Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας: Από το «Μητσοτάκης γιοκ» στο «Κυριάκο, φίλε»

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Στα τέλη της δεκαετίας του 2000 στο πλαίσιο της προσπάθειας αναζωογόνησης που είχε ξεκινήσει για την ελληνοτουρκική προσέγγιση δημιουργήθηκε ένας νέος μηχανισμός προώθησης και διάρθρωσης της συνεργασίας των δυο χωρών σε τομείς «χαμηλής πολιτικής», το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας.

Ο θεσμός εγκαινιάσθηκε κατά την επίσκεψη στην Αθήνα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που ήταν τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας στις 14 Μαΐου του 2010. Παπανδρέου και Ερντογάν είχαν υπογράψει την ιδρυτική διακήρυξη του Συμβουλίου.

Στις 4 Μαρτίου 2013, πραγματοποιήθηκε, στην Κωνσταντινούπολη, η δεύτερη συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας. Όπως και η πρώτη, διεξήχθη υπό την προεδρία των πρωθυπουργών, Αντώνη Σαμαρά και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τη συμμετοχή υπουργών και από τις δύο χώρες. Κατά τις εργασίες του δεύτερου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας, υπεγράφησαν κείμενα συμφωνιών στον τομέα της υγείας, του τουρισμού, της καταπολέμησης της παράνομης μετανάστευσης, της αθλητικής συνεργασίας και της γυναικείας επιχειρηματικότητας μεταξύ άλλων. Πρόκειται για τομείς που άπτονται ζητημάτων της καθημερινής ζωής των πολιτών των δύο κρατών.

Η τρίτη συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, στις 5 και 6 Δεκεμβρίου 2014, υπό τους Σαμαρά και Νταβούτογλου αυτή τη φορά. Περιείχε, επίσης, σειρά διμερών επαφών μεταξύ των συμμετεχόντων υπουργών των δύο κυβερνήσεων και υπεγράφη Κοινή Δήλωση των δύο πρωθυπουργών. Παράλληλα, διοργανώθηκε και Επιχειρηματικό Φόρουμ.

Στο πλαίσιο του τέταρτου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας που διεξήχθη στη Σμύρνη το 2016, συζητήθηκαν το προσφυγικό και οι διμερείς σχέσεις, μεταξύ των πρωθυπουργών Αλέξη Τσίπρα και Αχμέτ Νταβούτογλου, υπήρξαν διμερείς συναντήσεις των συμμετεχόντων υπουργών ανά χαρτοφυλάκιο, ενώ υπεγράφησαν συνολικά έξι κείμενα συνεργασιών.

Ανάμεσα σε άλλα, εξετάσθηκε, πέραν της προοπτικής ακτοπλοϊκής σύνδεσης της Θεσσαλονίκης με τη Σμύρνη, η κατασκευή υπερταχείας σιδηροδρομικής γραμμής που θα συνδέει την Κωνσταντινούπολη με τη Θεσσαλονίκη και θα καταλήγει στην Ηγουμενίτσα.

Το 5ο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας

Στα επόμενα 7 χρόνια ωστόσο δεν πραγματοποιήθηκε κανένα Συμβούλιο και μάλιστα οι ελληνοτουρκικές σχέσεις διένυσαν μία από τις χειρότερες περιόδους τους, με την ένταση στο Αιγαίο να βρίσκεται στο κόκκινο. Το κλίμα της βαθιάς κρίσης φαίνεται να αποτελεί πλέον παρελθόν με τον πρόεδρο Ερντογάν να περνάει από το Μητσοτάκης γιοκ που είχε πει μετά την ομιλία του πρωθυπουργού στο αμερικανικό Κογκρέσο, στο win win που είπε για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις τις προηγούμενες ημέρες και στο «Κυριάκο, φίλε» που είπε σε συνέντευξη του μία ημέρα πριν έρθει στην Ελλάδα.

Ο στόχος βραχυπρόθεσμα της ελληνικής πλευράς είναι η δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης και η εξομάλυνση των σχέσεων, στη βάση του αμοιβαίου ειλικρινούς διαλόγου. Το ζητούμενο είναι αν η νέα σχέση που φαίνεται να διαμορφώνεται μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας μπορεί να έχει διάρκεια.

«_Σε ένα κόσμο συγκρουσιακής πολυμέρειας και σε μία ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο των σχέσεων της Τουρκίας με τη Δύση και ειδικότερα τις Ηνωμένες Πολιτείες, το καλό κλίμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις μόνο θετικά διαβάζεται και η επίσκεψη του Τούρκου προέδρου στην Αθήνα μόνο θετικό αντίκτυπο μπορεί να έχει. Όμως θα πρέπει να θυμίσουμε ότι από την πλευρά της Ελλάδας η χώρα είναι πολιτικά ισχυρή, θα έλεγα και γεωπολιτικά αναβαθμισμένη, η ελληνική εξωτερική πολιτική δεν είναι συγκυριακή όπως είναι της Τουρκίας, είναι μια στάση αρχών με γνώμονα τη διεθνή νομιμότητα την οποία δεν πρέπει να αμφισβητούμε ούτε να την θεωρούμε ξεπερασμένη_», τονίζει μιλώντας στο euronews ο αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Σωτήρης Ντάλης. 

