Η κυρά Φροσύνη επιστρέφει στην σκηνή μετά από έναν αιώνα

Η κυρά Φροσύνη επιστρέφει στην σκηνή μετά από έναν αιώνα
Από Γιώργος Μητρόπουλος
Κοινοποιήστε το άρθροΣχόλια
Κοινοποιήστε το άρθροClose Button

Το μεγαλύτερο μέρος του αριστουργήματος βρέθηκε τυχαία από έναν ρακοσυλλέκτη στη χωματερή Άνω Λιοσίων το 1992

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Μια ευχάριστη έκπληξη περιμένει τους φίλους της όπερας 14-16 Ιανουαρίου στο Μέγαρο Μουσικής. Η ομάδα Μουσικού Θεάτρου Ραφή, μετά την καταπληκτική «Αλτσίνα» που είδαμε στο Θέατρο της Οδού Κυκλάδων, ανεβάζει μια ελληνική όπερα, που έχει περισσότερα από 100 χρόνια να παρουσιαστεί στη σκηνή. Πρόκειται για το αριστούργημα του Παύλου Καρρέρ, «Φροσύνη. Τραγικόν μελόδραμα εις τέσσαρας πράξεις ή Μια εκδίκηση του έθνους », που ανέβηκε για τελευταία φορά στα τέλη του 19ου αιώνα. Το μελόδραμα αφηγείται την ιστορία της Ευφροσύνης Βασιλείου και την τύχη του παθιασμένου έρωτά της με τον Μουχτάρ Πασά.

Το πιο γοητευτικό στοιχείο είναι η εύρεση της παρτιτούρας πριν από λίγα χρόνια και η διαδρομή αυτού του έργου του σπουδαιότερου ίσως εκπροσώπου της Επτανησιακής σχολής, στο πέρασμα των χρόνων. Το μεγαλύτερο μέρος του αριστουργήματος βρέθηκε τυχαία από έναν ρακοσυλλέκτη στη χωματερή Άνω Λιοσίων το 1992. Και από τη χωματερή θα βρεθεί στο Μέγαρο Μουσικής.

Ο μουσικός διευθυντής της όπερας και μέλος της Ραφής Μιχάλης Παπαπέτρου μας δίνει την πορεία της παρτιτούρας του έργου, που θυμίζει πολύ αστυνομικό μυθιστόρημα: «Όλοι ήξεραν ότι ο Καρρέρ είχε γράψει την συγκεκριμένη όπερα, αλλά είχε χαθεί η παρτιτούρα της ορχήστρας. Ένας ρακοσυλλέκτης τη βρήκε μαζί με άλλα έργα του Καρρέρ στη χωματερή και την πούλησε σε έναν παλαιοπώλη στο Μοναστηράκι. Από εκεί πέρασε στα χέρια ενός μουσικολόγου, μέσα από μια δημοπρασία. Στη συνέχεια πέρασε στον Νίκια Λούντζη, που είναι διευθυντής του μουσείου Σολωμού στην Ζάκυνθο. Μετά στον Βύρωνα Φιδετζή και έτσι φτάνουμε στην πρώτη ηχογράφηση, που έγινε από αυτόν για αρχειακούς λόγους, στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Βρέθηκαν μόνο μερικά κομμάτια της όπερας. Γι’ αυτό και έγινε μια τεράστια επιχείρηση ανεύρεσης και αποκατάστασης του μουσικού έργου».

Η Λητώ Μεσσήνη, μέλος της Ραφής, ερμηνεύει την Κυρά Φροσύνη: «Το εντυπωσιακό είναι ότι η όπερα παραμένει ανολοκλήρωτη. Η εισαγωγή της δεν έχει βρεθεί ακόμη. Η εισαγωγή της ηχογράφησης του έργου είναι δανεική από άλλη όπερα. Παρόλα αυτά έχουμε δημιουργήσει έναν κόσμο, που δεν θα αφήσει κανέναν ασυγκίνητο. Έχουμε καταφέρει να δώσουμε πνοή, να ξυπνήσουμε ένα έργο, που “κοιμάται” πάνω από 100 χρόνια».

