Τι παρουσιάζουν έρευνες σχετικά με τις εξαγωγές όπλων. Ποιος είναι ο αριθμός τους και που καταλήγουν συνήθως;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΠέντε ευρωπαϊκές χώρες βρίσκονται μεταξύ των 10 κορυφαίων εξαγωγέων όπλων στον κόσμο. Αυτές είναι η Γαλλία, η Γερμανία, η Βρετανία, η Ισπανία και η Ιταλία. Οι εξαγωγές των χωρών αυτών στο σύνολό τους βρέθηκαν στη δεύτερη θέση το 2015, στη λίστα με τους μεγαλύτερους προμηθευτές όπλων, συγκεντρώνοντας το 26% των παγκόσμιων εξαγωγών συμβατικών όπλων.
Είναι αξιοσημείωτο ότι μόνο το 15% των ευρωπαϊκών εξαγωγών προορίζεται για την εσωτερική αγορά. Η Μέση Ανατολή είναι, με μεγάλη διαφορά, ο πιο σημαντικό προορισμός των εξαγωγών της ΕΕ.
Η αμυντική βιομηχανία στην ΕΕ παράγει μεγάλη ποικιλία όπλων, από ελαφρά όπλα έως πυρομαχικά, υποβρύχια, ραντάρ και ραδιοσυστήματα. Σε πολλές περιπτώσεις όπλα που έχουν πωληθεί από ευρωπαϊκές χώρες σε αυταρχικά καθεστώτα, έχουν χρησιμοποιηθεί σε εμφύλιους πολέμους και έχουν καταλήξει στα χέρια τρομοκρατικών ομάδων. Η ΕΕ είναι δεύτερη στις εξαγωγές όπλων.
Μάλιστα σύμφωνα με έρευνες φαίνεται πως τα περισσότερα από αυτά που καταλήγουν στην Μέση Ανατολή στο τέλος βρίσκονται στα χέρια του ΙΚΙΛ (Ισλαμικό Κράτος).
"Business as usual"
Ο Πήτερ Γιζιμαν είναι εμπειρογνώμονας μελετητής στο Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών Ειρήνης της Στοκχόλμης περιγράφει στο euronews πως γίνεται το εμπόριο όπλων στην Ευρώπη τα τελευταία πέντε χρόνια (2013-2017) σε σχέση με πριν από πέντε χρόνια. (2008-2012), όπως παρουσιάστηκαν στην τελευταία τους έκθεση.
Ρωσία, ο ενοχλητικός γείτονας;
«Οι εμπορικές σχέσεις με τη Ρωσία αυξήθηκαν πολύ πριν από το 2014, συμπεριλαμβανομένης και της πώλησης όπλων. Όλα αυτά όμως σταμάτησαν μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία όπου ακολούθησαν οι κυρωσεις της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου και του εμπάργκο στα όπλα», αναφέρει ο Γιζιμάν στο euronews.
Πρόσθεσε ότι υπάρχει πλέον «μία αυξανόμενη αίσθηση ανασφάλειας σε ορισμένες γειτονικές χώρες της Ρωσίας». Το Ινστιτούτο Sipiri βρίσκει για αυτές τις χώρες μια «αυξανόμενη ζήτηση για όπλα» από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι χώρες αυτές είναι συνήθως μικρές και ο όγκος των όπλων που αγοράζουν επίσης μικρός και συνήθως είναι από ευρωπαίους εξαγωγείς στον τομέα αυτό, λέει ο Πήτερ Γιζιμάν.
Τουρκία, ένας άλλος ενοχλητικός γείτονας;
Η Τουρκία είναι μια πολύ σημαντική αγορά για τους παραγωγούς όπλων στην Ευρώπη. Είναι ο 11ος μεγαλύτερος πελάτης των πέντε μεγάλων ευρωπαϊκών εξαγωγέων όπλων λίγο πίσω από την Κίνα. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Sipri, η ευρωπαϊκή αγορά όπλων στην Τουρκία πρόκειται να αλλάξει την επόμενη δεκαετία.
Πράγματι, η Τουρκία αναπτύσσει τη δική της βιομηχανία όπλων και οι εξαγωγές της υπερδιπλασιάστηκαν (+ 145%) μεταξύ 2008-2012 και 2013-2017 υπέρ του Τουρκμενιστάν (31% των εξαγωγών της μεταξύ 2013 και 2017), Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (24%) και η Σαουδική Αραβία (13%). Ωστόσο, «η Τουρκία εξακολουθεί να εξαρτάται από ξένες τεχνολογίες και αυτό δημιουργεί προβλήματα σε ορισμένους προμηθευτές της».
