ΔΙΑΦΉΜΙΣΗTo Χέλεντορφ ήταν η πρώτη γερμανική αποικία στο Αζερμπαϊτζάν και η πρώτη Αζέρικη πόλη που δημιουργήθηκε από αλλοδαπούς, το μακρινό 1819. Αργότερα μετονομάστηκε σε Κχανλάρ, αλλά τώρα είναι γνωστό ως Γκόιγκολ και φέρει την ανεξίτηλη σφραγίδα 122 χρόνων γερμανικής πολιτιστικής επιρροής.
Οι Γερμανοί άποικοι έφτασαν για πρώτη φορά στο Αζερμπαϊτζάν το 1818. Διακόσιες οικογένειες ήρθαν στην υπάρχουσα πόλη του Ελισάβετπολ, που τώρα ονομάζεται Γκαντζά. Το Χέλεντορφ ιδρύθηκε ένα χρόνο αργότερα από περίπου 120 οικογένειες. Το 1918 πάνω από 6.000 Γερμανοί είχαν μεταφερθεί για διάφορους λόγους στην περιοχή του Καυκάσου, σε οκτώ συνολικά αποικίες που δημιουργήθηκαν εκεί.
«Οι Γερμανοί που έφτασαν εδώ στις αρχές του 19ου αιώνα ήρθαν από την Βυρτεμβέργη, εξαιτίας της φτώχειας στην χώρα τους και των άθλιων συνθηκών διαβίωσης, του πολέμου και της έλλειψης θέσεων εργασίας. Την ίδια περίοδο η ρωσική κυβέρνηση ήθελε να αυξήσει τον αριθμό των χριστιανών στην περιοχή», εξηγεί η Σερζίν Χουμπάτοβα, επικεφαλής του Γραφείου Πολιτισμού και Τουρισμού της περιοχής.
Πλέον δεν υπάρχουν Γερμανοί στο Γκοϊγκολ. Ο τελευταίος ονομαζόταν Βίκτορ Κλάιν και έφυγε από την ζωή το 2007 σε ηλικία 72 ετών.
Ο φίλος του, Φικρέτ Ισμαίλοφ, μας ξενάγησε στο σπίτι του, το οποίο είχε χτιστεί από τον πατέρα του Βίκτορ. Στην κάμερα του euronews δόθηκε ειδική άδεια να περιηγηθεί στο τελευταίο αυτό γερμανικό σπίτι στην πόλη, το οποίο σύντομα θα μετατραπεί σε μουσείο.
Η είσοδος σε αυτό το σπίτι είναι ένα ταξίδι στον χρόνο. Ο Βίκτορ Κλάιν ήταν τεχνικός ραδιοφώνου. Πέρα από τα Γερμανικά, μπορούσε να μιλήσει Αζέρικα και Ρώσικα. Ο ίδιος είχε αφομοιώσει πολλές διαφορετικές κουλτούρες και ουσιαστικά αποτελούσε ένα αμάλγαμά τους.
«Εγώ και ο Βίκτορ συναντηθήκαμε για πρώτη φορά το 1951, σε μία κατασκήνωση. Από το 1951 μέχρι και τον θάνατό του ήμασταν φίλοι, επισκεπτόμασταν ο ένας τον άλλον, ήμασταν πολύ κοντά», θυμάται.
Το 1941, μετά την επίθεση των Ναζί κατά της Σοβιετικής Ένωσης, η Μόσχα εξέδωσε διάταγμα με το οποίο εξορίστηκαν οι Γερμανοί από τον Καύκασο. Όμως η οικογένεια του Βίκτορ παρέμεινε, αλλά ήταν μια εξαίρεση.
Σε μόλις μία εβδομάδα περίπου 200.000 Γερμανοί απελάθηκαν από τον Καύκασο προς την Κεντρική Ασία και την Σιβηρία. Πάνω από 22.000 έπρεπε να εγκαταλείψουν το Αζερμπαϊτζάν και να εξοριστούν. Ήταν ένα πλήγμα για μια κοινότητα που είχε διαδραματίσει τόσο σημαντικό ρόλο στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή της περιοχής.
Ο Φικρέτ εξηγεί: «Ο πατέρας του Βίκτορ ήταν ένας ανώτερος Πολωνός γιατρός, ήταν μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Εκείνη την εποχή υπήρξε μια απόφαση ότι τα μεικτά ζευγάρια δεν θα απελαθούν. Για αυτόν τον λόγο, τους άφησαν να μείνουν».
Ο Βίκτορ όπως και πολλοί άλλοι Γερμανοί της πόλης λάτρευαν να παράγουν σπιτικό κρασί. Αυτό το πάθος ήταν αρκετά διαδεδομένο στο Γκοϊγκολ. Ακόμα και σήμερα ένας επισκέπτης έχει την ευκαιρία να γευθεί τοπικά παραγόμενο κρασί.
Ο οίνος είναι μέρος της κληρονομιάς των Γερμανών Αποίκων. Το 1860 δημιούργησαν το πρώτο οινοποιείο του Αζερμπαϊτζάν, φυσικά στο Γκοϊγκολ. Η εταιρεία που δημιουργήθηκε από τα αδέρφια Φόρερ και Χούμελ παρήγαγε περίπου το 60% του οίνου της περιοχής ως το τέλος του 19ου αιώνα. Σήμερα παραμένει ένα από τα πιο παραγωγικά οινοποιεία της χώρας. Το εργοστάσιο συνέχισε να λειτουργεί κατά τη σοβιετική περίοδο, παρήγαγε κονιάκ και οινοπνευματώδη ποτά που πωλούνταν στη ρωσική αγορά και στην Ευρώπη.
Οι Γερμανοί άφησαν επίσης το στίγμα τους σε σχέση με την αρχιτεκτονική και την πολεοδομία.
Η πρώτη Λουθηρανική εκκλησία του Αζερμπαϊτζάν χτίστηκε στο Γκοϊγκολ το 1857. Σήμερα είναι μουσείο. Περπατώντας γύρω από το κέντρο της πόλης, ο επισκέπτης συναντά πάνω από 300 γερμανικά σπίτια κατά μήκος των, κατά βάση πέντε, κύριων δρόμων. Όλοι αυτοί οι δρόμοι είναι ευθείες, σε αντίθεση με την παλιότερη αρχιτεκτονική που υπήρχε.
«Υπάρχουν πράγματα που μάθαμε από αυτούς και πράγματα που έμαθαν από εμάς. Το 1822 αυτό το είδος της κατασκευής ήταν κάτι εξαιρετικά μεγάλο,» λέει ο Φικρέτ, ο οποίος ήταν αρχιτέκτονας. «Εκείνη την εποχή οι δρόμοι στις πόλεις του Αζερμπαϊτζάν ήταν κυρτοί».
Οι Γερμανοί ήταν μια ενεργή και καλά ενσωματωμένη κοινότητα στο Αζερμπαϊτζάν. Η κληρονομιά τους έχει γίνει μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας.