Ο Σταύρος Γασπαράτος και το «Expanded Piano» του

Ο Σταύρος Γασπαράτος και το «Expanded Piano» του
Από Γιώργος Μητρόπουλος
Κοινοποιήστε το άρθροΣχόλια
Κοινοποιήστε το άρθροClose Button
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Έχει «ντύσει» με τις μουσικές του δεκάδες θεατρικές δουλειές. Έχει δουλέψει όμως και για τον κινηματογράφο. Αυτή τη φορά αποφάσισε να ασχοληθεί με ένα όργανο, που ο ίδιος ομολογεί ότι δεν είναι το αγαπημένο του, ούτε το γνωρίζει εις βάθος. Ο Σταύρος Γασπαράτος παρουσιάζει στις 10 & 11 Ιουνίου στο Μέγαρο Μουσικής το έργο, εγκατάσταση «Expanded Piano», στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.

Πρόκειται για ένα σύνθετο πρότζεκτ που ενώνει τον ακουστικό ήχο του πιάνου με την ηλεκτρονική μουσική, καθώς προετοίμασε το πιάνο με ηλεκτρονικό τρόπο, πατώντας στα χνάρια του Τζον Κέιτζ. Μια πρωτότυπη perfomance που συνδυάζει τη μουσική με την τεχνολογία. Ο ίδιος είναι ο μόνος που θα βρίσκεται επί σκηνής για να μας ταξιδέψει, όπως ο ίδιος ομολογεί, με μια μουσική που είναι περισσότερο συναισθηματική και όχι πειραματική.

Όλα ξεκίνησαν από μια πρόταση που έκανε στο περίφημο EMPAC (Experimental Media and Perforing Arts Center) της Νέας Υόρκης πέρσι το καλοκαίρι. Το Κέντρο δέχτηκε την πρότασή του του και τον προσκάλεσε να δημιουργήσει το «Expanded Piano» του στις Ηνωμένες Πολιτείες. Έτσι κι έγινε. Η performance του σημείωσε τεράστια επιτυχία. Στην συνέντευξη που μας παραχώρησε μας εξηγεί πώς ξεκίνησαν όλα και τι θα δούμε στην Αίθουσα Σκαλκώτα 10 & 11 Ιουνίου.

Το EMPAC είναι ένα από τα σημαντικότερα αμερικανικά κέντρα που ασχολούνται με τον ήχο και την πειραματική μουσική. Πώς κατάφερες να τους τραβήξεις την προσοχή;

Μου άρεσε η δουλειά τους. Γι’ αυτό και αποφάσισα να τους κάνω μια πρόταση που θα εμπεριείχε πολλή τεχνολογία, γιατί εστιάζουν πολύ σ’ αυτό τον τομέα και κυρίως στο πάντρεμα τέχνης και τεχνολογίας. Ασχολούνται με όλες τις τέχνες. Από τη δική μου πλευρά, με ενδιέφερε αυτή η ιδέα που είχα και τους την έκανα πρόταση. Ήταν μια συνέχεια, μια εξέλιξη της έρευνάς μου, για τη μίξη κλασικού και ακουστικού ήχου με τον ηλεκτρονικό, σύγχρονο, πειραματικό ήχο. Έφτιαξα λοιπόν πρώτα το κέλυφος : μου ήρθε πρώτα στο μυαλό το τεχνικό κομμάτι της εγκατάστασης. Εμπνεύστηκα από τα έργα που έχει γράψει ο Τζον Κέιτζ για prepared piano. Σκέφτηκα να κατασκευάσω ένα ηλεκτρονικά προετοιμασμένο πιάνο και όχι ένα μηχανικά προετοιμασμένο πιάνο, για το οποίο έχουν γραφτεί όλα τα έργα μέχρι σήμερα. Το «Expanded piano» είναι λοιπόν ένα νέο μουσικό έργο – installation – performance.

