Nelly's: Το Μουσείο Μπενάκη τιμά με μια μεγάλη αναδρομική έκθεση τη θρυλική φωτογράφο

Η Ρωσίδα χορεύτρια Elizaveta (Lila) Nikolska στην Ακρόπολη, Νοέμβριος 1930 - Πνευματικά Δικαιώματα Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη (Nelly’s)

Πνευματικά Δικαιώματα Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη (Nelly’s)

Από Γιώργος Μητρόπουλος

Δημοσιεύθηκε 23/02/2023 - 17:19

Σχόλια

25 χρόνια μετά από το θάνατό της, το Μουσείο Μπενάκη, θεματοφύλακας του έργου της από το 1984, φιλοξενεί την πρώτη αναδρομική της έκθεση στην Ελλάδα. Περιλαμβάνει πάνω από 500 φωτογραφίες, φωτογραφικό εξοπλισμό, αρχειακό υλικό και ζωγραφικά έργα σε πορσελάνη

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

H Nelly’s δεν χρειάζεται συστάσεις. Η διάσημη Ελληνίδα καλλιτέχνις γεννήθηκε το 1899 στο Αϊδίνι της Μικράς Ασίας με το όνομα Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη. Ξεχώρισε με τις καταπληκτικές φωτογραφίες της σε Αθήνα και Νέα Υόρκη. 25 χρόνια μετά από το θάνατό της, το Μουσείο Μπενάκη, θεματοφύλακας του έργου της από το 1984, φιλοξενεί την πρώτη αναδρομική της έκθεση στην Ελλάδα. Είναι το αποτέλεσμα πολύχρονης, συστηματικής έρευνας, και καλύπτει το σύνολο της καλλιτεχνικής διαδρομής της από το 1922-1966.

Η έκθεση περιλαμβάνει 350 φωτογραφίες φιλοτεχνημένες από την ίδια τη δημιουργό και επιλεγμένες από το ογκώδες αρχείο της ώστε να αναδειχθούν οι διαφορετικές αισθητικές τάσεις που υιοθέτησε κατά τη διάρκεια των σαράντα πέντε χρόνων ενασχόλησής της με το μέσο και οι πολυάριθμες τεχνικές ασπρόμαυρης αλλά και έγχρωμης φωτογραφίας με τις οποίες πειραματίστηκε. Τα πρωτότυπα αυτά έργα συμπληρώνονται από 150 σύγχρονες ψηφιακές εκτυπώσεις που πραγματοποιήθηκαν από τα αρνητικά της ώστε να συμπληρώσουν τα αφηγηματικά κενά.

Παράλληλα εκτίθεται ο φωτογραφικός εξοπλισμός που χρησιμοποίησε ως φοιτήτρια στη Δρέσδη αλλά κυρίως ως επαγγελματίας φωτογράφος στην Αθήνα την περίοδο του Μεσοπολέμου και στη Νέα Υόρκη μεταπολεμικά. Προβάλλονται επίσης και δύο ταινίες ψηφιοποιημένες από το υλικό που φυλάσσεται στο αρχείο της ενδεικτικές των πρώτων πειραματισμών της με την κινηματογραφική λήψη. Τέλος, παρουσιάζεται και το αρχειακό υλικό που σταχυολογήθηκε, όπως εξώφυλλα περιοδικών της εποχής της, αφίσες και επιστολικά δελτάρια, το οποίο συμβάλει στην κατανόηση της χρήσης των φωτογραφιών της στην εποχή της.

