ΑΝΑΛΥΣΗ: Τα σενάρια για το Κυπριακό που θα κληθεί να εξετάσει ο νέος Πρόεδρος της Κύπρου

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Ανανεωμένο φαίνεται να είναι το ενδιαφέρον των ΗΠΑ στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και συνεπώς και για το Κυπριακό, που αποτελεί το σημαντικότερο διπλωματικό αγκάθι με πολλές ενεργειακές και πολιτικές προεκτάσεις. Ο νέος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, που θα αναδειχθεί μετά τις εκλογές, θα κληθεί να διαχειριστεί το Κυπριακό, σε μια προσπάθεια αναζωπύρωσης των συνομιλιών που ουσιαστικά έχουν διακοπεί τα τελευταία επτά χρόνια. 

Το πολιτικό, γεωστρατηγικό και κοινωνικό πλαίσιο του Κυπιακού, παρουσιάζει ο αναλυτής διεθνών θεμάτων και πολιτικός συντάκτης της «Καθημερινής της Κύπρου», Γιάννης Ιωάννου, στην συνέντευξη που παραχώρησε στο euronews.

Φαίη Δουλγκέρη, euronews: Κύριε Ιωάννου, τις τελευταίες ημέρες φαίνεται να υπάρχει μια κινητικότητα γύρω από το Κυπριακό, για παράδειγμα, στη Νέα Υόρκη, με αφορμή την ανανέωση της UNFICYP. Τι εξελίξεις υπάρχουν;

Γιάννης Ιωάννου, αναλυτής, «Καθημερινή Κύπρου»: Νομίζω πάντα τα τέλη Ιανουαρίου σηματοδοτούν ένα πλούσιο διπλωματικό παρασκήνιο στη Νέα Υόρκη, με αφορμή την προσπάθεια αυτή στο Συμβούλιο Ασφαλείας, για ανανέωση των ψηφισμάτων, συμπεριλαμβανομένου αυτού της ειρηνευτικής δύναμης. Έχω την αίσθηση ότι βρισκόμαστε σε μια περίοδο προεκλογική, στην οποία για πρώτη φορά οι κυπριακές προεδρικές εκλογές «εγκιβωτίζονται»- αν θέλετε- μέσα σε έναν χρονισμό στον οποίο συνυπάρχουν οι τουρκικές εκλογές, οι οποίες είναι πολύ σημαντικές, όχι μόνο για το Κυπριακό και την Ανατολική Μεσόγειο, αλλά έχουν ένα παγκόσμιο ενδιαφέρον. Άρα έχω την αίσθηση ότι μετά από όλη αυτή την απουσία διαλόγου, εδώ και επτά σχεδόν χρόνια, από το 2017, από την κατάρρευση των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά, ίσως με αφορμή όλες τις εξελίξεις στην περιοχή, δηλαδή τις εκλογές στην Κυπριακή Δημοκρατία, τις εκλογές στην Τουρκία και τις εκλογές στην Ελλάδα, ίσως προς το τέλος του 2023 υπάρξει μια προσπάθεια ξανά. Δύσκολη μεν αλλά προσπάθεια προκειμένου να υπάρξει κάποιος τρόπος έτσι ώστε να υπάρξουν συνομιλίες στο τραπέζι ξανά. Από τη Νέα. Υόρκη και μετά, δεν υπάρχει κάποια κάποιο πρόβλημα στην ανανέωση της θητείας της ειρηνευτικής δύναμης της UNFICYP. Υπάρχουν βέβαια επιμέρους λεπτομέρειες και σημειολογίες και κάποιοι συσχετισμοί ισχύος μέσα στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Yπάρχει και όλο αυτό το πάρε δώσε μεταξύ του κυρίου Kόλιν Στιούαρτ, το οποίος βρέθηκε στη Νέα Υόρκη, όπως και ο Ελληνοκύπριος διαπραγματευτής για επιμέρους διαβουλεύσεις και υπάρχει μια μίνι κόντρα με αφορμή ένα δημοσίευμα στον τουρκοκυπριακό Τύπο. Αυτά πάντα υπάρχουν μέσα στο Κυπριακό. Το Κυπριακό, εκτός από τη ιστορία των συνομιλιών, είναι και μια ιστορία blame game, αλλά το ζητούμενο είναι να αρχίσουμε πάλι διαπραγματεύσεις.

