Μόλις το 25% των Βουλγάρων πολιτών έχουν εμβολιαστεί πλήρως για την COVID-19. Ποιες είναι οι συνέπειες; Υπάρχει λύση στο πρόβλημα ή είναι ήδη πολύ αργά για να αυξηθούν οι εμβολιασμοί;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΌλα ξεκίνησαν με λίγη τύχη. Προσγειώθηκα στην Σόφια, στην πρωτεύουσα της Βουλγαρίας, ένα ηλιόλουστο απόγευμα στα τέλη Νοεμβρίου. Αφού έκανα check-in στο ξενοδοχείο μου, πήγα μια βόλτα στο κέντρο της πόλης, με το kit που κάνω τα γυρίσματα.
Ούτε 500 μέτρα από το ξενοδοχείο, έπεσα πάνω σε μια διαδήλωση 200 ατόμων που τραγουδούσαν και φώναζαν. Ανάμεσά τους παιδιά και ηλικιωμένη. Ολόκληρες οικογένειες συμμετείχαν στην πορεία, χτυπώντας τύμπανα ή κουνώντας βουλγαρικές σημαίες. Τους πλησίασα και ρώτησαν τον λόγο που διαδηλώνουν. Μια γυναίκα που λέει: «Τα εμβόλια είναι ένας πολύ ύπουλος τρόπος για να επηρεάσουν τη ζωή των ανθρώπων». Μια άλλη μου αναφέρει: «Δεν θέλω να συμμετέχω σ’ ένα πείραμα».
Άρχισα λοιπόν το γύρισμα. Ήρθα στην Βουλγαρία για να δω γιατί έχει με διαφορά το χαμηλότερο ποσοστό εμβολιασμού στην Ε.Ε.: μόλις το 25% των Βουλγάρων πολιτών έχουν εμβολιαστεί πλήρως. Και ξαφνικά βρέθηκα στο επίκεντρο μιας αυθόρμητης διαμαρτυρία ενάντια στον εμβολιασμό και στο πιστοποιητικό εμβολιασμού. Στα πανό και τα πλακάτ τους υπήρχαν συνθήματα όπως: «Δεν θέλω να σκοτώσω τον παππού και τη γιαγιά μου», «Δεν συμφωνούμε με τα ιατρικά τεστ στα παιδιά μας».
Ακολούθησα τους διαδηλωτές για τρεις ώρες. Τα αιτήματά τους μου ακούγονται ως ένας περίπλοκος, συγκεχυμένος συνδυασμός παραπληροφόρησης, fake news, θεωριών συνωμοσίας, κοινωνικής δυσαρέσκειας και περιφρόνησης των πολιτικών.
Το βράδυ συναντώ τους διοργανωτές. Ένας μηχανικός πυρηνικής φυσικής, ο Χρίστο μου λέει ότι έχει διαβάσει καλά όλα τα επιστημονικά άρθρα για την πανδημία. «Για σένα, ο εμβολιασμός δεν είναι λύση;» τον ρωτώ. «Δεν καταλαβαίνω τις στατιστικές σε σχέση με τον εμβολιασμό. Δεν βλέπω την αποτελεσματικότητά του» μου απαντά.
Ένας άλλος διαδηλωτής κατά των εμβολιασμών, ο Καλίν Ιβάνοφ επισημαίνει: «Είμαι ενάντια στον διαχωρισμό. Ενάντια στις διακρίσεις. Δεν ζούμε στην ναζιστική Γερμανία. Δεν ζούμε στην Σοβιετική Ένωση. Ζούμε σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία. Και ένα από τα βασικά προτάγματα του φιλελευθερισμού είναι ότι τα ατομικά δικαιώματα βρίσκονται υπεράνω της χρήσης τους από το σύνολο».
Μια ξαφνική νυχτερινή χιονοθύελλα άλλαξε την εικόνα της πόλης αλλά όχι και τη φύση των ερωτήσεών μου. Γιατί τόσο πολλοί Βούλγαροι πείθονται από τέτοια μηνύματα, σε μια χώρα που σύμφωνα με την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Johns Hopkins έχει την χειρότερη αναλογία κρουσμάτων-θανάτων από COVID-19 στην Ευρωπαϊκή Ένωση; Ποιες είναι οι συνέπειες; Υπάρχουν λύσεις ή είναι ήδη πολύ αργά;
Για να βρω απαντήσεις, συνάντησα την επόμενη μέρα ένα πρόσωπο κλειδί στο πρόγραμμα εμβολιασμού της Βουλγαρίας. Ο υπηρεσιακός αναπληρωτής Υπουργός Υγείας θεωρεί ότι η αιτία των χαμηλών ποσοστών εμβολιασμού είναι υλικοτεχνικά ζητήματα και η πολιτική αστάθεια. Η χώρα είχε τρεις κοινοβουλευτικές εκλογές σε 8 μήνες. Μου δείχνει μερικές πρόσφατες επίσημες διαδικτυακές καμπάνιες για την προώθηση των εμβολιασμών. Μου λέει ότι η κατάσταση βελτιώνεται: «Ο ρυθμός εμβολιασμού είναι τώρα τρεις φορές ψηλότερος από τον Αύγουστο. Αναμένουμε να τετραπλασιαστεί ή να πενταπλασιαστεί από τώρα μέχρι τα τέλη Δεκέμβρη».