Έχει ξαναγίνει αυτό ή έχεις την παγκόσμια πατέντα;

Με τον τρόπο που το έχω κάνει, δεν το έχω ξαναδεί κάπου. Δεν αποκλείω βέβαια να έχουν κάνει και άλλοι παρόμοια πράγματα. Όλοι, πιο παλιοί και νεότεροι έχουν κάνει έργα για μηχανικά προετοιμασμένο πιάνο. Πολλοί έχουν κάνει μίξεις ακουστικού πιάνου με ηλεκτρονικά στοιχεία. Αλλά ένας performer να χειρίζεται μόνο το πιάνο και όχι τον υπολογιστή δεν έχει ξαναγίνει: εγώ δηλαδή είμαι μόνος μου με το πιάνο και αυτό βρίσκεται σε μια σχέση αλληλεπίδρασης με τον υπολογιστή. Ουσιαστικά εγώ καλωδιώνω ένα πιάνο με διάφορα μικρόφωνα, από κανονικά μικρόφωνα μέχρι μικρόφωνα επαφής που τα ακουμπάω πάνω σε συγκεκριμένες χορδές ή σε σημεία του μηχανισμού του πιάνου. Έτσι μπορώ να επεξεργαστώ ζωντανά τον ακουστικό ήχο του πιάνου, με ένα τρόπο που είναι προγραμματισμένος στον υπολογιστή και μπορώ επίσης να ενεργοποιήσω ήχους που έχω προγραμματίσει στον υπολογιστή, χτυπώντας τα πλήκτρα ή τμήματα του πιάνου. Υπάρχουν καθορισμένα πράγματα, αλλά και στιγμές που βγαίνουν τυχαίοι ήχοι. Όλη η μουσική που παράγεται, καταλήγει σε ένα πολυκάναλο surround σύστημα, που τοποθετεί εικονικά τον θεατή μέσα στον πιάνο. Το κοινό της συναυλίας περιβάλλεται δηλαδή από αυτό το σύστημα.

Τι έγινε λοιπόν στο EMPAC;

Πήγα πέρσι τον Αύγουστο και ξεκίνησα να καλωδιώνω το πιάνο. Έκανα όλους μου τους πειραματισμούς, προγραμμάτισα τον υπολογιστή και σχεδίασα το surround σύστημα. Στη συνέχεια γύρισα στην Ελλάδα. Έφτιαξα μια μικρογραφία του στο σπίτι. Έγραψα τη μουσική λοιπόν γι’ αυτό. Ξαναπήγα τον Οκτώβρη στη Νέα Υόρκη. Έκανα τρεις εβδομάδες πρόβα το μουσικό υλικό μαζί με το installation, μέχρι να το παρουσιάσω στις 7 Νοεμβρίου. Η συναυλία πήγε πολύ καλά και το feedback ήταν εξαιρετικό. Χάρηκα πάρα πολύ γιατί ο κόσμος κατάλαβε ότι δεν τα έκανα όλα αυτά για να παρουσιάσω ένα τεχνικό installation, ή κάτι ακαδημαϊκό, αλλά το έκανα, επειδή ήθελα να γράψω μουσική γι’ αυτό. Εμένα η ελπίδα μου ήταν ο κόσμος να ξεχάσει όλη την εγκατάσταση και να ταξιδέψει με τη μουσική που έγραψα. Το πέτυχα από όσα μου είπαν. Το ίδιο ελπίζω να συμβεί και εδώ.

