Ενκλάβια και περίκλειστα εδάφη στην...Ευρώπη!

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Στην πολιτική γεωγραφία ως περίκλειστον έδαφος, (ενκλάβιο), ορίζεται ένα τμήμα γης που περιβάλλεται από εδάφη μιας ξένης χώρας.

Η λέξη enclave που μεταφράζεται ως περίκλειστον έδαφος εμφανίστηκε στη γλώσσα της διπλωματίας, το 1868, προερχόμενη από τη Γαλλική, με νόημα κληροδοτημένο από την ύστερη λατινική λέξη inclavatus που σημαίνει «κλειδωμένος μέσα». Το αντίθετο του περίκλειστου εδάφους είναι το αποσπασμένο έδαφος ή αποσπασμένο τμήμα κράτους.

Τα περίκλειστα εδάφη (ενκλάβια) δημιουργούνται για διάφορους ιστορικούς, πολιτικούς και γεωγραφικούς ή γεωφυσικούς λόγους. Ορισμένες περιοχές, για παράδειγμα, ορίστηκαν ως περικλειστα εδάφη εξαιτίας της αλλαγής της κοίτης ποταμών.

Εξαιτίας του γεγονότος ότι δημιουργούνται διάφορα προβλήματα και απαιτούνται πολύπλοκοι διακανονισμοί σε ζητήματα επικοινωνίας, ενέργειας και διέλευσης, ο αριθμός των περίκλειστων εδαφών διαρκώς μειώνεται. Από την άλλη πολλά αποσπασμένα εδάφη (εξκλάβια) κρατών σήμερα χαρακτηρίζονται για τα κινήματα ανεξαρτησίας τους, ιδιαίτερα αν βρίσκονται μακράν του μητροπολιτικού εδάφους.

Ας δούμε αυτά που βρίσκονται στην Ευρώπη.

Λίβια – Ισπανία

Η Λίβια είναι πόλη της φυσικής επαρχίας της Σερδάνια, της επαρχίας της Ζιρόνα, στην Κοινότητα της Καταλωνίας στην Ισπανία. Πρόκειται για εξκλάβιο της Ισπανίας εντός του γαλλικού νομού των Ανατολικών Πυρηναίων, με συνολικό πληθυσμό περί τους 1.589 κατοίκους σύμφωνα με απογραφή του 2009.

Από την κυρίως Ισπανία τη χωρίζει ένα πέρασμα φάρδους περίπου 2 τετραγωνικών χιλιομέτρων το οποίο περιλαμβάνει τις γαλλικές κοινότητες της Υρ και Μπουρ-Μαντάμ.

Στα αξιοθέατα της Λίβιας περιλαμβάνεται ένα από τα παλαιότερα φαρμακεία της Ευρώπης, το οποίο χρονολογείται από τον 15ο αιώνα. Το φαρμακείο Εστέβε, όπως είναι γνωστό, διαθέτει τα λεγόμενα αλμπαρέλλι (μεσαιωνικά κεραμικά για φαρμακευτική χρήση), καθώς και μια από τις αρχαιότερες συλλογές φαρμακευτικών συνταγολογίων στην Ευρώπη.

Η Λίβια κατοικούνταν από τους ρωμαϊκούς χρόνους, στη θέση της οποίας υπήρχε οικισμός (oppidum) των Ιβήρων με το τοπωνύμιο Julia Libica. Στην κλασική εποχή αποτέλεσε την αρχαία πρωτεύουσα της Σερδάνυας, ενώ κατά τον Μεσαίωνα αντικαταστάθηκε από το Χιξ (τη σημερινή Μπουρ-Μαντάμ). Το 672 μ.Χ., επί Βησιγότθων η ακρόπολή της –το castrum Libiae– καταλήφθηκε από τον Φλάβιο Παύλο έναντι του Βάμβα, ενώ περί τον 8ο αιώνα η πόλη της Σερδάνυας υπήρξε πιθανότατα πεδίο μάχης ανάμεσα στον Ανδαλουσιανό Αμπντούλ Ραμάν αλ Γκαφίκι και τον Μαυριτανό επαναστάτη Μουνούζα, η συμμαχία του οποίου με τον Εύδη της Ακουιτανίας δεν τού απέφερε τη νίκη.

