Την χωματερή Ούμπορακ, οι ντόπιοι την αποκαλούν «χωματερή του θανάτου»
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ Βοσνία-Ερζεγοβίνη έχει μεγάλη φυσική ομορφιά, όμως η χώρα έχει μετατραπεί σε έναν απέραντο σκουπιδότοπο. Τεράστιες χωματερές διαρρέουν μολυσμένο νερό στο δίκτυο διανομής νερού. Τοξική σκόνη φτάνει σε πόλεις και χωριά. Ποιες είναι οι συνέπειες για τον άνθρωπο και τη φύση; Η κακοδιαχείριση των απορριμμάτων ευθύνεται για την αύξηση του αριθμού των καρκίνοπαθών;
Οι ντόπιοι την ονόμασαν «χωματερή του θανάτου» γιατί πολλοί πεθαίνουν από καρκίνο. Ξεκίνησε ως ανεπίσημη στρατιωτική χωματερή το 1960. Από τη δεκαετία του '80 τα αστικά απόβλητα του Μόσταρ φτάνουν εδώ. Ο δημοσιογράφος του euronews, Χανς Βαν Ντε Μπρίλι και ένας ντόπιος ο Ομέρ, μπήκαν κρυφά στη χωματερή. Στον Ομέρ απαγορεύτηκε η είσοδος από τότε που ξεκίνησε αγώνα για να κλείσει η χωματερή. Οι ντόπιοι πιστεύουν πως είναι μια περιβαλλοντική ωρολογιακή βόμβα. Μολυσμένο νερό διαρρέει και μονάδα επεξεργασίας δεν υπάρχει.
«Ομέρ, είμαστε κοντά στη χωματερή του θανάτου. Τι κάνεις εδώ;» ρωτά ο Χανς βαν ντε Μπρίλι.
«Ήρθαμε για να πάρουμε δείγμα από το νερό. Προσπαθήσαμε να το κάνουμε νόμιμα, αλλά δεν τα καταφέραμε. Όμως πρέπει να πάρουμε δείγματα και να τα στείλουμε για ανάλυση. Αυτό το μαύρο νερό μυρίζει απαίσια» δήλωσε στην κάμερα του euronews, ο πρόεδρος του σωματείου «Jer Na Se Tice», Ομέρ Χουντζούρ.
Ο Ομέρ μας δείχνει κάποια βίντεο με το μαύρο νερό που μπαίνει στα κοντινά χωριά και φτάνει στις εξώπορτες των ανθρώπων. Για πολλά χρόνια πετούσαν εδώ κάθε είδους σκουπίδια. Ο Ομέρ θυμάται ζωϊκά και ιατρικά απόβλητα. Κάθε μέρα προστίθενται περίπου 100 τόνοι οικιακά σκουπίδια. Η χωματερή δεν μπορεί να δεχθεί άλλα απορρίμματα. Όμως η πόλη του Μόσταρ δεν ζητεί την κατασκευή νεάς μονάδας. Γιατί; Ο Ομέρ κάνει λόγο για διαφθορά.
«Δεν υπάρχει άδεια για αυτόν τον ΧΥΤΑ εδώ και χρόνια. Οι ντόπιοι φοβούνται την απόρριψη λάσπης στο δημόσιο σύστημα αποχέτευσης. Πρόκειται για μολυσμένα υγρά. Δεν καταλαβαίνουμε γιατί οι τοπικές αρχές δεν κάνουν τίποτα για να μεταφέρουν τη χωματερή. Γνωρίζουν πως αυτή η χωματερή σκοτώνει τους ντόπιους. Προκαλεί ζημιά, πρέπει να φύγουμε από εδώ. Φοβόμαστε για τα παιδιά μας» υποστηρίζει ο πρόεδρος του σωματείου «Jer Na Se Tice», Ομέρ Χουντζούρ.