Ήταν ωραία εμπειρία;

Ήταν τρομερή εμπειρία αυτό που έζησα στην Αμερική. Το EMPAC είναι ένας φανταστικά εξοπλισμένος χώρος, με ότι μπορεί να περάσει από το μυαλό σου. Αλλά και ο κόσμος που εργάζεται εκεί είναι τρομερός. Έμεινα με ανοικτό το στόμα με τον εξοπλισμό, το χώρο, αλλά και τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Όλα αυτά ήταν στη διάθεσή μου, από την στιγμή που πήρε το project μου το τελικό ΟΚ. Είχα την απόλυτη ηρεμία να ασχοληθώ αποκλειστικά με την δουλειά μου. Αυτό ήταν απόλυτα πρωτόγνωρο για μένα. Ήμουν εγώ και ο εαυτός μου απόλυτα εκτεθειμένοι. Για πρώτη φορά στη ζωή μου αντιμετώπισα τα πράγματα με τόση σοβαρότητα. Γιατί όταν τα πράγματα γίνονται πρόχειρα τριγύρω σου, δεν γίνεται να μην περάσει και σε σένα αυτό το μικρόβιο της προχειρότητας. Όταν έχεις τις συνθήκες και σε αντιμετωπίζουν με σεβασμό, θέλεις κι εσύ να δώσεις το 1000% των δυνατοτήτων σου. Ζορίστηκα πολύ γιατί κι εγώ δεν ήξερα πολλά πράγματα, γι’ αυτό που ήθελα να κάνω. Έπρεπε να δοκιμάσω διαφορετικά πράγματα. Πέρασα όμως καταπληκτικά.

Ποιο ήταν το πιο δύσκολο πράγμα που αντιμετώπισες;

Δεν θα το πιστέψεις, αλλά με δυσκόλεψε κυρίως το κομμάτι της performance, γιατί όπως ξέρεις πολύ καλά, σπάνια κάνω κάτι τέτοιο με τα δικά μου έργα. Χρειάστηκε τρελή ψυχοθεραπεία για να βγω σε έναν τόσο τεράστιο χώρο και να παίξω πιάνο, που δεν είναι το βασικό μου όργανο! Ευτυχώς δεν πρόκειται για ένα έργο που ζητά μεγάλη δεξιοτεχνία: είναι minimal όσον αφορά την τεχνική ικανότητα που ζητά από τον performer. Αλλά από την άλλη έχει τόσα πολλά πράγματα που δεν θα μπορούσε κανείς να το κάνει, εκτός από αυτόν που έστησε τα τεχνικά θέματα. Κανείς πιανίστας δεν θα μπορούσε να μάθει όλα τα υπόλοιπα. Οπότε χαίρομαι πάρα πολύ που το κάνω εγώ τελικά, γιατί η εμπειρία αυτή με μεταμόρφωσε.

Οπότε κέρδισες το στοίχημα;

Γύρισα άλλος άνθρωπος από την Αμερική. Νιώθω πλέον πολύ πιο σίγουρος για τον εαυτό μου, αφού κέρδισα αυτό το μεγάλο στοίχημα. Είχα μεγάλη ανάγκη να δημιουργήσω σε ένα περιβάλλον που δεν ήταν safe για μένα. Να αφήσω για πρώτη φορά τους αυτοματισμούς μου και να ζοριστώ με κάτι καινούργιο σε ένα δύσκολο, άγνωστο περιβάλλον. Έμαθα πολλά πράγματα λοιπόν για τη δουλειά μου και για τον εαυτό μου από αυτό το ταξίδι. Ήταν απόλυτα καθοριστικό. Επίσης, πρέπει να σου πω ότι ήταν κι ένα πολύ μοναχικό πρότζεκτ, που μπορεί από τη μια πλευρά να έχει κάτι ωραίο, από την άλλη όμως έχει και κάτι το κλειστοφοβικό, το εμμονικό.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Πώς θα περιέγραφες το έργο σε κάποιον που δεν το έχει ακούσει;

Είναι ένα πολύ πιο τονικό και λυρικό έργο σε σχέση για παραδειγμα με αυτό του Κέιτζ. Όχι ότι δεν έχει γράψει λυρικά έργα αλλά είναι πιο γνωστός για τις πιο «παράξενες» συνθέσεις του. Το «Expanded piano» είναι ένα έργο που ξεκινάει με απόλυτα λυρικό και πιανιστικό τρόπο και σταδιακά εισάγει τον ακροατή σε ένα κόσμο αλληλεπίδρασης ήχων του πιάνου και της τεχνολογίας. Αφού χτιστεί ένας πρώτος διάλογος, φτιάχνεται ένα έργο που είναι μίξη αυτών των δύο κόσμων: των ακουστικών έργων για πιάνο και ενός παράξενου ηλεκτρονικού κόσμου που ξυπνάει μέσα από το ίδιο το πιάνο.