Φαίη Δουλγκέρη, euronews: Μου είπατε λοιπόν ότι βλέπετε, στο τέλος του 2023, πιθανό το ενδεχόμενο να ξεκινήσουν κάποιες συνομιλίες. Από την Λευκωσία έχουμε συνεχώς τέτοιες δηλώσεις. Διαρκώς Κύπριοι πολιτικοί λένε ότι είναι ανοιχτοί στο ενδεχόμενο νέων συνομιλιών. Υπάρχει τέτοιο έδαφος αυτή τη στιγμή στην Τουρκία; Θεωρείτε ότι οι εκλογές στην Τουρκία θα είναι καταλύτης και ενδεχομένως να ανοίξει ο δρόμος για κάτι τέτοιο;

Γιάννης Ιωάννου, αναλυτής, «Καθημερινή Κύπρου»: Νομίζω ότι θα υπάρξει έδαφος αναλόγως αποτελέσματος. Σε κάθε περίπτωση, η έκβαση των τουρκικών εκλογών είναι ανοιχτή σε δυο μεγάλα αποτελέσματα: Ή θα κερδίσει ο Ερντογάν, οπότε θα έχουμε μια σημειολογική και ιστορική νίκη εντός του πλαισίου αυτών των 100 χρόνων για όλα αυτά τα αναθεωρητικά που απασχολούν τον Ερντογάν τα τελευταία χρόνια. Το δεύτερο σενάριο θα είναι μια ήττα του Ερντογάν, η οποία αλλάζει τελείως ένα ολόκληρο παράδειγμα εδώ και δύο δεκαετίες που βρίσκεται στην εξουσία. Συνεπώς, θεωρώ ότι αναλόγως του αποτελέσματος μπορεί να υπάρξει- γιατί είναι πάρα πολλά που διακυβεύονται στην Ανατολική Μεσόγειο και το Κυπριακό παραμένει ένα άλυτο πρόβλημα διεθνών σχέσεων σε αυτό το περιφερειακό υποσύστημα, το οποίο απασχολεί και λόγω των εξελίξεων στην Ουκρανία και του πώς έχει αλλάξει ο κόσμος μετά τις 24 Φεβρουαρίου όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Και νομίζω ότι υπάρχει ενδιαφέρον και από τις ΗΠΑ και από την Ευρωπαϊκή Ένωση να κλείσει αυτό το ζήτημα. Βέβαια, η δυσκολία εδράζεται πάλι στο πώς θα καταφέρεις να «τετραγωνίσει» αυτό τον κύκλο- για να χαρακτηρίσω και την κατάσταση με τα λόγια του ίδιου του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Μια κατάσταση η οποία ξεκινάει από δύο τελείως εκ διαμέτρου αντίθετα αφετηριακές θέσεις με την Τουρκία να επιμένει για ένα παράδειγμα λύσης δύο κρατών και για κυριαρχιακή ισότητα των τουρκοκυπρίων. Θεωρώ όμως ότι, όταν όλα τα πράγματα θα έχουν μπει στη θέση τους και θα υπάρχει παράδειγμα εξουσίας, κυρίως τα τρία εμπλεκόμενα μέρη, που είναι η Ελλάδα, η Τουρκία και η Κυπριακή Δημοκρατία, τότε νομίζω πως θα υπάρξει και διπλωματική δράση.

Φαίη Δουλγκέρη, euronews: Θεωρείτε λοιπόν, ότι υπάρχει ανανεωμένο ενδιαφέρον, από την Ουάσιγκτον και λόγω των γεωπολιτικών εξελίξεων με την εισβολή στην Ουκρανία.