Τόσο ο δήμαρχος της πόλης όσο και ο διευθυντής του ΧΥΤΑ αρνήθηκαν το αίτημά μου για συνέντευξη. Όμως έχουμε εξουσιοδότηση και μπορώ να φτάσω στην κορυφή της χωματερής. Η διοίκηση ισχυρίζεται ότι επεναφέρει το μολυσμένο υγρό στη χωματερή, μέσω ενός κλειστού κυκλώματος. Όμως ο Ομέρ υποστηρίζει πως έχει αποδείξεις. Πολλές φορές το μαύρο νερό διοχετεύεται στο περιβάλλον. Στην περιοχή σημειώνονται ανεξήγητοι θάνατοι. Οι άνθρωποι φοβούνται. Θέλουν να μάθουν τι περιέχει το νερό.
Ο Νασούφ και η Τζενίτα ζουν εδώ κοντά. Συμμετέχουν και οι δύο στις προσπάθειες για το κλείσιμο της χωματερής. Μόλις φυσά ο αέρας, η Τζενίτα κλείνει όλα τα παράθυρα. Φοβάται τη μολυσμένη σκόνη. Ο πατέρας του Νασούφ επίσης πέθανε από καρκίνο.
«Τα τελευταία χρόνια οι άνθρωποι εδώ πεθαίνουν από καρκίνο. Γι' αυτό λέμε ότι είναι η χωματερή του θανάτου. Αυτό το χωριό έχει γύρω στα 140 νοικοκυριά. Σήμερα θυμήθηκα πως τα τελευταία 10 χρόνια περίπου 14 με 15 γείτονες έχουν πεθάνει από καρκίνο. Δεν νιώθω ασφαλής για την οικογένειά μου, για τα παιδιά μου» υποστηρίζει ο κάτοικος της περιοχής Νασούφ Σατορόβικ.
Το Μόσταρ, η πόλη κοντά στον ποταμό Νερέτβα, εδώ και δεκαετίες κυβερνάται από Κροάτες και Βόσνιους εθνικιστές. Τα πολιτικά κόμματα τοποθέτησαν αχυράνθρωπους στις εταιρείες διαχείρισης απορριμμάτων. Οι ντόπιοι τους αποκαλούν «μαφία των απορριμμάτων».
Η χωματερή της πόλης μοιάζει με μια τεράστια καταβόθρα. Μέσα στα χρόνια, η τρύπα των 50 μέτρων μετατράπηκε σε βουνό απορριμμάτων. Η ισχυρή βροχόπτωση μεταφέρει μολυσμένο νερό στη Νερέτβα.
Κατά κύριο λόγο, οι ντόπιοι παίρνουν το νερό της βρύσης από πηγές καθαρού νερού. Όμως ο Νασούφ μου δείχνει ένα αντλιοστάσιο για τις καλοκαιρινές ανάγκες, όχι μακριά από τη χωματερή.
Επισήμως όλα είναι καλά. Ωστόσο οι άνθρωποι εδώ γύρω φοβούνται. Ο Ομέρ και ο Νασούφ έχουν ιδρύσει έναν σύλλογο που αγωνίζεται για το κλείσιμο του ΧΥΤΑ. Οι δύο τους κινήθηκαν νομικά για να μην γίνει μια τρίτη χωματερή κοντά στο σπίτι τους.
Πολλές φορές έχουν αποκλείσει την είσοδο του ΧΥΤΑ. Το Κέντρο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας με έδρα το Σεράγεβο βοήθησε στην ανάλυση του νερού. Τα αποτελέσματα είναι σοκαριστικά:
«Τα αποτελέσματα της ανάλυσης είναι φρικτά. Έχουμε τεράστια ρύπανση του νερού με βαρέα μέταλλα όπως χαλκό, μόλυβδο και ψευδάργυρο. Το πιο ανησυχητικό είναι το υψηλό ποσοστό αρσενικού, 100 φορές μεγαλύτερο από το επιτρεπόμενο» υποστηρίζει ο πρόεδρος του σωματείου «Jer Na Se Tice», Ομέρ Χουντζούρ.