Ποιο είναι όμως το ενδιαφέρον για τον ακροατή-θεατή;

Έχω στήσει όλη την εγκατάσταση με τέτοιο τρόπο, ώστε ο ακροατής να αντιλαμβάνεται σιγά-σιγά πώς λειτουργεί. Η πρόθεσή μου είναι ο θεατής να μην μένει εκεί. Θέλω να εισέλθει, να αισθανθεί τη μουσική. Το ενδιαφέρον από εκεί και πέρα, για εκείνον και για μένα είναι το πώς με ένα ακουστικό όργανο,το πιάνο που είναι μια καταπληκτική μηχανή, είναι πώς μπορείς, αλληλεπιδρώντας μόνο με αυτό, να στήσεις μια ολόκληρη σύνθεση, που εμπεριέχει και άλλους κόσμους. Το εργαλείο σου είναι μόνο τα πλήκτρα του πιάνου. Ζωντανά χτίζονται τόσοι κόσμοι, οι οποίοι δεν είναι μόνο ο ακουστικός ήχος του πιάνου. Δημιουργείται ένα καινούργιο όργανο με κάποιον τρόπο. Ο θεατής δεν ασχολείται την προέλευση του ήχου, αλλά έχει να κάνει με κάποια καινούργια κατασκευή που ονομάζεται Expanded piano. Τα πάντα γίνονται από εμένα πάνω στα πλήκτρα του πιάνου.

Ο θεατής βλέπει όλο αυτό που συμβαίνει;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Το πιάνο είναι εντελώς ανοικτό. Ένας από τους λόγους που διάλεξα την αίθουσα Σκαλκώτα για την παράσταση είναι η μεγάλη κλίση της. Το 90% του κοινού μπορεί να χαζεύει μέσα στο πιάνο και μπορεί να βλέπει τι συμβαίνει μέσα σ’ αυτό. Θα βλέπει τα μικρόφωνα και την καλωδίωση. Θα βλέπει και μένα να αλληλεπιδρώ με το εσωτερικό του πιάνου. Με ένα μουσικό τρόπο. Δεν πρόκειται για κάποιου είδους πειραματισμό. Αν έχει κάποιο πρόβλημα το συγκεκριμένο έργο είναι ο λυρισμός του και όχι ο πειραματισμός του. Δηλαδή οι χώροι που μπορεί να με καλέσουν, ίσως περιμένουν ακόμη πιο παράξενο ήχο, από αυτόν που παράγεται. Είναι από τις πιο πειραματικές μου δουλειές, αλλά πρόκειται στην ουσία για συναισθηματική μουσική. Είναι μουσική δηλαδή που οδηγείται από το συναίσθημα και όχι από τον εγκέφαλο.

Υπάρχει παρτιτούρα;

Υπάρχει πολλή συγκεκριμένη παρτιτούρα. Είναι αμιγώς γραμμένο έργο, που έχει όμως μεγάλη ελευθερία μέσα του. Δηλαδή τα θέματα είναι γραμμένα, αλλά υπάρχει μεγάλη ελευθερία στον τρόπο διαχείρισής τους, την ώρα της performance.

