Χωρίς αρχηγό, μέλη, κομματική δομή και χρησιμοποιώντας το ισχυρό σύνθημα «Ναι, μπορούμε» το Podemos αποδείχθηκε το μεγαλύτερο success story των ευρωεκλογών στην Ισπανία τον περασμένο Μάιο.
To Reporter ταξίδεψε στην Ισπανία για να συνομιλήσει με στελέχη του κόμματος, να διερευνήσει τις προθέσεις τους για το επόμενο διάστημα και διαπιστώσει την απήχηση που έχει το κόμμα στον κόσμο.
Το κόμμα πρωτοεμφανίστηκε τον Ιανουάριο του 2014. Μέσα σε μόλις τέσσερις μήνες η ιδρυτική του ομάδα όργωσε την Ισπανία. Με 1.200.000ψήφους το κόμμα έλαβε σχεδόν 8% και 5 έδρες στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο.
Πρόσωπο του Podemos είναι ο 35χρονος Πάμπλο Ιγκλέσιας, o οποίος ηγήθηκε της προεκλογικής εκστρατείας. Αριστερός, αντισυμβατικός, μοιάζει πολύ διαφορετικός από τους περισσότερους παραδοσιακούς πολιτικούς που κυκλοφορούν στους διαδρόμους του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου.
«Για το κόμμα μας ήταν πολύ βασικό να διαπραγματευτούμε πως κάποιος από τον ΣΥΡΙΖΑ θα είναι ένας από τους προέδρους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ώστε να καταδείξουμε την αλλαγή που συντελείται στην Ευρώπη. Αργά ή γρήγορα στη Νότια Ευρώπη θα δείξουμε πως μπορούμε να κάνουμε πράγματα με διαφορετικό τρόπο. Δεν θέλουμε να είμαστε αποικίες της Γερμανίας, αποικίες της τρόικας, δεν επιθυμούμε οικονομικές δυνάμεις για τις οποίες δεν έχουμε ψηφίσει να αποφασίζουν για τις τύχες των πολιτών μας», εξηγεί ο Πάμπλο Ιγκλέσιας, εκπρόσωπος του κόμματος Podemos και εκλεγμένος ευρωβουλευτής.
Από τις πλατείες των αγανακτισμένων στο ευρωκοινοβούλιο
Το κόμμα Pοdemos (Μπορούμε) αναδείχθηκε από το κίνημα διαμαρτυρίας των «Αγανακτισμένων» του 2011 όταν χιλιάδες Ισπανοί βγήκαν στους δρόμους και διαδήλωσαν κατά της λιτότητας διεκδικώντας πολιτική αλλαγή.
Ο Πάμπλο Ιγκλέσιας και οι συνάδελφοί του, καθηγητές πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Complutense στη Μαδρίτη, ήθελαν να μετατρέψουν την αγανάκτηση σε μια ριζοσπαστική πολιτική αλλαγή.
Εθνικοποίηση του δημόσιων αγαθών
«Μας έμαθαν πως είναι λάθος να προσπαθούμε να εθνικοποιήσουμε την οικονομία μας. Αν όμως υπάρχουν δημόσια αγαθά, μπορούμε να τα διαχειριζόμαστε με δημόσιο τρόπο, που δεν είναι το ίδιο με την κρατική διαχείριση. Το νερό, η ενέργεια, τα οικονομικά είναι στοιχεία που πρέπει να βρίσκονται υπό δημόσιο έλεγχο. Οι τράπεζες πρέπει να είναι υπό έλεγχο, το νερό δεν είναι εμπόρευμα, η ενέργεια δεν μπορεί να υπόκειται σε ολιγοπώλια. Υπάρχει μια σειρά από ζητήματα που μπορούμε να δούμε υπό το πρίσμα του δημόσιου αγαθού», υποστηρίζει ο Χουάν Κάρλος Μονεντέρο, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Complutense.
Το κυβερνών δεξιό Λαϊκό Κόμμα και το Σοσιαλιστικό Κόμμα, που είναι στην αξιωματική αντιπολίτευση κατέγραψαν τα χειρότερα ποσοστά τους από τις πρώτες ελεύθερες εκλογές μετά τη δικτατορία του Φράνκο.
Αθροιστικά τα ποσοστά και των δύο κομμάτων ήταν κάτω από 50%. Συγκριτικά με το 81% του 2009, ο δικομματισμός συνετρίβη.
Η κριτική που ασκούν στο κόμμα Podemos είναι πολύ σκληρή.
Κόμμα διαμαρτυρίας ή ένα νέο λαϊκιστικό κόμμα;
«Ιδεολογικά τοποθετούνται στην ριζοσπαστική αριστερά και δέχονται ισχυρές επιρροές από τα κινήματα της Λατινικής Αμερικής από τη Βενεζουέλα μέχρι το Περού. Από εκεί έχουν υιοθετήσει τη ρητορική κατά του Βορρά, την αντικαθεστωτική, αντικαπιταλιστική ρητορική και βέβαια κατά της Ευρώπης υπό αυτή την έννοια. Την ίδια στιγμή όμως προκειμένου να διευρύνουν τη βάση τους, έχουν υιοθετήσει αυτό που κάνουν και άλλα κόμματα, για να γίνουν αυτό που λέμε ένα κόμμα που να τους χωράει όλους. Αυτό που ισχυρίζονται είναι πως θέλουν να εκπροσωπήσουν τον κόσμο χωρίς να υποστηρίζουν ούτε τη δεξιά ούτε την αριστερά. Εμφανίζονται ως ο λαός κατά των καστών, κατά του κατεστημένου.
