Στις 24 Μαρτίου θα ανακοινωθεί η ετυμηγορία που η Βοσνία περιμένει εδώ και καιρό. Είναι ο Ράντοβαν Κάραζιτς,ο πάλαι ποτέ ηγέτης των Σέρβων της
Στις 24 Μαρτίου θα ανακοινωθεί η ετυμηγορία που η Βοσνία περιμένει εδώ και καιρό. Είναι ο Ράντοβαν Κάραζιτς,ο πάλαι ποτέ ηγέτης των Σέρβων της Βοσνίας,ένοχος για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και γενοκτονία;
Φέρεται ένοχος για την πολιορκία του Σεράγεβο, η οποία διήρκεσε από το 1992 έως το 1995, καθώς και για συμμετοχή σε βομβαρδισμό αμάχων με στόχο να τους τρομοκρατήσει.
Μια επιχείρηση που στοίχισε πάνω από 10.000 νεκρούς.
Είναι ένοχος για την κράτηση χιλιάδων Βόσνιων Μουσουλμάνων και Κροατών σε συνθήκες που επέφεραν τη φυσική εξόντωσή τους;
Είναι ένοχος για την εθνοκάθαρση και την δολοφονία εκατοντάδων στη βορειοδυτική πόλη Biljani;
Η πιο πολυαναμενόμενη ετυμηγορία αφορά τη Σρεμπρένιτσα. Είναι ο Κάρατζιτς ένοχος για το σχεδιασμό της γενοκτονίας σχεδόν οκτώ χιλιάδων Μουσουλμάνων ανδρών και αγοριών τον Ιούλιο του 1995;
Η χειρότερη θηριωδία όχι μόνο του πολέμου της Βοσνίας, αλλά η χειρότερη στην Ευρώπη από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι κατηγορίες
Συνολικά ο Κάρατζιτς δικάζεται για έντεκα περιπτώσεις εγκλημάτων πολέμου, συμπεριλαμβανομένων δύο κατηγοριών για γενοκτονία. Η δίκη του διήρκεσε πάνω από έξι χρόνια. Αν και πολλοί Βόσνιοι ελπίζουν ο Κάρατζιτς να καταδικαστεί σε ισόβια κάθειρξη, υπάρχουν επίσης πολλοί που τον βλέπουν ως ήρωα, ως τον ηγέτη που προστάτευε τους ανθρώπους του. 
### Οι πληγές της Σρεμπρένιτσα
Ο Χασάν Νουχάνοβιτς επέζησε της γενοκτονίας της Σρεμπρένιτσα. Ο Νουχάνοβιτς εργάστηκε ως διερμηνέας για τις δυνάμεις του ΟΗΕ στη Σρεμπρένιτσα και είχε το δικαίωμα να διαμένει στις εγκαταστάσεις του ΟΗΕ. Ωστόσο οι γονείς και ο αδελφός του δεν μπορούσαν.
Πριν από τρία χρόνια κέρδισε μια δικαστική υπόθεση κατά της Ολλανδίας. Υποστήριξε πως οι Ολλανδοί κυανόκρανοι στη Σρεμπρένιτσα δεν έσωσαν αυτούς που ο ΟΗΕ είχε υποσχεθεί να προστατεύσει.
Ανησυχεί για την ετυμηγορία του Κάρατζιτς; «Η μητέρα μου,ο πατέρας μου και ο αδελφός μου είναι νεκρός. Έζησα στη Σρεμπρένιτσα κατά τη διάρκεια του πολέμου. Έτσι, δεν επέζησα μόνο της σφαγής, τον Ιούλιο του ’95, αλλά έζησα και τον πόνο που διήρκεσε τρεισήμισι χρόνια. Ήμασταν πολιορκημένοι,
πεινασμένοι και βομβαρδιζόμασταν. Την πιο δύσκολη περίοδος της ζωής μου την άφησα πίσω μου. Όσον αφορά στην απόφαση για τον Κάρατζιτς, δεν ξέρω αν αυτό θα αλλάξει τη ζωή μου προσωπικά, αλλά θα μπορούσε να επηρεάσει τη συνολική κατάσταση στην περιοχή, διότι δεν νομίζω ότι αυτό το μέρος είναι πολιτικά σταθερό. Καθημερινά ακούμε κορυφαίους Σερβοβόσνιους πολιτικούς που λένε ότι δεν πρέπει να υπάρχει αυτή η χώρα. Και αυτό είναι ακριβώς ό,τι προσπάθησε να κάνει ο Κάρατζιτς.»