Γιατί δεν μπορεί κάποιος άλλος πιανίστας να παίξει το έργο σου;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Τώρα που έχει καταλήξει στην τελική του μορφή το έργο, να είναι κάτι πολύ συγκεκριμένο, θα μπορούσε να το μάθει κάποιος. Θα έπρεπε όμως να είναι ένας πιανίστας που θα είχε πολύ καλή σχέση με την τεχνολογία. Γιατί το πιάνο εδώ δεν λειτουργεί ακριβώς σαν πιάνο. Δηλαδή τμήματα του πιάνου αλληλεπιδρούν με τον υπολογιστή. Άρα κάποιος πρέπει να ξέρει ακριβώς τι συμβαίνει ανά πάσα στιγμή στον υπολογιστή. Το πιάνο έχει άλλα δύο πεντάλ, με τα οποία ηχογραφώ τον εαυτό μου και αλλάζω τους ήχους που έχει το πιάνο. Δηλαδή κάποιος θα έπρεπε να μάθει τις τεχνικές λεπτομέρειες. Είναι μια σκέψη που έχω πάντως. Αν ήξερα ότι θα έχω έναν άλλο πιανίστα θα έγραφα πιο περίπλοκα πιανιστικά θέματα. Ξέροντας όμως ότι εγώ είμαι ο performer, έμεινα σε ένα επίπεδο που αισθανόμουν ότι μπορούσα να τα βγάλω πέρα. Με ενδιαφέρει πολύ όμως πώς θα το χειριστεί κάποιος άλλος. Γι’ αυτό το λόγο στις 10 Ιουνίου, θα γίνει ένα workshop, όπου οι πιανίστες που θα έρθουν θα ήθελα να ανέβουν στη σκηνή και να δοκιμάσουν μερικές από τις ιδέες τους στο expanded piano μου. Είμαι ανοικτός να μοιραστώ και να συζητήσω όλο αυτό που έχω κάνει με όσους έρθουν.

Αισθάνεσαι ότι έχεις ανοίξει ένα νέο δρόμο όσον αφορά το πιάνο;

Αυτό που προσπαθώ, είναι να δείξω έναν καινούργιο τρόπο live performance του πιάνου. Ο τρόπος που χρησιμοποιείς τον ηλεκτρονικό προκατασκευασμένο ήχο, μπορεί να αποκτήσει μια μεγαλύτερη ζωντάνια στο live, γιατί πολύ συχνά το κομμάτι του ηλεκτρονικού ήχου είναι ένα στεγνό, άψυχο πράγμα όταν το βλέπεις ζωντανά. Ακόμη και συνθέσεις εξαιρετικές, στο live τους είναι κάτι νεκρό. Εκεί ελπίζω να καταφέρω κάτι. Να γίνει πιο ζωντανός ο ηλεκτρονικός ήχος.

Τι θα γίνει με το «Expanded piano» μετά τις παραστάσεις στο Φεστιβάλ Αθηνών;

Τέλειωσα πρόσφατα με το μιξάρισμα του έργου και θα κυκλοφορήσει δισκογραφικά στις αρχές Ιουλίου από την γερμανική εταιρία Ad Noiseam, όπου έχω βγάλει και την προηγούμενη δουλειά μου, το «Seven». Θα βγει μάλιστα σε CD, βινύλιο και σε μια surround version 5.1 ηλεκτρονικά.Τον Νοέμβριο προγραμματίζεται μάλιστα μια συναυλία του Expanded piano στο Βερολίνο.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Τι σου προσέφερε αυτή η εμπειρία που ξεκίνησε στη Νέα Υόρκη και ολοκληρώνεται στο Μέγαρο Μουσικής;

Αισθάνομαι πλέον πιο σίγουρος για τον εαυτό μου. Πολύ πιο σίγουρος να δοκιμάζω καινούργια πράγματα. Αισθάνομαι ότι το χρειάζομαι πολύ όλο αυτό. Νιώθω ότι χρειάζομαι δηλαδή την πρόκληση του καινούργιου, του άγνωστου. Αισθάνομαι πιο επιτακτική πλέον την ανάγκη να μαθαίνω καινούργια πράγματα. Γιατί όλοι μας μπαίνουμε πολύ εύκολα σε έναν αυτοματισμό και είναι αναπόφευκτο η δουλειά μας να φθίνει, εάν επαναπαυτούμε σ’ αυτόν, σε πράγματα που μπορούμε εύκολα να αναπαράξουμε. Αυτή η δουλειά μου άνοιξε έναν δρόμο, που τον ήξερα, αλλά πλέον τον βλέπω πιο καθαρά για το που πρέπει να κατευθυνθώ.

