Οι συμβάσεις μηδενικού ωραρίου οδηγούν σε απώλεια εργασιακών δικαιωμάτων για χιλιάδες εργαζόμενους.
Οι συμβάσεις μηδενικού ωραρίου αποτελούν την πιο ακραία μορφή ευέλικτης εργασίας. Έχουν συμβάλει ωστόσο στην αύξηση των θέσεων εργασίας στη Βρετανία. Η εκπομπή reporter διερευνά ένα μείζον ζήτημα για τους Βρετανούς ψηφοφόρους που αφορά το μέλλον των εργασιακών σχέσεων. Οι Βρετανοί καλούνται να επιλέξουν αν επιθυμούν περισσότερη ευελιξία στις εργασιακές σχέσεις ή διασφάλιση των εργασιακών δικαιωμάτων.
Ο ανοιξιάτικος ήλιος δύει στο Λίβερπουλ καθώς ο Γουίλιαμ κουβαλάει τη βαριά σκιά της εργασιακής αβεβαιότητας: θα έχει δουλειά την επόμενη μέρα;
Θα μας μιλήσει για τις θολές εργασιακές συνθήκες των συμβάσεων μηδενικών ωρών. Εργάζεται σε ένα εργοστάσιο μπισκότων στο οποίο μπορεί να το καλέσουν για δουλειά 7 ώρες τη βδομάδα ή 20 ώρες ή… και καθόλου…
Το γραφείο εύρεσης προσωρινής εργασίας τον στέλνει στο ίδιο εργοστάσιο επί χρόνια. Έχει όμως πια παραιτηθεί από την ιδέα μιας σύμβασης αορίστου χρόνου.
Το “Γουίλιαμ” δεν είναι το πραγματικό του όνομα. Φοβάται πως αν τον αναγνωρίσουν, μπορεί να μην έχει πια καθόλου δουλειά. Πρόσφατα απέκτησε μια κόρη αλλά οι ώρες που δουλεύει δεν επαρκούν για να καλύψει τις ανάγκες και των δυο τους. Και φαγητό για το μωρό και τσιγάρα για τον ίδιο, δεν γινόταν. Οπότε έκοψε το κάπνισμα…
Ο Γουίλιαμ περιμένει καθημερινά ένα γραπτό μήνυμα από το γραφείο εργασίας. Τι θα γίνει όμως αν μια μέρα είναι άρρωστος;
«Άδεια ασθενείας; Αν αρρωστήσεις δεν τις πληρώνεσαι τις μέρες ασθενείας. Αν δουλέψεις, πληρώνεσαι. Δεν δεν δουλέψεις, δεν πληρώνεσαι. Είναι τόσο απλό… Όταν γεννήθηκε η κόρη μου ζήτησα γονεϊκή άδεια πατρότητας, όπως είχα δικαίωμα. Πήγα στο γραφείο και τους ρώτησα: έχω κάποιο πρόβλημα να πάρω άδεια πατρότητας; Συμπλήρωσα όλα τα έντυπα. Και πήρα δύο εβδομάδες άδεια. Άλλα όταν κοίταξα τον λογαριασμό μου στην τράπεζα δεν είχα πληρωθεί τίποτα. Πήγα στο γραφείο να ζητήσω εξηγήσεις και μου είπαν πως δεν δικαιούμουν άδεια επειδή δεν είχα συμπληρώσει έξι μήνες στη δουλειά. Εγώ όμως ήμουν εκεί ένα εξάμηνο…» λέει Ο “Γουίλιαμ” εργαζόμενος με σύμβαση μηδενικού ωραρίου στο Λίβερπουλ.
Με τις συμβάσεις μηδενικών ωρών εργασίας υποκαθίσταται το μόνιμο προσωπικό και παραβιάζονται τα εργασιακά δικαιώματα των εργαζομένων. Σε ορισμένες αλυσίδες καταστημάτων όπως το “Sports Direct” το 90% των θέσεων εργασίας καλύπτονται από προσωπικό που συνάπτει εξαιρετικά ευέλικτες συμβάσεις. Στα δικαστήρια σωρεύονται πολλές αμφιλεγόμενες υποθέσεις: το μόνιμο και το προσωρινό προσωπικό θα έπρεπε να τυγχάνει της ίδιας αντιμετώπισης όμως προφανώς αυτό δεν ισχύσει ούτε στο “Sports Direct” ούτε στο εργοστάσιο μπισκότων όπου εργάζεται ο Γουίλιαμ.