Μια χώρα διαιρεμένη
Στο τέλος του 1995, με την ειρηνευτική συμφωνία του Ντέιτον έληξε ο πόλεμος. Μια σύγκρουση κατά την οποία σκοτώθηκαν πάνω από 100.000 άτομα και εκτοπίστηκαν δύο εκατομμύρια ή ο μισός πληθυσμός της χώρας.
Η ειρηνευτική συμφωνία χωρίζει τη Βοσνία σε δύο ξεχωριστές οντότητες κατά μήκος των εθνικών γραμμών: την Ομοσπονδία της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης και της Σερβικής Δημοκρατίας.
Μουσουλμάνοι και Κροάτες από τη μία πλευρά, οι Σέρβοι από την άλλη. Με το Ντέιτον υπήρχε μια σιωπηρή συμφωνία ότι θα πρέπει να επιτραπεί στους πρόσφυγες να επιστρέψουν στα σπίτια τους.
Ο Μιρσάντ Ντουράτοβιτς κατέφυγε στη Γερμανία το 1993. Επέστρεψε το 2001 στην γενέτειρά του, το Biljani, στα βορειοδυτικά της Σερβικής Δημοκραίας της Βοσνιας/Ερζεγοβίνης.
«Όπως μπορείτε να δείτε, τα περισσότερα από αυτά τα σπίτια είναι άδεια. Αυτοί ζουν στην Αυστρία, τη Γερμανία, την Ισπανία», μας λέει.
Αυτό είναι το νεκροταφείο, όπου ο πατέρας του Ντουράτοβιτς, ο αδελφός και άλλα μέλη της οικογένειας είναι θαμμένα. Ήταν μεταξύ των 140 θυμάτων στη σφαγή της Μπιέλινα τον Ιούλιο του ’92. Ο πατέρας του σκοτώθηκε αμέσως.
Ο Μιρσάντ επέζησε, καθώς εστάλη σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Ο 15χρονος αδελφός του δεν ήταν τόσο «τυχερός»: «Ο αδελφός μου, εγώ και άλλοι δύο ήμασταν στο κέντρο του χωριού. Εκεί χωριστήκαμε. Στον αδελφό μου και τον ξάδελφό μου επετράπη να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Εμένα με πήγαν οδικώς στο στρατόπεδο Κερετέρμ που ήταν ήδη γεμάτο. Με πήγαν στο Ομάρσκα,στο Trnopolje και στο Manjaca. Τον αδελφό μου και τον ξάδελφό μου η σερβική αστυνομία τους σταμάτησε στα μισά του δρόμου και τους σκότωσε επί τόπου. Όλα αυτά συνέβησαν σε μία και μόνο ημέρα».
Χρειάστηκαν δεκατρία χρόνια για να αναγνωριστούν και να ταφούν τα λείψανα του πατέρα και του αδελφού του.Η καταδίκη του Κάρατζιτς για γενοκτονία θα του δώσει ικανοποίηση, αλλά όχι δικαίωση.
«Το πιο οδυνηρό για μας είναι ότι η κληρονομιά του Κάρατζιτς εξακολουθεί να ζει. Αυτή είναι η Σερβική Δημοκρατία, της οποίας τα θεμέλια βασίζονται σε γενοκτονία. Υπάρχουν τα οστά του αδελφού μου, του πατέρα μου, της γιαγιάς μου και 47 μελών της οικογένειάς μου. Η απονομή δικαιοσύνης για τα θύματα θα ήταν η καταδίκη του Κάρατζιτς και του Μλάντιτς και η διάλυση της Σερβικής Δημοκρατίας που βασίζεται σε γενοκτονία. Αυτή θα ήταν η πραγματική δικαιοσύνη για τα θύματα».
Τι λένε οι Σέρβοι της Βοσνίας
Ο Μίλομιρ Κοβάτσεβιτς είναι Σερβοβόσνιος που έζησε στο Σαράγεβο υπό πολιορκία. Στη συνέχεια μετανάστευσε στη Γαλλία. Σήμερα αυτός ο φωτογράφος επέστρεψε στο Σεράγεβο για μια έκθεση με φωτογραφίες παιδιών κατά τη διάρκεια της πολιορκίας. Λέει ότι ο πόλεμος ήταν περίπλοκος, ότι η Γιουγκοσλαβία διαλύθηκε μετά την εθνικιστική ρητορική που υποστηρίχθηκε από τα όπλα.
