Δύο αδέλφια, ο Μισέλ και ο Τζιοβάνι εδώ και δεκαετίες ψαρεύουν στα ανοικτά της Μολφέτα. Υποστηρίζουν πως η αλιεία έχει γίνει μια επικίνδυνη δουλειά, αφού καθημερινά έρχονται σε επαφή με χημικά και πυρομαχικά που βρίσκονται στις ευρωπαϊκές θάλασσες.
«Είχαμε προβλήματα στην αναπνοή. Μετά από τέσσερις ώρες δουλειάς δεν μπορούσαμε να αναπνεύσουμε. Τα μάτια μας καίγανε και είχαμε πρόβλημα με τα δάκτυλα μας. Ιδιαίτερα με τις άκρες των δαχτύλων που χρησιμοποιούμε όταν δουλεύουμε. Στο σώμα μας εμφανίστηκαν κόκκινα σημάδια, σαν μανιτάρια. Μετά από λίγο στέγνωναν και εξαφανίζονταν», υποστηρίζει ο Τζιοβάννι ντε Κάντια.
Η κυβερνητική περιβαλλοντική υπηρεσία έχει υποβάλει σε ιατρικές εξετάσεις τα δύο αδέλφια καθώς και άλλους ψαράδες. Τα αποτελέσματα δεν έχουν βγει ακόμη, όμως ο Μισέλ υποστηρίζει, πως το αέριο μουστάρδας ευθύνεται για την ασθένεια του.
«Αυτές οι βόμβες βρίσκονται γύρω μας, είναι παντού. Με το χρόνο τα μεταλλικά δοχεία διαβρώνονται και τα χημικά βγαίνουν από τα δοχεία και γίνονται ένα με το νερό. Έτσι όταν τραβάμε τα δίχτυα, τα χημικά καίνε τα χέρια και τα μάτια μας», υποστηρίζει ο Μισέλ ντε Κάντια.
«Ο πατέρας μου ψάρευε με βάρη και συχνά έβγαζε από την θάλασσα βόμβες που έριξαν οι Γερμανοί και οι Άγγλοι κατά μήκος της ακτής. Βεβαίως, όταν ο καιρός είναι κακός, πολλές από αυτές παρασύρονται και χάνονται στο βαθύ πέλαγος. Όταν όμως ο καιρός είναι καλός, εδώ μπορεί να βρεις συμβατικές και μη συμβατικές βόμβες, μεταξύ αυτών και βόμβες φυσικού αερίου μουστάρδας» δήλωσε στην κάμερα του euronews ο Τζιοβάννι ντε Κάντια.
Εδώ και δεκαετίες, στις Ιταλικές θάλασσες βρίσκονται εκατομμύρια τόνοι πυρομαχικών. Τον Δεκέμβριο του 1943, γερμανικά αεροπλάνα βομβάρδισαν συμμαχικά πλοία στο λιμάνι του Μπάρι.
Ένα από τα πλοία που βυθίστηκαν, το αμερικανικό Τζον Χάρβει, μετέφερε φορτίο αερίου μουστάρδας που θα χρησίμευε ως αντίποινα, σε περίπτωση που η Γερμανία χρησιμοποιούσε χημικά όπλα. Το φορτίο αερίου μουστάρδας δεν υπήρχε στα χαρτιά, αφού Ηνωμένες Πολιτείες, Γερμανία και Ιταλία, είχαν υπογράψει τη σύμβαση της Γενεύης, που απαγορεύει τη χρήση χημικών όπλων στον πόλεμο.
Το αέριο μουστάρδας χύθηκε, μόλυνε και σκότωσε στρατιώτες και πολίτες. Τη ζωή τους έχασαν και όσοι εργάστηκαν για να καθαρίσουν το λιμάνι μετά τον πόλεμο. Ό,τι απέμεινε από τα επικίνδυνα χημικά, πετάχτηκαν στη θάλασσα.
Οι επιστήμονες υπολογίζουν πως υπάρχουν περίπου 90 χιλιάδες όπλα που ρυπαίνουν την ακτή του Μπάρι. Στην πλειοψηφία τους πρόκειται για συμβατικά πυρομαχικά. Υπάρχει όμως και ένα μικρό ποσοστό χημικών αποθεμάτων.
Ένα από αυτά είναι το αέριο μουστάρδας, για το οποίο οι ψαράδες λένε ότι το έχουν συναντήσει. Όμως ο βιολόγος και σύμβουλος της κυβέρνησης, Νίκολα Ουνγκάρο εκτιμά, πως η μετακίνηση των πυρομαχικών κρύβει σοβαρούς κινδύνους.