«Δουλεύω δίπλα δίπλα με ανθρώπους που κερδίζουν πολύ περισσότερα από ό,τι εγώ και κάνουμε ακριβώς την ίδια δουλειά. Πολλές φορές οι εργαζόμενοι από γραφείο εργασίας δουλεύουν δυο φορές σκληρότερα για να αποδείξουν την αξία τους αλλά και για να καταφέρουν να αποσπάσουν μια σύμβαση αορίστου χρόνου. Είναι αποκαρδιωτικό. Δεν μπορώ να ξέρω αν θα δουλέψω αρκετές ώρες την εβδομάδα ώστε να πληρώσω το νοίκι, τους λογαριασμούς, το φαγητό… Η ζωή είναι δύσκολη. Δεν επιβιώνεις… απλώς υπάρχεις,» λέει ο “Γουίλιαμ”.
Τα αποτελέσματα της ευελιξίας στην αγορά εργασίας
Οι Συντηρητικοί στόχευαν στη δημιουργία δύο εκατομμυρίων θέσεων εργασίας από το 2010 χάρη σε αυτό που ονόμασαν “ευέλικτη αγορά εργασίας”, την ώρα που οι Εργατικοί υπόσχονται να καταργήσουν τις συμβάσεις μηδενικού ωραρίου.
Ένα γραφείο ευρέσεως εργασίας καταγγέλλει αυτές τις τακτικές. Οι εργαζόμενοι δέχονται πιέσεις να απεμπολήσουν τα δικαιώματά τους για ίσες αμοιβές, να αποδέχονται συμβόλαια με ανούσιες ασφαλιστικές καλύψεις, να αποκηρύττουν τις άδειες μετ’ αποδοχών.
«Χρειάζεται μεταρρύθμιση επειδή η εκμετάλλευση και η διαφθορά στα πρακτορεία προσωρινής εργασίας έχει πάρει πλέον ενδημικό χαρακτήρα. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι εργάζονται σε καθεστώς προσωρινής εργασίας και βιώνουν καθημερινή απώλεια των δικαιωμάτων τους. Υπάρχει μια καταχρηστική διάταξη που ονομάζεται “σύστημα ταξιδιωτικής διαβίωσης”. Αντί όμως να δίνονται φοροαπαλλαγές στους εργαζόμενους, τα γραφεία καρπώνονται το μεγαλύτερο μέρος ή και όλο των φορολογικών ελαφρύνσεων. Η απώλεια για το Κράτος εξαιτίας του λανθασμένου συστήματος υπολογίζεται στο 1 δισεκατομμύριο λίρες το χρόνο,» εξηγεί ο Έιντριαν Γκρέγκορι, ιδιοκτήτης του γραφείου “Extraman”.
Για εργαζόμενους από χώρες της ανατολικής και της νότιας Ευρώπης ο “τροχός της τύχης” εξακολουθεί να γυρίζει στο Λονδίνο που αποτελεί πόλο έλξης για ανθρώπους όπως ο Νίκολα που εγκατέλειψε την Ιταλία εξαιτίας της μεγάλης ανεργίας των νέων.
Οι ευέλικτες συμβάσεις μηδενικών ωρών εργασίας που ισχύουν στη Βρετανία του έδωσαν την ευκαιρία να βρει γρήγορα μια δουλειά. Εργάζεται ως μπάρμαν σε μια αθλητική λέσχη.
«Αναγνωρίζω πως η κατάσταση στην αγορά εργασίας εδώ στο Λονδίνο είναι τελείως διαφορετική από ό,τι στην Ιταλία. Αν θέλεις να αλλάξεις δουλειά, δεν υπάρχει πρόβλημα: το πολύ σε μια βδομάδα θα έχεις βρει άλλη,» λέει ο Νίκολα Πάγιο Φιορέτι, Ιταλός εργαζόμενος στο Λονδίνο.