«Γιατί δεν θέλετε να μιλήσετε για τον Κάρατζιτς;»
«Δεν μου αέσει να μιλάω πολύ, διότι έχουμε ήδη χάσει τόσα πολλά πράγματα εξαιτίας του πολέμου. Συνηθίζουμε να λέμε ότι ο Κάρατζιτς είναι ένοχος. Είναι πραγματικά ένοχος; Επειδή κάποιος δεν μπορούσε να τα κάνει όλα αυτά μόνος του. Υπήρχαν τόσοι πολλοί στρατοί. Γιατί ο ΟΗΕ, ο οποίος ήταν εδώ, δεν έκανε τίποτα; Υπάρχουν τόσα πολλά πράγματα που είναι περίπλοκα. Εγώ δεν θέλω να μιλήσω γι’ αυτό, επειδή υπήρχε τόση χειραγώγηση γύρω από το θέμα. Μας είχαν εγκαταλείψει και τώρα ο κόσμος προσπαθεί να κρυφτεί πίσω από τον Κάρατζιτς. Δεν ξέρω».
Για τον Μίλοβαν Μπιέλιτσα, είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι δεν ήταν όλα τα θύματα του πολέμου της Βοσνίας μουσουλμάνοι. Μας δείχνει το νεκροταφείο όπου είναι θαμμένοι περισσότεροι από χίλιοι Σερβοβόσνιοι.
Σέρβοι που σκοτώθηκαν στην πολιορκία του Σαράγεβο. Ο Μπιέλιτσα ήταν ο δήμαρχος της Πάλε κατά τη διάρκεια του πολέμου. Το Πάλε ήταν το στρατηγείο του Κάρατζιτς όπου κατέστρωνε τα σχέδια
εθνοκάθαρσης. Ωστόσο, ο Μπιέλιτσα, ο οποίος είναι τώρα δήμαρχος μιας άλλης πόλης στη Σερβική Δημοκρατία, λέει ότι ο ρόλος του Κάρατζιτς στον πόλεμο είναι παρεξηγημένος.
«Ο Ράντοβαν Κάρατζιτς δεν πήρε καμιά απόφαση μόνος του. Οργάνωνε συναντήσεις με τους στενούς συνεργάτες του, τον αντιπρόεδρο, τον Πρόεδρο του Κοινοβουλίου, τον πρωθυπουργό, τους στρατηγούς και συζητούσε εκτενώς μαζί τους. Ο Ράντοβαν Κάρατζιτς ήταν μεγάλος δημοκράτης. Ακόμη και κατά τη διάρκεια του πολέμου ήταν πολλοί εκείνοι που τον επέκριναν, επειδή δεν ήθελε να κηρύξει τον πόλεμο».
Εν αναμονή της δικαιοσύνης
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, ανεξαρτήτως της ετυμηγορίας για τον Κάραζιτς, δεν θα είναι όλοι ευχαριστημένοι. Για εκείνους των οποίων η ζωή άλλαξε για πάντα από τον πόλεμο στη Βοσνία, η ελπίδα είναι η ετυμηγορία να βοηθήσει να κλείσει ένα από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια της ιστορίας αυτής της χώρας.
«Αυτό που ελπίζω είναι ότι τουλάχιστον ένα μέρος της σερβικής κοινωνίας θα αποδεχθεί την ετυμηγορία ως απονομή δικαιοσύνης. Ή αλήθεια. Δεν ξέρω τι είναι πιο σημαντικό. Δικαιοσύνη ή αλήθεια. Και οι δύο θα πρέπει να είναι μέρος αυτής της ετυμηγορίας. Δεν είναι μόνο για την τιμωρία, πόσα χρόνια δηλαδή θα μείνει στη φυλακή.Πρόκειται περισσότερο για τα όσα είναι γραμμένα εκεί. Για αυτά και μόνο μπορεί να υπάρξει συναίνεση για το τι συνέβη κατά τη διάρκεια του πολέμου», καταλήγει ο Χασάν Νουχάνοβιτς.