«Το ζήτημα των ενδεχόμενων περιορισμών στην πώληση όπλων στην Τουρκία ήδη είναι υπό συζήτηση στη Γερμανία. Η παρέμβαση της Τουρκίας στη συριακή διαμάχη, οι σχέσεις της με τους Κούρδους και το ζήτημα της δημοκρατίας στη χώρα βρίσκονται στο επίκεντρο αυτών των συζητήσεων, με αρκετά γερμανικά κόμματα να ζητούν την μείωση εξαγωγών αλλά και ανταλλακτικών προς την Τουρίκία» εξηγεί ο Πήτερ Γίζιμαν.
Η κρίση «έκοψε» αρκετά όπλα!
Η εσωτερική ευρωπαϊκή αγορά πωλήσεων όπλων είναι η σημαντική αγορά για όλους τους ευρωπαίους παραγωγούς όπλων. Για παράδειγμα η Ελλάδα και η Ισπανία ήταν αρκετά σημαντικοί αγοραστές για την Γερμανία κατά την περιόδο 2008 – 2012.
Ωστόσο, η κρίση του 2008 οδήγησε σε πτώση των παραγγελιών όπλων εντός της Ένωσης. Αυτό φανηκέ πολύ στην Γερμανία όπου είδε την ζήτηση της για τα όπλα της να μειώνεται κατά 14% από τους ευρωπαίους πελάτες της, που αποτελούν το 29% των συνολικών της εξαγωγών όπλων.
Η Ελλάδα και η Ισπανία που υπέφεραν από την κρίση, μείωσαν σημαντικά την αγορά όπλων.
Η Ελλάδα, ο δεύτερος μεγαλύτερος πελάτης της γερμανικής αγοράς όπλων, περίπου το 68% των εισαγωγών όπλων στην Ελλάδα κατά την περίοδο 2013-2017 προέρχεται από τη Γερμανία - στην πραγματικότητα σταμάτησε να αγοράζει όπλα από το 2011 έως το 2013. Η Ισπανία μείωσε σημαντικά τις αγορές της επίσης μεταξύ του 2008 και του 2017.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΟι κορυφαίοι εξαγωγείς όπλων στην Ευρώπη και οι πελάτες τους σε αριθμούς
Γαλλία και Γερμανία είναι μεταξύ των 5 μεγαλύτερων εξαγωγεών όπλων στον κόσμο. Μαζί αντιπροσωπεύουν το 12,5% των συνολικών εξαγωγών παγκοσμίως. Συνολικά τα κράτη μέλη της ΕΕ αντιπροσωπεύουν το 27% των εξαγωγών όπλων παγκοσμίως.
Οι πέντε εξαγωγείς της Ευρώπης (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία και Ηνωμένο Βασίλειο) έχουν μόνο έντεκα κοινούς πελάτες σε έναν συνολικό κατάλογο 116 πελατών.
Στη λίστα θα δούμε τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Ινδονησία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ομάν, αλλά και τις χώρες που κατατάσσονται άνισα μεταξύ των 50 μεγαλύτερων πελατών αυτών των εξαγωγέων (Βραζιλία 18, Πολωνία 20, Ταϊλάνδη 23, Κολομβία 27 , Πακιστάν 29 και Ιορδανία 45).
Στον πίνακα που ακολουθεί είναι οι πελάτες από τους μεγαλύτερους εισαγωγείς όπλων στον κόσμο.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤι γίνεται με τον ΙΚΙΛ
Σε στρατιωτικό επίπεδο το Ισλαμικό Κράτος (IK) έχει σε μεγάλο βαθμό νικηθεί. Εκτός από μερικές πλέον μικρές εστίες αντίστασης, περίπου 100.000 τ.μ. στο Ιράκ και τη Συρία, όπου πριν λίγα χρόνια κυριαρχούσε το IK, έχουν πλέον απελευθερωθεί. Ωστόσο χρειάστηκαν πάνω από τρία χρόνια και μια συμμαχία άνω των 60 χωρών για να υποχωρήσει. Περισσότερο από όλους ο άμαχος πληθυσμός σε όλες αυτές τις περιοχές πλήρωσε το τίμημα. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν πεθάνει. Το άλλοτε προπύργιο του ΙΚ, η Ράκα της Συρίας, έχει γίνει συντρίμμια, όπως και η Μοσούλη, το Ραμαντί και το Τικρίτ στο Ιράκ.