Η Αλίκη Τσίργιαλου είναι επιμελήτρια της έκθεσης και Υπεύθυνη των Φωτογραφικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη. Μας μίλησε για τους άξονες της έκθεσης: «Η έκθεση αναπτύσσεται σε τρεις άξονες, με βάση τις τρεις πόλεις στις οποίες έζησε και εργάστηκε με τη φωτογραφία. Ξεκίνησε από την Δρέσδη, όπου μαθήτευσε κοντά στον Γερμανό φωτογράφο Ούγκο Έρφορτ και αργότερα κοντά στον Φραντς Φίντλερ. Η έκθεση συνεχίζει στην Αθήνα όπου η Nelly’s εγκαταστάθηκε για πρώτη φορά το 1924. Άνοιξε φωτογραφείο στην οδό Ερμού. Η έκθεση ολοκληρώνεται με την περίοδο της Αμερικής. Ταξιδεύει στη Νέα Υόρκη το 1939 για να επισκεφτεί τη Διεθνή Έκθεση και παραμένει εκεί μέχρι το 1966. Το βασικότερο θέμα που επεξεργάζεται είναι η φωτογραφία πορτραίτου. Είναι το αντικείμενο με το οποίο ασχολείται στις σπουδές της, στο φωτογραφείο της στην Αθήνα και στο φωτογραφείο της στην Νέα Υόρκη. Παράλληλα, ασχολείται με τη φωτογραφία χορού. Μαθητεύει δίπλα στον Φίντλερ, ο οποίος την υποστηρίζει πολύ. Φωτογραφίζει τις χορεύτριες στην εξοχή της σαξονικής Ελβετίας, κάτι που επαναλαμβάνει μετά όταν έρχεται στην Ελλάδα, φωτογραφίζοντας τις χορεύτριες με φόντο τα αρχαία μνημεία».

Οι φωτογραφίες της αποτελούν αδιάψευστο τεκμήριο μιας ολόκληρης εποχής. Τα πορτραίτα της απεικονίζουν επιφανείς προσωπικότητες που έλαμψαν σε διάφορους τομείς, όπως η πολιτική, οι επιστήμες, οι τέχνες και τα γράμματα. Το έργο της είναι ένα συγκλονιστικό πανόραμα της προπολεμικής Ελλάδας και μιας αστικής ζωής που έχει χαθεί ανεπιστρεπτί. Παράλληλα ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει την εξέλιξη της τέχνης της, την απίστευτη ματιά της αλλά και τις πρωτοποριακές οπτικές γωνίες από τις οποίες απαθανάτισε πολυφωτογραφημένα μνημεία, αλλά και διάφορες περιοχές της χώρας μας.

«Η Nelly’s χρησιμοποίησε τη φωτογραφία για βιοπορισμό. Την αγάπησε πολύ και την υπηρέτησε στο έπακρο. Ήθελε πάντα να είναι ενημερωμένη για τις φωτογραφικές εξελίξεις και για τις καινούργιες φωτογραφικές τεχνικές. Πήγαινε συνέχεια σε καινούργια εργαστήρια στο εξωτερικό να μάθει για παράδειγμα για την έγχρωμη φωτογραφία. Ήταν η πρώτη που ασχολήθηκε με την έγχρωμη φωτογραφία στην Ελλάδα. Η συμβολή της στην ελληνική φωτογραφία, κατά την άποψή μου, αφορά στην πρωτοποριακή της ματιά στην φωτογραφία πορτραίτου και στην εικόνα της Ελλάδας που φιλοτέχνησε μέσα από τις φωτογραφίες της» επισημαίνει η Αλίκη Τσίργιαλου.

Η Nelly’s δώρισε όλο το αρχείο της στο Μουσείο Μπενάκη, που περιλαμβάνει ανάμεσα στα άλλα, 50.000 αρνητικά, 20.000 εκτυπώσεις, φωτογραφικές μηχανές, αρχειακό υλικό, ακόμη και ταινίες. Η διαδικασία παραχώρησης κράτησε από το 1984 μέχρι και το 1998 που πέθανε. Η Φανή Κωνσταντίνου, πρώην υπεύθυνη των Φωτογραφικών Αρχείων του μουσείου παρακολούθησε από κοντά όλη την πορεία της συγκεκριμένης δωρεάς:

«H Nelly’s ήταν μια ιδιαίτερη παρουσία. Δυναμική γυναίκα με καλλιτεχνικό μάτι. Αγαπούσε πολύ τη δουλειά της και είχε ένα ενδιαφέρον που δεν ήταν ανάλογο με την ηλικία της. Μας έδωσε το αρχείο της με τη συμβολή της Φωφώς Μαυρικίου, φίλης του Μουσείου που ήταν και φίλη δική της. Μας καλούσε σε τακτά διαστήματα. Δηλαδή θα μας ήθελε και κάθε μέρα κοντά της για να μας παραδώσει το αρχείο της. Ήθελε να ελέγχει το καθετί που έδινε. Μας μιλούσε για το θέμα, αν ήταν κάποιο πορτραίτο, μας έλεγε το όνομα του εικονιζόμενου, αλλά και κάποια ιστορία που συνδεόταν με τη φωτογραφία. Άλλωστε κάθε φωτογραφία κρύβει πίσω της και μια ιστορία. Η συναναστροφή μαζί της ήταν απολαυστική. Ήταν βέβαια απαιτητική. Το αρχείο της περιλαμβάνει 50.000 αρνητικά. Δεν έγινε απευθείας η καταγραφή όλου του υλικού. Στην αρχή είχαν καταγραφεί 10.000. Είχε και πολλά δικά της τυπώματα, τα οποία έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί στα πρώτα τυπώματα ακολουθούσε πικτοριαλιστικές μεθόδους, που έδιναν μια ιμπρεσιονιστική υφή στο θέμα».

Η διοργάνωση της αναδρομικής συμπίπτει χρονικά με τα 50 χρόνια λειτουργίας των Φωτογραφικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη και αφιερώνεται στον αείμνηστο Άγγελο Δεληβορριά και στην Αιμιλία Γερουλάνου, που είχε την ιδέα δημιουργίας αυτού του ξεχωριστού τμήματος. Στόχος των Αρχείων η προστασία, η μελέτη και η προβολή της φωτογραφικής κληρονομιάς της Ελλάδας. Ο Γιώργης Μαγγίνης επιστημονικός διευθυντής του μουσείου αναφέρει:

«Όταν τα Φωτογραφικά Αρχεία ξεκίνησαν πριν από μισό αιώνα από την Αιμιλία Γερουλάνου, ήταν πιο πολύ ένα εργαλείο μελέτης του βυζαντινού πολιτισμού. Εξελίχθηκαν όμως χάρη στην προσφορά μεγάλων δωρητών, φωτογράφων κυρίως, ουσιαστικά σε ένα ζωντανό κεφάλαιο για τη νεώτερη ελληνική ιστορία. Ένα κεφάλαιο εικόνων, που είναι απαραίτητο αυτή την στιγμή σε οποιονδήποτε θέλει να γράψει μια ιστορία της Ελλάδας. Αυτός ο πολύ σημαντικός ρόλος που έχουν εδώ και 50 χρόνια τα Φωτογραφικά Αρχεία διαφαίνεται στην καθημερινότητα εσάς των δημοσιογράφων, εμάς των ερευνητών, αλλά και στον τρόπο που εκλαμβάνει ο κόσμος την ιστορία. Υπάρχουν δηλαδή αυτές οι εμβληματικές φωτογραφίες, αυτές οι ασπρόμαυρες όψεις της ταυτότητάς μας, τις οποίες το μουσείο Μπενάκη έχει διαφυλάξει, έχει αναδείξει και διαθέτει ελεύθερα σε όλους όσους θέλουν να τις εκτιμήσουν και να τις μοιραστούν».

Η αναδρομική έκθεση φωτογραφίας της Nelly’s στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς διαρκεί μέχρι τις 23 Ιουλίου. Κατά τη διάρκειά της θα πραγματοποιηθούν ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα που θα ανακοινωθούν, καθώς και ημερίδα αφιερωμένη στη μεγάλη δημιουργό.