Ο Νίκολα εργάζεται στην ίδια λέσχη εδώ και δύο χρόνια. Αν κερδίσουν τις εκλογές οι Εργατικοί θα μπορούσε ίσως θα βρει μια μόνιμη θέση εργασίας καθώς σύμφωνα με τις εξαγγελίες των Εργατικών, έπειτα από τρίμηνη εργασία οι συμβάσεις μηδενικών ωρών θα μπορούν να μετατρέπονται σε συμβάσεις με περισσότερες εξασφαλίσεις.
«Είμαι τυχερός που δουλεύω 40 ώρες την εβδομάδα. Από την άλλη πλευρά, η σύμβασή μου δεν καλύπτει ούτε ασθένεια ούτε διακοπές. Αν θέλω να λείψω για δύο εβδομάδες, αυτό σημαίνει πως θα χάσω δύο εβδομάδες δουλειάς και σε αυτό το διάστημα δεν θα βγάλω καθόλου χρήματα,» εξηγεί την κατάσταση του ο Νίκολα Πάγιο Φιορέτι.
Οι ευέλικτες συμβάσεις συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη και δεν θα έπρεπε να δαιμονοποιούνται. Αυτή είναι η άποψη του Βρετανικού Συνδέσμου Βιομηχανιών ενώ τα εργατικά συνδικάτα προειδοποιούν πως η Βρετανία δημιουργεί μια νέα υπό-τάξη χαμηλά αμειβομένων που είναι έτοιμοι να τα κάνουν όλα αναβιώνοντας στην πράξη θλιβερές εργασιακές συνθήκες της βικτωριανής εποχής…
«Στη Βρετανία τουλάχιστον 700.000 άνθρωποι εργάζονται με τέτοιες συμβάσεις. Γνωρίζουμε πως έχει υπάρξει μια πολύ απότομη αύξηση αυτών των συμβάσεων τα τελευταία χρόνια. Μας προβληματίζει ότι σε μεγάλο ποσοστό οι νέες θέσεις εργασίας που δημιουργούμε δεν είναι απλώς εξαιρετικά χαμηλά αμειβόμενες αλλά και εξαιρετικά επισφαλείς,» λέει η Νίκολα Σμιθ, επικεφαλής του οικονομικού τομέα του TUC.
Ένας στους τέσσερις στην εκπαίδευση εργάζεται με σύμβαση μηδενικού ωραρίου
Το Μπαρνστάπλ στο Ντέβον είναι μια ήσυχη κωμόπολη. Η Σέσιλι Μπλάιθερ εργάζεται εδώ και επτά χρόνια ως δασκάλα σε τάξεις ενισχυτικής διδασκαλίας βοηθώντας μαθητές με ειδικές ανάγκες. Ένας στους τέσσερις εργαζομένους στην εκπαίδευση εργάζεται με συμβάσεις μηδενικών ωρών, όπως η Σέσιλι. Έχει κάνει όλες τις ενέργειες για να αποκτήσει σύμβαση αορίστου χρόνου. Η απάντηση είναι όχι:
«Από τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο δεν έχω κανένα εισόδημα για να ζήσω. Τα δύο τελευταία χρόνια απέκτησα χρέη και χρειάστηκε να με βοηθήσει η μητέρα μου. Ορισμένοι δάσκαλοι εργάζονται σε σούπερ μάρκετ μέχρι να μπορέσουν να επιστρέψουν στην εργασία τους τον Σεπτέμβριο.»
Στον φορολογικό παράδεισο του Τζέρσεϊ: δύο πολύ διαφορετικές απόψεις
Ο Τζεφ Σάουθερν, από το Μάντσεστερ, ζει στο Τζέρσεϊ, το μεγαλύτερο από τα αγγλονορμανδικά νησιά της Μάγχης: έναν φορολογικό παράδεισο. Αρχικά εργάστηκε ως δάσκαλος και στη συνέχεια ως κοινωνικός λειτουργός σε υπηρεσίες υποστήριξης αστέγων. Στο παρελθόν ίδρυσε το αριστερό κόμμα “Μεταρρύθμιση στο Τζέρσεϊ” και αγωνίζεται για την κατάργηση των συμβάσεων μηδενικών ωρών:
«Το εργατικό δίκαιο προβλέπει πως η σύμβαση που έχεις αποτυπώνει τις συνθήκες εργασίας έπειτα από έναν μήνα. Το πρόβλημα όμως είναι πως δεν υπάρχει έλεγχος… Στην πραγματικότητα χρησιμοποιούμε τα γραφεία εργασίας για να παρακάμψουμε τη νομοθεσία… Γνωρίζω πλήρως καταρτισμένους λογιστές και διαχειριστές μεγάλων fund οι οποίοι εργάζονται μέσω γραφείων και σε πολλές περιπτώσεις δεν έχουν καν συνταξιοδοτικά δικαιώματα ενώ άλλοι εργαζόμενοι που κάθονται στο διπλανό γραφείο έχουν.»
Ο Τζίνο Ριζόλι, ιδιοκτήτης πολλών μικρών καφέ μας δίνει την επιχειρηματική οπτική.
Θα ήθελε να πετάξει την εργατική νομοθεσία στον κάλαθο των αχρήστων. Πρώτη του προτεραιότητα είναι η πλήρης απελευθέρωση των απολύσεων. Πιστεύει πως μια ανθηρή οικονομία χρειάζεται ελευθερία για τις επιχειρήσεις και αυτό σημαίνει: απόλυτη ευελιξία.
«Τα συμβόλαια μηδενικού ωραρίου σχεδιάστηκαν από εργοδότες προκειμένου να παρακάμψουν για μια μικρή περίοδο τις προβλέψεις της εργατικής νομοθεσίας και για μια περίοδο έξι ή δώδεκα μηνών να μπορούν να απολύουν κάποιον από την εταιρεία εφόσον δεν τους ταιριάζει. Σας παρακαλώ πολύ μη μου ζητάτε αποζημιώσεις, μη μου ζητάτε πληρωμένες άδειες μητρότητας. Επιχείρηση έχω,» λέει απερίφραστα ο Τζίνο Ριζόλι.
Προς πια κατεύθυνση πρέπει να κινηθεί η Βρετανία ώστε να αποφύγει το περαιτέρω άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ πλούσιων και φτωχών; Χρειάζονται λιγότερες ρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, σύμφωνα με τη φιλελεύθερη αντίληψη του επιχειρηματία Τζίνο Ριζόλι ή περισσότερες όπως ζητά ο Έιντριαν Γκρέγκορι, ιδιοκτήτης γραφείου ευρέσεως εργασίας;
«Θα πρέπει να εφαρμοστούν αυστηροί όροι για τις απολύσεις, θα πρέπει να εξασφαλίζεται η αποζημίωση μέσω μιας εποπτικής αρχής, να υπάρχει ένας διαμεσολαβητής. Μια τέτοια αρχή θα πρέπει να έχει τη δύναμη όχι απλώς να βάλει τέλος στην εκμετάλλευση αλλά και να αποφέρει με τις ενέργειές της κέρδη για τα κρατικά ταμεία. Αν τη νύχτα πηγαίνω για ύπνο ξέροντας πως η δουλειά μου είναι να εκμεταλλεύομαι χαμηλά αμειβόμενους εργαζόμενους θα επέλεγα να κάνω κάτι άλλο.»
Η αγορά εργασίας στη Βρετανία διέπεται από μεγάλη ελαστικότητα. Χρειάζεται ωστόσο περισσότερη ρύθμιση στις εργασιακές σχέσεις; Σε αυτό το ερώτημα καλούνται να απαντήσουν οι Βρετανοί ψηφοφόροι.
Bonus:
Nicola Smith: ‘‘New jobs are mostly low-pay and insecure’‘
Adrian Gregory: ‘‘A new scam is invented every month’‘
Geoff Southern: ‘‘Temp agency work is used to get round the law’‘