«Η απομάκρυνση των χημικών βομβών από τη θάλασσα, φυσικά είναι μια καλή λύση. Έτσι προστατεύουμε το θαλάσσιο περιβάλλον και τους ψαράδες που υποφέρουν. Αλλά το πρόβλημα είναι όσα μπορεί να συμβούν μόλις οι βόμβες βγουν στη στεριά. Αναφέρομαι στην περιοχή όπου θα αποσύρονται. Φοβάμαι πως η μετακίνηση τους μπορεί να ενεργοποιήσει το χειρότερο σενάριο. Μπορεί οι επικίνδυνες ουσίες να διαρρεύσουν στο έδαφος με αποτέλεσμα να μολυνθεί το νερό. Ίσως είναι καλύτερα να τις αφήσουμε στη θέση τους», υποστηρίζει ο βιολόγος Νίκολα Ουνγκάρο.
Οι αρχές έχουν ζητήσει από τους αλιείς, να μην ψαρεύουν σε συγκεκριμένες περιοχές, καθώς και να μην ακουμπούν οποιοδήποτε τύπο πυρομαχικών. Όμως κάποιοι ψαράδες πιστεύουν, πως τα μέτρα δεν είναι επαρκή και ζητούν την απομάκρυνση τους.
Σύμφωνα με το μηχανικό περιβάλλοντος, Μασιμιλιάνο Πισιτέλι, στις Ιταλικές θάλασσες υπάρχουν και βόμβες διασποράς απεμπλουτισμένου ουρανίου.
Υποστηρίζει πως αεροσκάφη του ΝΑΤΟ πέταξαν τις βόμβες κατά τη διάρκεια του πολέμου στην πρώην Γιουγκοσλαβία.
«Η επιχείρηση απομάκρυνσης χημικών και βομβών είναι μια απίστευτα δαπανηρή διαδικασία που απαιτεί πολύ χρόνο και προσωπικό. Είναι μια επιλογή με ρίσκο, αφού μπορεί να έχουμε τραυματίες ή να χαθούν ζωές. Δεν υπάρχει όμως άλλος δρόμος, αφού αυτές οι βόμβες βρίσκονται μόλις 100 μέτρα από παραλίες, όπου οι άνθρωποι κολυμπούν. Πολλές βόμβες βρίσκονται και στα λιμάνια, όπου οι ψαράδες αγκυροβολούν τα πλοία τους», αναφέρει ο μηχανικός περιβάλλοντος Μασιμιλιάνο Πισιτέλι.
Όμως η Ιταλία δεν είναι η μόνη χώρα που αντιμετωπίζει τον εφιάλτη των βυθισμένων πυρομαχικών. Από τη Βαλτική έως τη Βόρεια Θάλασσα, εκατομμύρια πυρομαχικά βρίσκονται στις ευρωπαϊκές θάλασσες.
Περίπου 500 μέτρα από την ακτή του Βελγίου, βρίσκονται 35 χιλιάδες τόνοι χημικών πυρομαχικών από τον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η αλιεία και η κολύμβηση απαγορεύονται. Όμως οι επιστήμονες υποστηρίζουν, ότι τα πυρομαχικά που έχουν θαφτεί είναι ασφαλή και παρακολουθούνται στενά.
Ο Ζαν Μέες είναι επικεφαλής του Θαλάσσιου Ινστιτούτου της Φλάνδρας. Ο Βέλγος επιστήμονας υπενθυμίζει πως χημικά όπλα, όπως το φυσικό αέριο μουστάρδας, χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
«Έχουν ξεμείνει τόνοι πυρομαχικών. Κυρίως γερμανικά πυρομαχικά, αλλά όχι μόνο. Πολλές χημικές κεφαλές βρίσκονται στα παλιά πολεμικά πεδία της Φλάνδρας. Η περιοχή είναι γεμάτη με βόμβες που δεν ξέρεις πότε θα σκάσουν.
Μέτα τον πόλεμο, όταν έπρεπε να απαλλαγούμε από τα πυρομαχικά και τις κεφαλές που ξέμειναν, η κυβέρνηση έπρεπε να πάρει μια γρήγορη και ρεαλιστική απόφαση. Απλά σκέφτηκαν «ας βρούμε μια αμμουδιά για να θάψουμε τις βόμβες. Όμως να μην είναι πολύ μακριά, γιατί η μεταφορά τους πρέπει να γίνει γρήγορα και χωρίς μεγάλο κόστος. Για έξι μήνες ένα πλοίο μετέφερε καθημερινά χημικές κεφαλές» δήλωσε στην κάμερα του euronews o Ζαν Μέες, επικεφαλής του Θαλάσσιου Ινστιτούτου της Φλάνδρας.