Το 1659, με τη Συνθήκη των Πυρηναίων αποδόθηκαν στο Γαλλικό Στέμμα διάφορες περιοχές, μεταξύ των οποίων και η Σερδάνια. Η Λίβια ωστόσο διατήρησε την καταλανική της ταυτότητα, αφού η συνθήκη προέβλεπε την παράδοση χωριών και όχι πόλεων, ιδιότητα που διατηρούσε ως αρχαία πρωτεύουσα της Σερδάνυας.

Με το τέλος του Ισπανικού Εμφυλίου το 1939, η Λίβια προτάθηκε να αποδοθεί στους ηττημένους Δημοκρατικούς, χωρίς ωστόσο κάτι τέτοιο να πραγματοποιηθεί. Στις μέρες μας αποτελεί επίσημα έδαφος της Ισπανίας, ενώ οι κάτοικοί της ομιλούν τα καστιλιάνικα, τα καταλανικά και σε μικρότερο βαθμό τα γαλλικά.

Μπάαρλε-Νάσσαου, Ολλανδία και Μπάαρλε-Χέρτογκ, Βέλγιο

Το Μπάαρλε-Νάσσαου (ολλανδικά Baarle-Nassau) είναι δήμος και πόλη της Ολλανδίας στα Ολλανδο-Βελγικά σύνορα και πιο συγκεκριμένα στην επαρχία της Βόρειας Βραβάντης. Το 2007 κατοικούνταν από 6.668 μόνιμους κατοίκους και έχει έκταση 76,30 τετραγωνικά χιλιόμετρα

Το ιδιότυπο χαρακτηριστικό της πόλης είναι τα εξαιρετικά περίπλοκα σύνορα που τη χωρίζουν από το έτερο «αντίπαλο δέος», τη Βελγική πόλη Μπάαρλε-Χέρτογκ. Αμφότερα είναι περίκλειστα και αποσπασμένα εδάφη της Ολλανδίας και του Βελγίου αντίστοιχα, ενώ ορισμένα εδάφη είναι διπλά περίκλειστα, εξκλάβια εντός ενκλαβίων. Το Μπάαρλε-Νάσσαου αποτελείται από 26 ξεχωριστά κομμάτια γης, το μεγαλύτερο από τα οποία ονομάζεται Ζόντεράιχεν και βρίσκεται βόρεια της βελγικής πόλης Μέρκσπλας. Από την άλλη, το Βέλγιο έχει 22 εξκλάβια σε ολλανδικό έδαφος και ακόμη 3 πάνω στα σύνορα, ενώ οκτώ ολλανδικά εξκλάβια βρίσκονται εντός των βελγικών αποσπασμένων εδαφών. Το μικρότερο βελγικό εξκλάβιο, με κωδική ονομασία H22, μετρά ακριβώς 2.636 μ2.

Η περιπλοκότητα της ιδιαίτερης αυτής κατάστασης οφείλεται εν πολλοίς σε εξίσου περίπλοκες και συναθροιζόμενες συμφωνίες, αγοραπωλησίες, ανταλλαγές εδαφών κλπ μεταξύ των Λόρδων της Μπρέντα και των Δουκών της Βραβάντης, μια ιστορία που ανάγεται στα χρόνια του Μεσαίωνα. Με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ (1843), ένα μεγάλο μέρος αυτής της παραδοξότητας τακτοποιήθηκε, χωρίς ωστόσο να διευθετηθεί η κατάσταση πλήρως.

Στις μέρες μας, οι κάτοικοι των δύο κοινοτήτων συμβιώνουν αρμονικά, εστιάζοντας στην τουριστική εκμετάλλευση της ιδιαίτερης οριογραμμής, η οποία είναι εμφανής στους δρόμους καθώς σηματοδοτείται με σιδερένια διαχωριστικά. Ο διαχωρισμός είναι εξίσου εμφανής στην αριθμοδότηση των σπιτιών, καθώς τα πλακίδια με τους αριθμούς είναι διαφορετικά για κάθε χώρα, ενώ επικουρικά συμβάλλει και η προσθήκη της αντίστοιχης σημαίας.