Η Ζωή Χατζηαντωνίου υπογράφει τη σκηνοθεσία της παράστασης. Εξηγεί πώς διαχειρίστηκε το υλικό της: «Έχουμε κρατήσει το μελοδραματικό στοιχείο του έργου. Σκηνοθετικά, έχω ακολουθήσει ενστικτωδώς αυτό το γοητευτικό mix match που κάνει ο Καρρέρ: έχει μια βάση, έναν κορμό που ανήκει στην όπερα του 19ου αιώνα, με αναφορές στον Βέρντι, τον Πουτσίνι, τον Μπελίνι, με πολλά μπελκάντο μέσα, αλλά παράλληλα έχει προσθέσει μελωδίες της εποχής, αμανέδες, τοπικά τραγούδια των Ιωαννίνων, της εποχής του Αλή Πασά και επτανησιακές καντάδες, που ήταν τα ποπ τραγούδια της εποχής του συνθέτη. Ο Καρρέρ έχει παίξει πολύ με το μουσικό υλικό του. Αυτό το παιχνίδι των μουσικών ειδών, το έχω υιοθετήσει κι εγώ στους κώδικες που χρησιμοποιώ στη δική μου σκηνοθεσία, αλλά και στην ερμηνευτική απόδοση. Δεν υπάρχει ενιαία φόρμα, ενιαίος κώδικας. Ο θεατής καλείται να συνθέσει τα ετερόκλητα στοιχεία που του παρουσιάζονται. Παράλληλα, υπάρχει πολύ χιούμορ στην παράστασή μας. Το κοινό θα γελάσει με τον τρόπο που έχουμε προσεγγίσει το μελόδραμα. Φωτίζουμε τη γελοιότητα των ανθρωπίνων αδυναμιών, χωρίς να διακωμωδούμε καταστάσεις και πρόσωπα. Όλοι αυτοί οι έρωτες και οι παθιασμένοι ήρωες είναι μερικές φορές κωμικοί, σε όσους τους βλέπουν απέξω».

Πάντως το κοινό δεν πρέπει να περιμένει μια όπερα, που θα την ερμηνεύει μια μεγάλη ορχήστρα: «Κανονικά η όπερα είναι για μεγάλη ορχήστρα 80 ατόμων. Αυτό που ήθελα ήταν να πάω κόντρα στο κλασικό ηχόχρωμα της επτανησιακής περιόδου. Ήθελα να δημιουργήσω νέες ατμόσφαιρες, που να μην έχουν σχέση με τις κλασικές ρομαντικές συνταγές της εποχής. Εισήγαγα σαξόφωνο, μπαγιάν, κιθάρα, βιόλα και κοντραμπάσο και έτσι έδωσα μια άλλη πνοή στο έργο. Ταιριάζει απόλυτα, νομίζω, με την σκηνοθετική προσέγγιση της Ζωής, αναδεικνύοντας σε κάποια σημεία την έντονα κιτς και αστεία πλευρά του έργου. Είναι μια πρόταση που απέχει αρκετά από την ηχογράφηση του Β. Φιδετζή» τονίζει ο Μιχάλης Παπαπέτρου.

«Ο μύθος της Φροσύνης έχει πολύ ζουμί για μας ως Ραφή» υπογραμμίζει η Αναστασία Κότσαλη: «Εμείς ήρθαμε σε επαφή με την όπερα, μέσα από μια τυχαία αναμετάδοσή της από το Τρίτο Πρόγραμμα. Μας τράβηξε αρχικά μουσικά, αλλά μετά σκεφτήκαμε πόσο ενδιαφέρον έχει ο συγκεκριμένος μύθος, τη συγκεκριμένη εποχή, με όλα αυτά τα θέματα που θίγει. Θέλαμε πάρα πολύ να κάνουμε ένα ελληνικό έργο. Η Επτανησιακή Όπερα είναι μια τεράστια μουσική δεξαμενή. Ήταν επίσης μια μεγάλη πρόκληση για μας να γίνει ένα τέτοιο ανέβασμα σε ένα επτανησιακό έργο, με τους συγκεκριμένους συντελεστές. Η εμπειρία που έχουμε στην Επτανησιακή Όπερα, μέσα από τη Λυρική Σκηνή, έχει να κάνει με πολύ κλασικά ανεβάσματα. Πιστεύουμε ότι η θεματολογία της Φροσύνης μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα: είναι ένα ρομαντικό, κλασικό έργο, που έχει όμως μια αιχμή, πλευρές, που επιτρέπουν μια διαφορετική ανάγνωση. Η Ζωή έχει καταφέρει να κάνει ένα έργο απόλυτα σύγχρονο, που αφορά τους πάντες 100%».