Υπό αυτή την έννοια, κρύβονται πίσω από την ιδεολογία τους και κατά συνέπεια εγώ θεωρώ πως μετατρέπονται σε λαϊκιστικό κόμμα», λέει ο Χοσέ Ιγκνάθιο Τορεμπλάνκα, επικεφαλής του γραφείου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τις Εξωτερικές Σχέσεις.
Η κριτική δεν σταματά εδώ. Για τον Πάμπλο Ιγκλέσιας έχουν πει πως είναι εξτρεμιστής. Οι πολιτικοί αντίπαλοι του Podemos τον κατηγορούν πως δικαιολογεί την τρομοκρατία του ΕΤΑ ή πως έχει πάρει χρήματα από την κυβέρνηση της Βενεζουέλας καθώς ο Ιγκλέσιας και οι συνεργάτες του διατηρούσαν δεσμούς με το καθεστώς Τσάβες.
«Μας έχουν κατηγορήσει για παράνομες ενέργειες, για παράνομη χρηματοδότηση. Επειδή το να δέχεσαι χρήματα από μια ξένη κυβέρνηση είναι παράνομο για ένα πολιτικό κόμμα. Το να υποστηρίζεις τρομοκράτες είναι παράνομο και ορισμένοι υποστηρίζουν πως δεν απέχουμε από αυτό. Όχι. Αν λένε πως έχουμε διαπράξει ένα έγκλημα να πάνε να το πούνε στο δικαστήριο, να πάνε στην αστυνομία. Το χρησιμοποίησαν για να δημιουργήσουν εντυπώσεις στην κοινωνία, κάτι που τελικά γυρίζει εναντίον τους» απαντά ο Πάμπλο Ιγκλέσιας.
To Podemos δεν έχει καμία οργανωτική δομή. Δεν έχει γραφεία, δεν έχει καταρτισμένες λίστες μελών. Κύκλοι φίλων του κόμματος διασκορπισμένοι ανά την Ισπανία συνιστούν ένα χαλαρό δίκτυο υποστηρικτών.
Το Σαν Μπλας είναι μια εργατική συνοικία της Μαδρίτης όπου το Podemos συγκέντρωσε σχεδόν 14% στις πρόσφατες εκλογές. Κόσμος συγκεντρώνεται κάθε εβδομάδα για να καταθέσει προτάσεις και να τις συζητήσει ώστε να υιοθετηθούν από το κόμμα.
Στην Ισπανία ένας στους τέσσερις είναι άνεργος. Σε περισσότερες από 150.000 οικογένειες έχει γίνει έξωση από τα σπίτια τους τα τελευταία πέντε χρόνια. Τα σκάνδαλα διαφθοράς είναι στην πρώτη γραμμή. Ο κόσμος έχει όμως πειστεί να στραφεί προς μια εναλλακτική πρόταση;
Ορισμένοι θεωρούν πως το Podemos είναι ένα εναλλακτικό κόμμα δηλώντας πως θα το ψηφίσουν ενώ παράλληλα εντοπίζουν και στοιχεία λαϊκισμού.
Το Podemos τα πήγε πολύ καλά στη Μαδρίτη, όπου το κόμμα ήρθε τρίτο.
Η επόμενη πρόκληση είναι οι τοπικές εκλογές του Μαΐου. Πριν από αυτό πρέπει να αποφασίσουν με ποιον τρόπο θα πορευτούν. Τον επόμενο μήνα θα διεξαχθεί η πρώτη τους γενική συνέλευση.
Η γραμμή που θα ακολουθήσουν ωστόσο στις Βρυξέλλες τα επόμενα πέντε χρόνια είναι ξεκάθαρη.
«Στην Ευρώπη έχει απομείνει μια κάστα, μια πολιτική κάστα η οποία γονατίζει μπροστά στις οικονομικές δυνάμεις και τις εξωτερικές δυνάμεις όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν επιθυμούμε στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στην Ευρώπη. Για ποιο λόγο; Γιατί ως Ευρωπαίοι να πρέπει να ελεγχόμαστε στρατιωτικά από άλλους;
Θέλουμε μια Ευρώπη ελευθερίας, κοινωνικής δικαιοσύνης, αλληλεγγύης και αυτό σημαίνει πως αντιμετωπίζουμε τόσο το νέο φασισμό που εκφράζεται με τον τρόπο που εκφράζεται, όσο και την αυταρχικότητα των υπερασπιστών της τρόικας, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου», λέει ο Πάμπλο Ιγκλέσιας.
Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες στις τελευταίες ευρωεκλογές κατέγραψαν άνοδο δεξιά ευρωσκεπτικιστικά κόμματα. Στην Ισπανία αρκετοί ψηφοφόροι στράφηκαν στο Podemos για να καταδικάσουν την πολιτική λιτότητας.
Ψήφος διαμαρτυρίας ή ψήφος διεκδίκησης της αλλαγής;
Το νεοσύστατο κόμμα έχει ήδη διαγράψει μια σημαντική πορεία από τις πλατείες των αγανακτισμένων μέχρι το ευρωκοινοβούλιο.