Υπήρχε περίοδος κατά την οποία, σύμφωνα με την ολλανδική νομοθεσία, τα εστιατόρια έπρεπε να κλείνουν νωρίς το βράδυ. Για κάποια εστιατόρια της περιοχής όμως, μέσα από τα οποία περνούσαν τα σύνορα, αυτό απλώς σήμαινε πως οι πελάτες θα έπρεπε να μετακινηθούν στα τραπέζια που βρίσκονταν στη βελγική πλευρά του καταστήματος.

Καμπιόνε ντ' Ιτάλια - Iταλία

Το Καμπιόνε ντ' Ιτάλια είναι δήμος της επαρχίας Κόμο που ανήκει στη διοικητική περιφέρεια της Λομβαρδίας, ενώ αποτελεί αποσπασμένο έδαφος της Ιταλίας, ευρισκόμενο εντός των εδαφών της Ελβετίας και συγκεκριμένα του ελβετικού καντονιού Τιτσίνο.

Το Καμπιόνε ντ' Ιτάλια απέχει λιγότερο από 1000 μέτρα από το κοντινότερο σημείο των εδαφών της Ιταλίας, με την οποία τα χωρίζει η Λίμνη Λουγκάνο καθώς και ορεινοί όγκοι. Η πόλη είναι μόνο κατ' όνομα ιταλική, καθώς οι περισσότερες κοινωνικές υπηρεσίες εντάσσονται σ' αυτές της γειτονικής Ελβετίας, ενώ αποτελεί εξαιρετικά δημοφιλή τουριστικό προορισμό.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Μπύσινγκεν - Γερμανία

Το Μπύσινγκεν είναι κωμόπολη της Γερμανίας, η οποία αποτελεί ενκλάβιο της Ελβετίας. Κτισμένο στις όχθες του ποταμού Ρήνου έχει έκταση μόλις 7,62 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πληθυσμό περίπου 1.450 κατοίκους, ενώ απέχει από την κυρίως Γερμανία περίπου 700 μ. στο κοντινότερό της σημείο.

Διοικητικά, το Μπύσινγκεν ανήκει στον Νομό της Κωνσταντίας, η οποία με τη σειρά της ανήκει στη διοικητική περιφέρεια του Φράιμπουργκ, ως μέρος του ομόσπονδου κρατιδίου της Βάδης-Βυρτεμβέργης. Οικονομικά, ωστόσο, διέπεται από ειδικές διακρατικές συμφωνίες, παρόμοιες μ' αυτές που ισχύουν για άλλες όμορες χώρες, όπως το Λίχτενσταϊν και το ιταλικό εξκλάβιο Καμπιόνε ντ' Ιτάλια. Κατά συνέπεια τούτου δεν υπάρχει συνοριακός έλεγχος μεταξύ των δύο χωρών, από τη στιγμή μάλιστα που η Ελβετία εντάχθηκε στη Ζώνη Σένγκεν το 2008-09.

Με τα ειδυλλιακά τοπία του και την πλούσια φυσική ομορφιά, το Μπύσινγκεν αποτελεί δημοφιλή τουριστικό προορισμό της ευρύτερης περιοχής, ενώ φιλοξενεί το Ευρωπαϊκό Ναζαρηνό Κολέγιο, μια σχετικά μεγάλης εμβέλειας θεολογική σχολή με βάση την Εκκλησία του Ναζωραίου.

Καλίνινγκραντ – Ρωσία

Το Καλίνινγκραντ, παλαιότερα γνωστό ως Κένιγκσμπεργκ, είναι πόλη-λιμάνι και διοικητικό κέντρο της Περιφέρειας Καλίνινγκραντ, του ρωσικού θύλακα που βρίσκεται μεταξύ της Πολωνίας και της Λιθουανίας στην Βαλτική Θάλασσα. Η περιοχή αυτή συνορεύει με εδάφη μελών του NATO και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ είναι γεωγραφικά αποκομμένη από την υπόλοιπη Ρωσία.