Το ότι όλα αυτά τα χρόνια το Ισλαμικό Κράτος κατάφερε να αμυνθεί δεν οφείλεται όμως μόνο στον φανατισμό των μαχητών και υποστηρικτών του. Σημαντικός παράγοντας ήταν και ο ισχυρός οπλισμός των τζιχαντιστών. Ένα μεγάλο τμήμα αυτού του οπλισμού προήλθε μάλιστα από ευρωπαϊκές χώρες του ΝΑΤΟ, ενώ έφτασε στη Μ. Ανατολή μέσω ΗΠΑ ή Σαουδικής Αραβίας. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει ενδελεχής έρευνα του διεθνούς οργανισμού Conflict Armament Research (CAR), που διήρκεσε πάνω από τρία χρόνια.
Έρευνα στην πρώτη γραμμή του μετώπου
Η έρευνα διενεργήθηκε μεταξύ 2014 με 2017, όταν εμπειρογνώμονες του CAR εστάλησαν στα μέτωπα των συγκρούσεων σε Ιράκ και Συρία. Οι ειδικοί του CAR εξέτασαν όπλα των μαχητών του IK, που έπεσαν στα χέρια της διεθνούς συμμαχίας κυρίως έπειτα από μάχες. Στην περιοχή μεταξύ της πόλης Κομπάνι και της πρωτεύουσας του Ιράκ, Βαγδάτης, οι εμπειρογνώμονες περισυνέλεξαν περίπου 2000 όπλα και πάνω από 40.000 τεμάχια πυρομαχικών. Ακολουθώντας τους σειριακούς αριθμούς και άλλες πληροφορίες κατασκευής κατάφεραν να ακολουθήσουν τις διαδρομές των όπλων.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ έρευνα χρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ αλλά κα το γερμανικό υπ. Εξωτερικών. Επικεφαλής των ερευνών του CAR στο Ιράκ και τη Συρία και συγγραφέας της εν λόγω έκθεσης είναι ο Ντάμιαν Σπλίτερ, ο οποίος μιλώντας στη DW ανέφερε ότι τον εξέπληξε ιδιαίτερα το πώς «μεμονωμένα όπλα έφτασαν γρήγορα στα χέρια τζιχαντιστών.» Ως παράδειγμα αναφέρει ένα πυραυλικό σύστημα βουλγαρικής κατασκευής, το οποίο πωλήθηκε στις ΗΠΑ το 2015. Μόλις δύο μήνες αργότερα ανακτήθηκε από το IK, όταν ιρακινοί στρατιώτες απελευθέρωσαν το Ραμάντι. Άγνωστο παραμένει πώς οι τζιχαντιστές του ΙΚ απέκτησαν το εν λόγω πυραυλικό σύστημα. Το βρήκαν στο πεδίο της μάχης μετά από σύγκρουση με τον διεθνή συνασπισμό ή το προμηθεύθηκαν αυτόνομα από ομάδες ανταρτών;
Η ερευνητική ομάδα προσπάθησε να ακολουθήσει τα ίχνη του επίμαχου όπλου. Πράγματι επιβεβαιώθηκε ότι η Βουλγαρία το πώλησε στις ΗΠΑ και ειδικότερα στην εταιρεία Κiesler Policy Supply. O αμερικανικός στρατός δεσμευόταν από ρήτρα στο συμβόλαιο εξαγωγής ότι δεν θα μεταπωλήσει το όπλο σε τρίτους, όμως, όπως φαίνεται, δεν τηρήθηκε αυτός ο όρος και έτσι το πυραυλικό σύστημα έφτασε στη Μέση Ανατολή. Όπως αναφέρει ο Σπλίτερς, «πολύ σημαντικοί εισαγωγείς όπλων, όπως οι ΗΠΑ ή η Σαουδική Αραβία, που είναι και σημαντικοί πελάτες ευρωπαϊκών οπλοβιομηχανιών, δεν σέβονται τους όρους των αρχικών ευρωπαϊκών συμβολαίων εξαγωγής και ειδικότερα τις ρήτρες τελικής χρήσης των όπλων».
Ωστόσο αυτή είναι ίσως μόνο η μισή αλήθεια. Όπως δήλωσε στη DW o Πάτρικ Βίλκεν, ειδικός σε θέματα ελέγχου των όπλων στη Διεθνή Αμνηστία «δεν είναι δυνατόν να μην γνωρίζουν όλα τα εμπλεκόμενα μέλη σε αυτές τις συμφωνίες εξαρχής την τελική κατάληξη των όπλων». Αυτό ειδικό φαίνεται να ισχύει στις εξαγωγές οπλικών συστημάτων από χώρες της ανατολικής Ευρώπης προς την Σαουδική Αραβία, όπλα που στη συνέχεια διανεμήθηκαν στα χέρια διάφορων ομάδων στο συριακό και ιρακινό μέτωπο.