμένα.
Αλλά με αυτό το νανοασβέστιο πλέον μπορούμε να ενισχύσουμε τα ευάλωτα τμήματα του πίνακα”, σχολιάζει ένας επιστήμονας.
Πώς λειτουργεί αυτό το ελιξήριο της νεότητας; Επισκεφθήκαμε ένα εργαστήριο για να καταλάβουμε τι συμβαίνει από χημικής πλευράς.
Επιστήμονες από διάφορες χώρες έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους σε μια κοινή προσπάθεια σε αυτό το ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα.
Μια απλή χημική αντίδραση παράγει νανοσωματίδια του υδροξειδίου του ασβεστίου, τα οποία είναι σε θέση να διεισδύσουν μέσα στα ιστορικά έργα τέχνης και να τα αποκαταστήσουν.
“Διατηρούμε την ίδια ακριβώς σύνθεση στο εσωτερικό του πίνακα, το ίδιο υλικό που χρησιμοποιήθηκε και από τον καλλιτέχνη, όταν τον ζωγράφιζε”, λέει ο Πιέρο Μπαλόνι, χημικός στο Πανεπιστήμιο της Φλορεντίας.
Προσαρμόζοντας το μέγεθος των νανοσωματιδίων, οι επιστήμονες ελέγχουν τις χημικές ιδιότητες της λύσης που προκρίνεται για την αποκατάσταση και ακολούθως την προσαρμόζουν στο απαιτούμενο έργο τέχνης.
Η νανοτεχνολογία βοηθά επίσης να καθαριστούν τα έργα τέχνης, ακόμη και τα ευαίσθητα, όπως οι ακουαρέλες. Ένα τζελ αφαιρεί απαλά την σκόνη από το έργο τέχνης χωρίς να καταστρέφει την ζωγραφική.
“Το νερό είναι περιορισμένο σε αυτό το τζελ, και με τον έλεγχο της χημικής του σύνθεσης και το φυσικά μέγεθος των πόρων, μπορούμε στην συνέχεια να ελέγξουμε το βάθος της διείσδυσης του νερού μέσα στον πίνακα…”, εξηγεί ο Μπαλόνι.
Στο εργαστήριο αποκατάστασης το τζελ καθαρισμού πρόκειται να χρησιμοποιηθεί με τα πιο εύθραυστα αντικείμενα, για παράδειγμα ένα κομμάτι υφάσματος με χρυσά κεντήματα που χρονολογείται από τον 13ο αιώνα και συγκεκριμένα από το έτος 1261.
“Νομίζω ότι το μέλλον είναι αυτού του είδους οι παρεμβάσεις, επειδή είναι ένας τρόπος να θεραπευτούν τα έργα τέχνης με την μικρότερη δυνατή επέμβαση”, εξηγεί ο Σουζάνα Κόντι, συντηρήτρια έργων τέχνης.
Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι αυτά τα νανοϋλικά θα προσφέρουν τελικά καινοτόμα εργαλεία και πρωτότυπες μεθόδους συντήρησης, με χαμηλό κόστος.
“Με την εφαρμογή της νανο-επιστήμης στην συντήρηση έργων τέχνης μπορούμε να δημιουργήσουμε μια νέα μεθοδολογία για να καθυστερήσει ο θάνατος των έργων τέχνης. Μπορούμε να βοηθήσουμε την τέχνη να διατηρηθεί για τις επόμενες γενιές. Μπορούμε να προσπαθήσουμε να προσφέρουμε μια πραγματική αθανασία για αυτά τα αθάνατα έργα τέχνης, διασώζοντάς τα για τα παιδιά μας και για τα παιδιά των παιδιών μας”, καταλήγει ο Πιέρο Μπολόνια.