Γιατί το Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας που εδρεύει στο Μόσταρ δεν παρεμβαίνει στην κρίση των απορριμμάτων; Πρόσφατα άλλαξε ο διευθυντής. Μας δείχνει το κακώς εξοπλισμένο εργαστήριο στο υπόγειο. Το προσωπικό του μειώθηκε από 60 σε 30 άτομα. Οι άνθρωποι που ζουν γύρω από τη χωματερή Ούμπορακ λένε ότι πολλοί γείτονές τους πάσχουν από καρκίνο
«Γιατί το Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας δεν είναι σε θέση να δώσει ακριβή στοιχεία για το Ούμπορακ;» ρωτά ο δημοσιογράφος του euronews, Χανς βαν ντε Μπρίλι;
«Δεν έχουμε χρήματα για να κάνουμε αυτή την δουλειά. Όμως αν κάποια υπηρεσία, αν κάποιος είναι πρόθυμος να πληρώσει, τότε είμαστε έτοιμοι να βοηθήσουμε αυτούς τους ανθρώπους και να κάνουμε όλες τις αναλύσεις» υποστηρίζει ο Ένιζ Κολάκοβιτς, διευθυντής του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
«Πήραμε αποτελέσματα από άλλο εργαστήριο. Δείχνουν ότι οι συγκεντρώσεις αρσενικού και βαρέων μετάλλων είναι πολύ πάνω από τα αποδεκτά επίπεδα. Θα μπορούσε αυτό να είναι μια ένδειξη, μια απόδειξη ότι αυτά τα στοιχεία ευθύνονται για τα περιστατικά καρκίνου;» ρωτά ο δημοσιογράφος του euronews, Χανς βαν ντε Μπρίλι.
«Μπορώ να πω ότι μπορεί να είναι η αιτία. Όμως πρέπει να κάνουμε και άλλες αναλύσεις. Όχι μόνο από ένα δείγμα, αλλά από πολλά πολλαπλά δείγματα» υποστηρίζει ο Ένιζ Κολάκοβιτς, διευθυντής του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας.
Η Άμνα Πόποβατς κατηγορεί τα εθνο-εθνικιστικά κόμματα για το σκάνδαλο των απορριμμάτων στο Μόσταρ. Η οικολόγος-ακτιβίστρια έθεσε υποψηφιότητα για το δημοτικό συμβούλιο. Δεν εξελέγη για ελάχιστες ψήφους.
Η Πόποβατς κάνει λόγο για εκλογική νοθεία και ζήτησε επανακαταμέτρηση των ψήφων. Οι εθνικιστές χρηματοδοτούν τις προεκλογικές εκστρατείες και διακινούν fake news για τη διαχείριση των απορριμμάτων. Αυτό υποστηρίζει η Πόποβατς κατά την συνάντηση της με τον Χανς βαν ντε Μπρίλι σε μια παράνομη χωματερή.
«Τα κόμματα που κυβέρνουν χρησιμοποιούν τις εταιρείες που ασχολούνται με τη διαχείριση απορριμμάτων ως μαύρα ταμεία. Ο ετήσιος προϋπολογισμός του Μόσταρ είναι 30 εκατομμύρια ευρώ. Κάθε χρόνο, 5 εκατομμύρια πηγαίνουν στη διαχείριση των απορριμμάτων και τη συντήρηση των χώρων πρασίνου! Αν περιηγηθείτε στο Μόσταρ, δεν θα δείτε αυτά τα 5 εκατομμύρια. Πρέπει να έρθει η οικονομική επιθεώρηση και να διαπιστώσει ποια ποσά ξοδεύτηκαν που. Τότε κάποιοι θα καταλήξουν στη φυλακή» δήλωσε στο euronews η Άμνα Πόποβατς.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί να βοηθήσει. Το 2014 αυτή η μονάδα ανακύκλωσης κατασκευάστηκε χάρη στη επιχορήγηση 2,5 εκατομμυρίων ευρώ. Πρόκειται για χρήματα Ευρωπαίων φορολογουμένων.
Όμως τα οικιακά απορρίματα εξακολουθούν να μεταφέρονται απευθείας στη χωματερή. Χωρίς καμία ανακύκλωση. Αν και υπάρχει μια εγκατάσταση ανακύκλωσης, παντού υπάρχουν πλαστικά απόβλητα.
Στην έκθεσή της για τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το είπε ανοιχτά. Η χώρα έχει μια καταστροφική διαχείριση απορριμμάτων. Οι λόγοι είναι ξεκάθαροι: πολιτική διαφθορά και ευνοιοκρατία.