Ο Ζαν Σαβελκόλς εργάζεται για μια βελγική εταιρεία που ειδικεύεται στην υποθαλάσσια εκκαθάριση πυρομαχικών. Είναι επίσης μέλος του IDUM, δηλαδή του Οργανισμού Διεθνούς Διαλόγου για τα υποβρύχια πυρομαχικά.
Προειδοποιεί πως κάποια από τα χημικά πυρομαχικά που πετάχτηκαν στις θάλασσες θα διαρρεύσουν και πρέπει να παρακολουθούνται. Κάτι τέτοιο όμως κοστίζει πολλά χρήματα.
«Πολιτικές ηγεσίες και κόμματα πρέπει να πάρουν θέση. Αυτό ακριβώς επιχειρεί να κάνει το IDUM. Προσπαθούμε να εξηγήσουμε κυρίως στις χώρες της Βαλτικής ποιοι είναι οι κίνδυνοι. Αν αυτά τα πυρομαχικά εκραγούν στο βυθό της θάλασσας, οι επιπτώσεις θα είναι τεράστιες. Στη Βαλτική Θάλασσα υπάρχουν 1,6 δισεκατομμύρια τόνοι πυρομαχικών, ενώ στη Βόρεια Θάλασσα 1,3 δισεκατομμύρια τόνοι», εξηγεί ο Ζαν Σαβελκόλς, ειδικός στα υποθαλάσσια πυρομαχικά.
Πριν από λίγες ημέρες, ο Ματέο Ντίτζεο ίδρυσε την περιβαλλοντική ομάδα πολιτών της Μολφέτα.
Στην κάμερα του euronews δείχνει τα χημικά πυρομαχικά που βρίσκονται μόλις 50 μέτρα από την παραλία. Ο Ντίτζεο καλεί τις αρχές να απομακρυνθούν άμεσα τα πυρομαχικά. Συμφωνεί ότι η συζήτηση στην Ιταλία έχει αναζωπυρωθεί, μετά τα σχέδια για τα χημικά αποθέματα της Συρίας.
Αμερικανικό πλοίο θα μεταφέρει τα χημικά και θα τα διαλύσει κοντά σε ιταλικό λιμάνι. Ο Ματέο Ντίτζεο υποστηρίζει πως υπάρχουν πολλά ερωτήματα, μα ελάχιστες απαντήσεις.
«Ανησυχήσαμε όταν μάθαμε ότι τα χημικά θα μεταφερθούν και θα καταστραφούν στις ιταλικές ακτές. Κάποιος πρέπει να μας εξηγήσει κατά πόσο η προτεινόμενη διαδικασία, δηλαδή η υδρόλυση είναι η καλύτερη επιλογή. Δεν μας έχουν εξηγήσει ακόμα πώς θα απαλλαγούμε από τα απορρίμματα. Θα τα θάψουν στο βυθό της θάλασσας; Και αν ναι, τη μία ακούμε για τη Μεσόγειο και την άλλη για τον ωκεανό. Όπου κι αν αποθηκευτούν, υπάρχει κίνδυνος» υποστηρίζει ο Ματέο Ντίτζεο, επικεφαλής της περιβαλλοντικής ομάδας πολιτών της Μολφέτα.
Την ίδια ώρα, ο Μισέλ και ο Τζιοβάννι περιμένουν τα αποτελέσματα των εξετάσεων τους. Δεν έχουν λάβει αποζημίωση, μόνο κάποιες συμβουλές:
«Μας είπαν να φορέσουμε ειδική φόρμα εργασίας και μάσκα αερίων. Εγώ σκέφτηκα, πού νομίζεις ότι δουλεύω; Στη θάλασσα ή σε εργοστάσιο χημικών;» αναρωτιέται ο Μισέλ ντε Κάντια.
Ενώ κυβερνήσεις και στρατός μιλούν πλέον πιο ανοιχτά για τα πυρομαχικά που βρίσκονται στη θάλασσα, πολλοί φοβούνται πως τα βυθισμένα χημικά είναι πολύ περισσότερα από όσα έχουμε φανταστεί.