Στην περιοχή βρισκόταν το Παλαιό Πρωσικό φρούριο/οικισμός Twangste. Το 1255, ένα νέο φρούριο χτίστηκε στην τοποθεσία αυτή από τους Τεύτονες Ιππότες στη διάρκεια των Βόρειων Σταυροφοριών, το οποίο και έλαβε την ονομασία "Κένιγκσμπεργκ" προς τιμήν του Βασιλέα Ότακαρ Β΄ της Βοημίας. Η πόλη ήταν μέρος διαδοχικά του Κράτους του Τευτονικού Τάγματος, της Πολωνο-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας, της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, της Πρωσίας και της Γερμανίας (έως το 1945). Έως το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η περιοχή αποτελούσε το βόρειο τμήμα της πρώην Ανατολικής Πρωσίας. Η πόλη καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, κατελήφθη από τον Κόκκινο Στρατό το 1945 και ο γερμανικός πληθυσμός διέφυγε ή εκδιώχθηκε. Μετονομάστηκε σε Καλίνινγκραντ στις 4 Ιουλίου 1946[ προς τιμήν του Μιχαήλ Καλίνιν.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Το 2005, το Καλίνινγκραντ γιόρτασε τα 750 χρόνια ύπαρξής του.

Σύμφωνα με την Απογραφή του 2010, ο πληθυσμό του ήταν της τάξεως των 431.902 κατοίκων—μια αύξηση από τους 430.003 που είχαν καταγραφεί στην Απογραφή του 2002.

Λόγω της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, η Περιφέρεια Καλίνινγκραντ μετατράπηκε σε θύλακα, γεωγραφικά αποκομμένο από το υπόλοιπο τμήμα της Ρωσίας. Η απομόνωση αυτή από την υπόλοιπη Ρωσία έγινε ακόμη πιο αισθητή σε πολιτικό επίπεδο όταν η Πολωνία και η Λιθουανία έγιναν μέλη του NATO και, στην συνέχεια, της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2004. Κάθε στρατιωτικός και πολιτικός χερσαίος σύνδεσμος μεταξύ της περιοχής και της υπόλοιπης Ρωσίας θα πρέπει να διασχίζει εδάφη μελών του NATO και της ΕΕ. Ειδικές ταξιδιωτικές συμφωνίες για τους κατοίκους των εδαφών έχουν γίνει μέσω του Εγγράφου Διευκόλυνσης Διελεύσεως (FTD) και του Εγγράφου Διευκόλυνσης Σιδηροδρομικής Διελεύσεως (FRTD).

Ξυλοτύμπου και Ορμήδεια – Κύπρος

Η Ορμήδεια και η Ξυλοτύμπου είναι δύο χωριά στο νοτιοανατολικό τμήμα της Κύπρου. Βρίσκονται στην Επαρχία Λάρνακα και ανήκουν στο σύμπλεγμα των κοκκινοχωριών.

Η Ορμήδεια έχει πληθυσμό περίπου 3.960 κατοίκων και η Ξυλοτύμπου περίπου 3,700 κατοίκους.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Τι γίνεται όμως με την κατάσταση των δύο χωριών.

Στην Κύπρο μετά την ανεξαρτησία της από τους Βρετανούς το 1960 υπάρχουν δύο στρατιωτικές βρεττανικές βάσεις που υπάγονται σε αγγλική νομοθεσία και καθεστώς. Η Βάση Ακρωτηρίου και η Βάση Δεκέλειας.

Τα δύο αυτά χωριά εξαρτώνται από την Κυπριακή Δημοκρατία αλλά επί της ουσιάς τα εδάφη αυτά είναι υπό βρετανική εποπτεία αφου εμπίπτουν στις βρετανικές βάσεις. Είναι δηλαδή σαν δύο μικρά νησιά μέσα στο νησί της Κύπρου!