Γιάννης Ιωάννου, αναλυτής, «Καθημερινή Κύπρου»: Σαφέστατα! Και δεν είναι μόνο αυτό. Πρέπει να δούμε και τις εξελίξεις κυρίως στο πλαίσιο των συμφωνιών και το πως γενικά υπάρχει μια ανακατάταξη ισχύος και πολλά ιστορικά προβλήματα των τελευταίων 10 χρόνων: Το είδαμε με τον συριακό εμφύλιο, το είδαμε με τις σχέσεις Ιράν-Δύσης, το είδαμε και με τις σχέσεις Τουρκίας-Δύσης, που αυτό είναι το μεγάλο διακύβευμα σε σχέση με τις τουρκικές εκλογές. Ποιά θα είναι η επόμενη μέρα στις σχέσεις Ουάσιγκτον- Τουρκίας και Τουρκίας- Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ακριβώς γιατί ή θα βελτιωθούν, ή θα χειροτερεύσουν, ή θα αλλάξει τελείως το παράδειγμα και εκεί μπορεί να δούμε μια νέα προσέγγιση τόσο σχετικά με την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας, όσο και σχετικά με τις διμερείς σχέσεις Ουάσιγκτον- Άγκυρας.

Φαίη Δουλγκέρη, euronews: Την ίδια ώρα υπάρχει μια διαρκής προσπάθεια, τους τελευταίους μήνες, από το ψευδοκράτος για αναβάθμισή του. Γίνονται, θεωρείτε, επαρκείς προσπάθειες για την αναχαίτιση αυτών των διεκδικήσεων και θεωρείτε πιθανό όλη αυτή η επιμονή κάποια στιγμή να οδηγήσει σε αποτελέσματα θετικά για εκείνη την πλευρά;

Γιάννης Ιωάννου, αναλυτής, «Καθημερινή Κύπρου»: Είναι γεγονός ότι η Τουρκία, κυρίως μετά την λεγόμενη εκλογή του Ερσίν Τατάρ στην ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας, έχει προχωρήσει με σοβαρά τετελεσμένα επί του εδάφους, είτε αυτά αφορούν την περίκλειστη πόλη των Βαρωσίων, είτε αφορούσαν λίγο νωρίτερα την κατάσταση στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας με τις έκνομες γεωτρήσεις. Υπάρχουν όμως και επιμέρους στοιχεία επί του εδάφους, τα οποία δείχνουν ότι υπάρχει μια παράλληλη προσπάθεια τόσο για την διάσταση της αναβάθμισης της λεγόμενης «ΤΔΒΚ», όσο και μια κατάσταση, αν θέλετε, η οποία πηγαίνει προς την κατεύθυνση της προσάρτησης, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για το μέλλον του γεωγραφικού χώρου των κατεχομένων και της ίδιας της τουρκοκυπριακής κοινότητας, η οποία διαφέρει παρασάγγας από την κοινωνία στην Τουρκία. Υπάρχει αντίδραση και προσπάθεια από την Κυπριακή Δημοκρατία, τόσο στο επίπεδο των μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης, όσο και σε κάποιες άλλες διπλωματικές διατυπώσεις να αρθεί αυτή η κατάσταση, η οποία αναβαθμίζει, μέσω απευθείας πτήσεων το παράνομο αεροδρόμιο της Τύμβου, είτε μέσω κάποιων άλλων λεπτομερειών επί του εδάφους. Έχω την αίσθηση ότι εδώ η μεγάλη εξίσωση, η οποία δεν αφορά μόνο τη Λευκωσία, αφορά και την Αθήνα και αφορά ολόκληρο το οικοσύστημα της Ανατολικής Μεσογείου είναι αν μια μέρα ξαφνικά βρεθούμε ενώπιον του worst case scenario: δηλαδή μια απόφαση έτσι προεδρικής υφής, αλλά φιρμάνι να το πω έτσι λαϊκά, το οποίο θα αποφασίζει ότι ο γεωγραφικός χώρος των κατεχομένων δεν θέλουμε πλέον να είναι ένα ανεξάρτητο αναγνωρισμένο κράτος, αλλά θέλουμε να είναι μια επαρχία της Τουρκίας. Και αυτό αντιλαμβάνεστε ότι μας πηγαίνει και εγγύτερα στη διχοτόμηση και στη δημιουργία ενός σκληρού συνόρου στην πράσινη γραμμή με την Τουρκία των 80 εκατομμυρίων, μας θέτει και το ζήτημα της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής επιβίωσης των τουρκοκυπρίων, ακριβώς γιατί οι Τουρκοκύπριοι είναι πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας. Θα μπορούσαν με το ισχύον καθεστώς εγγυήσεων να μετακομίσουν στις ελεύθερες περιοχές και να ζήσουν, δημιουργώντας έτσι τις συνθήκες μελλοντικά για κάτι πολύ πιο άσχημο. Θα μπορούσε όμως να υπάρξει και μία αν θέλετε διαπραγματευτική τακτική, δηλαδή να χρησιμοποιήσουμε το χαρτί της προσάρτησης ή της αναγνώρισης της λεγόμενης «ΤΔΒΚ», έτσι ώστε στο κομμάτι της επανέναρξης του διαλόγου να διεκδικήσουμε την πολυπόθητη κυριαρχική ισότητα που ανά καιρούς προτάσσουν κάποιες δυνάμεις στα κατεχόμενα. Θεωρώ ότι το πιο ενδιαφέρον εδώ αν θέλετε είναι η διάσταση του ότι έχουμε να κάνουμε μεταξύ ενός κακού και λιγότερο κακού σεναρίου. Δηλαδή αν δεν υπάρξει διάλογος αναπόφευκτα όταν τα έξι, επτά χρόνια απουσίας διαλόγου γίνουν μια δεκαετία, τα πράγματα παγιώνονται. Ο χρόνος πάντα δημιουργεί τετελεσμένα πέρα από τις πολιτικές αποφάσεις.