Πολύ σημαντικό ρόλο σ’ αυτό το σύγχρονο, το φρέσκο ανέβασμα του έργου παίζει ο Στάθης Αθανασίου, υπεύθυνος των βίντεο που παρουσιάζονται στο έργο: «Είμαι επί σκηνής και προβάλουμε live video, κάνοντας μια δραματική καταγραφή των τεκταινόμενων. Πρόκειται για δραματικά στιγμιότυπα, μικρές λεπτομέρειες που πλαισιώνουν τη μουσική και τη δράση. Η κάμερα γίνεται αναπόσπαστο μέρος της δραματουργίας. Οι ηθοποιοί είναι εντελώς απελευθερωμένοι, δεν δεσμεύονται δηλαδή από τη χρήση της κάμερας. Όλοι τη χρησιμοποιούν σε κάποια σημεία της όπερας. Το βίντεο είναι και αυτό ένα κομμάτι της «σπασμένης», αλλά και της ανασυντεθειμένης αφήγησης. Βοηθά τον θεατή να συναρμόσει πράγματα, εικόνες, συναισθήματα».

Η ανάγνωση της Φροσύνης συμπυκνώνει τα ζητήματα που εγείρει η εποχή μας και γεννά επίκαιρα ερωτήματα που αφορούν τη διαχείριση της ιδεολογίας, της θρησκείας, της αστικής ηθικής, του αλλόφυλου, των κοινωνικών συμβάσεων, του απαγορευμένου έρωτα, της ιστορίας. Πώς μεταγράφεται η ιστορία προκειμένου να δημιουργηθούν εθνικά ή θρησκευτικά σύμβολα; Πού συναντά η αλήθεια τον μύθο και πού η ιστορία τον θρύλο; Κι αν η εξιστόρηση των παθημάτων της Φροσύνης γινόταν από μια ομάδα Τούρκων τι θα αφηγούνταν άραγε; Τι θα ακούγαμε αν ο ίδιος ο Αλή Πασάς αφηγείτο την ιστορία;

Με αναφορές στην αρχική πηγή έμπνευσης του λιμπρετίστα Ελισσαβέτιου Μαρτινέγκου, το έργο του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη «Η κυρα Φροσύνη, ποίημα εις τέσσαρα άσματα διηρημένον», η σκηνική σύνθεση ακολουθεί τις μουσικές ακροβασίες της παρτιτούρας του Καρρέρ που δεν διστάζει να ενσωματώσει στο ρομαντικό εθνικό μελόδραμα αστικά δημοφιλή τραγούδια, λαϊκά άσματα, ανατολίτικους αμανέδες αλλά και χορωδιακά εμβατήρια. Η Ζωή Χατζηαντωνίου ομολογεί ότι:

«Το ποίημα του Βαλαωρίτη ήταν η δική μου αφετηρία. Με συγκίνησε ιδιαίτερα και αποτέλεσε την πυξίδα μου. Εκεί κατάλαβα ότι αναφερόμαστε σε δραματικά πρόσωπα και όχι σε χάρτινες ρομαντικές φιγούρες. Χρησιμοποίησα λοιπόν το υλικό του Βαλαωρίτη στην όπερα. Βασίστηκα σκηνοθετικά, χωρίς να προσθέσω κείμενο. Αυτό που με εντυπωσίασε, κάνοντας έρευνα στην ιστορία, είναι ότι ο θρύλος της Φροσύνης έχει παραποιηθεί. Έχουν γραφτεί εκατοντάδες διαφορετικές ιστορίες. Κανείς δεν ξέρει την αλήθεια. Όλα είναι παραλλαγές. Ψάχνοντας βρήκα ότι η πραγματική ιστορία δεν έχει να κάνει με έρωτα του Αλή Πασά. Είχε σκανδαλίσει τη γιαννιώτικη κοινωνία, γιατί ήταν πόρνη πολυτελείας. Το έχω χρησιμοποιήσει αυτό το στοιχείο στη δραματουργία μου. Τα Ιωάννινα ήταν μια ακμάζουσα εμπορικά πόλη, ένα αστικό κέντρο διερχομένων. Ο Αλή ήταν ένας πολύ προχωρημένος κυβερνήτης. Η Φροσύνη ήταν η πιο έξυπνη και η πιο όμορφη πόρνη πολυτελείας της πόλης. Κάποια στιγμή ερωτεύεται τον γιο του Αλή, Μουχτάρ. Οι έλληνες προεστοί και προύχοντες ήθελαν να γίνει μια ηθική εκκαθάριση στην πόλη. Να μειώσουν την πορνεία. Με αφορμή λοιπόν τον έρωτα της Φροσύνης με τον Μουχτάρ, ζήτησαν τη θανάτωση για παραδειγματισμό της Ευφροσύνης Βασιλείου με άλλες 16 πόρνες. Ο Αλή Πασάς τη συνέλαβε, αλλά δεν τη θανάτωσε. Περίμενε τρεις μέρες κάποιον Έλληνα να ζητήσει χάρη. Στη συνέχεια ήταν αναγκασμένος από τον οθωμανικό νόμο να τη θανατώσει, μέσω ζωντανού πνιγμού. Αυτή ήταν η τιμωρία για τις μοιχαλίδες. Τις έπνιξε ζωντανές. Η ανάγκη όμως για τη δημιουργία εθνικών συμβόλων παραποίησε τα πραγματικά γεγονότα, κάνοντάς την ηρωίδα-σύμβολο».

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Φροσύνη. Τραγικόν Μελόδραμα εις τέσσαρας πράξεις ή Μια εκδίκηση του έθνους
Σκηνοθεσία, Δραματουργία: Ζωή Χατζηαντωνίου
Ενορχήστρωση, Μουσική Διεύθυνση: Μιχάλης Παπαπέτρου
Σκηνικά, Κοστούμια: Πέτρος Τουλούδης
Σχεδιασμός Φωτισμού: Αλέκος Γιάνναρος
Σχεδιασμός βίντεο: Στάθης Αθανασίου
Βοηθός σκηνοθέτη: Ανδρέας Ανδρέου
Μουσική προετοιμασία: Θάνος Μαργέτης

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Φροσύνη: Λητώ Μεσσήνη
Αλή Πασάς: Σωτήρης Τριάντης
Μουχτάρ: Γιάννης Καλύβας
Ειρήνη/Χάμκω: Αναστασία Κότσαλη
Ταχήρ/Ιγνάτιος: Γιάννης Σελητσανιώτης

Μαρίνα Σταλιμέρου βιόλα
Αντώνης Χατζηνικολάου κιθάρα
Δημήτρης Τίγκας κοντραμπάσο
Γιώργος Λώλας μπαγιάν
Guido De Flaviis σαξόφωνο
Φωτογραφίες: Ηλίας Μαδούρος, Γιώργος Τσακνιάς

INFO

Σάββατο 14, Κυριακή 15, Δευτέρα 16 Ιανουαρίου 2017, ώρα 20:00
Τιμές εισιτηρίων: 12 € (Ζώνη Β), 20 € (Ζώνη Α) , Πολύτεκνοι, 65+: 8 €
Φοιτητές, νέοι, άνεργοι, ΑΜΕΑ: 5 €
Πληροφορίες: 210 72.82.333, www.megaron.gr

Κοινοποιήστε το άρθροΣχόλια

Σχετικές ειδήσεις

Ιταλία: Δρακόντεια μέτρα ασφαλείας για τους εορτασμούς του Πάσχα

Πόλεμος στην Ουκρανία: Στους 50.000 οι αγνοούμενοι

Εντονες βροχοπτώσεις, ισχυροί άνεμοι και πλημμύρες στην Λισαβόνα