Πως μεταφράζεται όμως πρακτικά αυτή η αισιοδοξία; Μετά τη συνέντευξη, επισκέφτηκα ένα από τα μεγάλα εμβολιαστικά κέντρα στην πρωτεύουσα που έχει πολύ κόσμο. Είναι μέσα σ’ αυτό το νοσοκομείο. Εδώ μπορούν να εμβολιαστούν 2.000 άτομα την ημέρα. Ο μέσος όρος αυτής της περιόδου είναι 600-700 άτομα. Μου έδωσαν άδεια να τραβήξω πλάνα για μια ώρα.
Οι περισσότεροι που είναι εδώ είναι για την τρίτη δόση: «Πρέπει να προσέξω τον εαυτό μου. Είναι για το δικό μου συμφέρον. Είναι η τρίτη μου δόση. Δεν φοβάμαι το εμβόλιο» μου τονίζει μια γυναίκα κοντά στα 70. «Το να εμβολιαστώ δεν είναι υποχρεωτικό. Είναι όμως αναγκαίο. Είναι η μόνη μας άμυνα. Το χρειάζομαι. Όπως και οι άλλοι. Αυτή είναι η γνώμη μου» ομολογεί ένας άνδρας αντίστοιχης ηλικίας.
Ο Ντίμο Ντίμοβ, ο συντονιστής του κέντρου εμβολιασμού μου εξηγεί ότι η κατάσταση με τις νέες μεταλλάξεις απαιτεί άμεση δράση: «Ως γιατροί, από την αρχή της πανδημίας, ήμασταν πεπεισμένοι ότι το lockdown και η κοινωνική απόσταση ήταν προσωρινές λύσεις, μέχρι να βγει το εμβόλιο. Και τώρα που είναι εδώ, το επαναλαμβάνουμε: τα εμβόλια είναι η μόνη πραγματική λύση. Πρέπει να ξεπεράσουμε την πανδημία. Ο εμβολιασμός είναι προτεραιότητα».
Παρόλα αυτά υπάρχει ιατρικό προσωπικό που συμβάλλει ενεργά στο να διστάζει ο κόσμος να εμβολιαστεί. Ο διευθυντής της παιδιατρικής κλινικής σε ένα νοσοκομείο μεταδοτικών λοιμώξεων, λέει σε γονείς και οικογένειες ότι η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα των εμβολίων για την COVID-19 δεν έχει αποδειχτεί επαρκώς: «Όταν είστε εμβολιασμένοι, μπορείτε να κολλήσετε και να μεταφέρετε τον ιό και σε άλλους. Αν εμβολιαστείτε λοιπόν, δεν προστατεύετε τους άλλους. Προστατεύετε μόνο τον εαυτό σας. Και αυτό είναι αποκλειστικά δική σας απόφαση» μου εξήγησε ο γιατρός Μανγκάροβ.
«Εσείς έχετε εμβολιαστεί;» τον ρωτάω. «Όχι» μου απαντάει. Γιατί; «Εργάζομαι καθημερινά σε κλινική COVID. Έρχομαι σε επαφή με 60-100 ασθενείς COVID κάθε μέρα. Είχα κολλήσει. Δεν χρησιμοποιώ μάσκες, ούτε γάντια όπως βλέπετε. Εργάζομαι με μεταδοτικές ασθένειες για 39 χρόνια. Γνωρίζω πάρα πολλές μεταδοτικές ασθένειες και ξέρω πώς να προστατεύομαι».
Πριν έρθω εδώ, είχα διαβάσει ότι οι Βούλγαροι είναι ανάμεσα στους Ευρωπαίους με τη μεγαλύτερη δυσπιστία για τη δημοκρατία, την κυβέρνηση, τα media και το σύστημα υγείας τους. Μια διαρκής καχυποψία που ενισχύθηκε αναμφίβολα από τα 50 χρόνια, κομμουνιστικής δικτατορίας.
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, μπορεί η κατάσταση να αλλάξει υπέρ των εμβολίων; Δεν θα είναι εύκολο, μου εξηγεί ο Ανατάς Στεφάνοβ, κοινωνιολόγος, που έχει εργαστεί σε δέκα μελέτες για πολιτικές υγείας που έχουν να κάνουν με τον κορονοϊό: «Οι Βούλγαροι αποφασίζουν επηρεαζόμενοι κυρίως από δημόσια πρόσωπα αντί από θεσμούς. Προσωποποιούν τις απόψεις τους στην πολιτική και στη δημόσια σφαίρα. Οι Βούλγαροι προτιμούν το συντομότερο, αρνητικό μήνυμα. Και υπάρχει τεράστια έλλειψη εμπιστοσύνης στους δημόσιους θεσμούς».
Ένα ακροδεξιό κόμμα μπήκε μόλις στο κοινοβούλιο με ένα πρόγραμμα ανοιχτά αντιεμβολιαστικό. Τα εθνικά ΜΜΕ έχουν παρουσιάσει τη μεγάλη έκταση πλαστών πιστοποιητικών εμβολιασμού. Η Βουλγαρία προσπαθεί ακόμη να αποδεχτεί το πρόγραμμα εμβολιασμού για την COVID-19.