Φαίη Δουλγκέρη, euronews: Και τι θεωρείτε ότι πιστεύουν, επιδιώκουν, θέλουν, επιθυμούν οι πολίτες στις δύο πλευρές της Πράσινης Γραμμής ; Ποιά είναι η αίσθησή σας;

Γιάννης Ιωάννου, αναλυτής, «Καθημερινή Κύπρου»: Είναι η ερώτηση του ενός εκατομμυρίου, Δεν μπορεί να δοθεί μια απάντηση χωρίς να έχει μέσα και πολιτική ανάλυση και άνθρωπο-κοινωνιολογική ανάλυση και ανάλυση, αν θέλετε, της πολιτικής κουλτούρας εντός της ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής κοινότητας. Το ενδιαφέρον είναι ότι ανά καιρούς γίνονται κάποιες δημοσκοπήσεις, οι οποίες δείχνουν ότι επί της αρχής τόσο οι Ελληνοκύπριοι όσο και οι Τουρκοκύπριοι δεν έχουν απορρίψει το πλαίσιο της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, έτσι όπως ορίζεται μέσα από τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και όπως έχει συμφωνηθεί στα πλαίσια του ΟΗΕ από τα τέλη της δεκαετίας του 70, προκειμένου να συνομιλούν για μια λύση οι δύο πλευρές. Δεν μπορώ να δώσω μια απάντηση γιατί στο Κυπριακό πάντα- και θεωρώ ότι αυτό είναι κάτι το οποίο συμβαίνει- η κοινή γνώμη και στις δύο πλευρές διαμορφώνεται κατά τη δημιουργία, εάν θέλετε κορύφωσης των διαπραγματεύσεων, δηλαδή είναι κάτι το οποίο αφορά και το χρονισμό της περιόδου διενέργειας των συνομιλιών. Από την άλλη για την ελληνοκυπριακή πλευρά βλέπουμε ότι υπάρχουν κάποιοι συμπολίτες μας, ή πολιτικές δυνάμεις, που είτε απορρίπτουν επί της αρχής στη διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία, είτε έχει παγιωθεί σε συμπεριφορικό επίπεδο το ισχύον status quo, αυτό που στα κυπριακά λέμε: «εμείς από εδώ αυτοί από εκεί». Νομίζω όμως ότι στο τέλος της ημέρας, όσο υπάρχει διάλογος και εφόσον υπάρχει και μια υγιής προσέγγιση κατά τη διάρκεια της διενέργειας των συνομιλιών, στο τέλος το ζητούμενο της επανένωσης και της άρσης της κατοχής μπορεί να γίνει μόνο μέσα από την επίλυση του Κυπριακού, μέσω ενός συμφωνημένου πλαισίου λύσης.