Πάρτε μια γεύση από το τι θα ακούσουμε στο Μέγαρο Μουσικής

Ανοιχτό workshop με θέμα τον τεχνικό πειραματισμό

Όσοι ενδιαφέρονται για την τέχνη και την τεχνολογία, καθώς και για τη λειτουργία της ιδιαίτερης αυτής εγκατάστασης θα έχουν την ευκαιρία να εντρυφήσουν περισσότερο και να πειραματιστούν δια ζώσης σε ένα ανοιχτό work shop που θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 10 Ιουνίου στις 11:00 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Ο Σταύρος Γασπαράτος, μαζί με εκλεκτούς καλεσμένους θα μιλήσει για την ιδέα του Expanded Piano και τον τρόπο που λειτουργεί. Το work shop απευθύνεται σε όσους έχουν σχέση με την τέχνη, την τεχνολογία και τον ήχο γενικότερα. Απευθύνεται και όσους έχουν απλώς την περιέργεια….

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Ποιος είναι ο Σταύρος Γασπαράτος

Συνθέτης και sound artist, ο Σταύρος Γασπαράτος συνθέτει μουσική κυρίως για το θέατρο, τον κινηματογράφο και το χορό. Από το 2000 έχει επενδύσει μουσικά περισσότερες από εκατό παραγωγές για δημιουργούς και φορείς όπως: Εθνικό Θέατρο, Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Μέγαρο Μουσικής, Κρατική Σχολή Χορού, Θέατρο του Νέου Κόσμου, Σχολή Θεάτρου του Πανεπιστημίου Ράιερσον στο Τορόντο, Φεστιβάλ Μιμικής Τέχνης Λονδίνου, Dock 11 στο Βερολίνο, De Wagg στο Άμστερνταμ, Πολιτιστικό Κέντρο Μακάου στην Κίνα, Πολιτιστικό Πάρκο Βιλέτ του Παρισιού, EMPAC της Νέας Υόρκης κ.ά.

Κυκλοφορούν τα άλμπουμ: Rehearsals με κομμάτια που συνέθεσε για θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις (2008) και Seven, εμπνευσμένο από τα Επτά θανάσιμα αμαρτήματα (2013, Ad Noiseam). Το 2014 παρουσίασε το έργο του Expanded Piano στο Κέντρο Πειραματισμού για τα ΜME και τις Εκφραστικές Τέχνες, EMPAC, στη Νέα Υόρκη (κυκλοφορεί το καλοκαίρι του 2015 από την Ad Noiseam). Το 2009 συνέθεσε μουσική για τη multimedia εκδήλωση των εγκαινίων του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης (σκην. Αθηνάς Τσαγκάρη).

Έχει λάβει τα βραβεία: Έπαινος Νέου Δημιουργού (Ένωση Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών, 2009), Βραβείο Πρωτότυπης Μουσικής (Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου για την ταινία Αίμα του Δ. Καραναστάση, 2013) και Βραβείο Κοινού (περιοδικό Αθηνόραμα, για την παράσταση Η Αγία Ιωάννα των σφαγείων του Ν. Μαστοράκη).

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Πληροφορίες-Εισιτήρια στην ιστοσελίδα του Φεστιβάλ Αθηνών

Κοινοποιήστε το άρθροΣχόλια

Σχετικές ειδήσεις

Σε δημοπρασία για φιλανθρωπικούς σκοπούς το πιάνο του Τζορτζ Μάικλ

Νύχτες Πρεμιέρας: Κάλεσμα σε δημιουργούς ντοκιμαντέρ για κατάθεση έργων

Αυλαία σήμερα για το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου με μέτρα περιορισμού