Ο καθηγητής του Πανεπιστήμιου Αιγαίου σημειώνει ακόμα ότι ο Ερντογάν προφανώς και βλέπει ότι η βελτίωση των σχέσεων με την Ελλάδα ενισχύει τον ρόλο της Τουρκίας σε αυτόν τον σύνθετο διάλογο τόσο με την Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και με τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά λέει ότι τόσο η Τουρκία όσο και η Ευρώπη πρέπει να απαντήσουν σε ένα κρίσιμο ερώτημα: η Τουρκία πρέπει να απαντήσει στο ερώτημα ποια Τουρκία θέλει για τον ευατό της και από την άλλη και η Ευρώπη και η Δύση πρέπει να απαντήσουν ποια Τουρκία θέλουν εκείνες. 

Ο κ. Ντάλης θεωρεί ότι η κατάσταση ηρεμίας που επικρατεί πλέον στο Αιγαίο είναι μίας βιώσιμη κατάσταση. «Φτάσαμε πλέον σε μία διετία ηρεμίας και μπορούμε να συνεχίσουμε σε αυτό το κλίμα. Και ο πρόεδρος Ερντογάν έκανε λόγο για μια νέα σελίδα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, επομένως, φαίνεται πως υπάρχει μια βούληση και από τη δική του πλευρά να συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση. Θεωρεί τις ελληνοτουρκικές σχέσεις πυλώνα μιας καλύτερης σχέσης κυρίως με την Ευρώπη», επισημαίνει ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων. 

Για την αλλαγή του κλίματος μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας και την αλλαγή ρητορικής από την πλευρά Ερντογάν μιλά στο euronews ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Διεθνών Σχέσεων Καντίρ Χας της Κωνσταντινούπολης, Σερχάτ Γκιουβάντς.

«Πολλά πράγματα έχουν αλλάξει. Αλλά λαμβάνοντας υπόψη πόσο ρεαλιστής πολιτικός είναι ο Ερντογάν, αυτή η αναστροφή δεν με εξέπληξε καθόλου. Και το έχει κάνει με σχέσεις της Τουρκίας με πολλές άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Σαουδικής Αραβίας και της Αιγύπτου. Αλλά στην περίπτωση της Ελλάδας, νομίζω**αυτό που διευκόλυνε αυτή την αναστροφή και μάλιστα παρείχε το πλαίσιο που δικαιολογούσε μια τέτοια αναστροφή είναι τα γεγονότα που συνέβησαν μετά τον σεισμό του Φεβρουαρίου.**Γνωρίζετε ότι η Ελλάδα και ελληνική κοινωνία έδειξαν την αγάπη και την φροντίδα τους για την Τουρκία και για τους Τούρκους. Και αυτό δημιούργησε ένα ευνοϊκό περιβάλλον για να αλλάξει στάση για την Ελλάδα, τη ρητορική του _και την στάση του για την Ελλάδα», τονίζει μιλώντας στο euronews o καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Καντίρ Χας, Σερχάτ Γκιουβάντς και συμπληρώνει: _«__Και γνωρίζω επίσης ότι το γνωρίζει ότι είχε φτάσει στα όρια της η ρητορική που είχε χρησιμοποιήσει εναντίον της Ελλάδας. Και κατάλαβε τα όρια της ικανότητας της Τουρκίας να έχει αποτελέσματα που θα ευνοούσαν την Τουρκία στις διαμάχες της με την Ελλάδα.  Έτσι, όπως το έθεσα ήδη, ως πραγματιστής πολιτικός, κατάλαβε ότι ήρθε η ώρα να αλλάξουν γραμμή έτσι ώστε να ωφεληθεί και η Τουρκία αλλά και ο ίδιος από  από τις βελτιωμένες σχέσεις με την Ελλάδα. Φαίνεται να υπάρχει μια εντελώς διαφορετική ατμόσφαιρα μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας τους τελευταίους μήνες. Και οι δύο πλευρές συμφωνούν ότι υπάρχουν ακόμα διαφορές που πρέπει να συζητηθούν. Ταυτόχρονα όμως συμφωνούν και οι δύο πλευρές ότι η συνεργασία _μπορεί να τους ωφελήσει». 

Ο Σερχάτ Γκιουβάντς θεωρεί ότι και από τις δύο πλευρές φαίνεται ότι υπάρχει αποφασιστικότητα και πρόθεση να επικεντρωθούν σε μια θετική ατζέντα και να οικοδομήσουν τις σχέσεις μάλλον γύρω από αυτή τη θετική ατζέντα παρά να κολλήσουν στα παλιά και βαθιά προβλήματα μεταξύ των δύο χωρών. _«__Και οι δύο πλευρές έχουν παραδεχτεί όπως γνωρίζετε, ότι μπορεί να μην είναι δυνατό να επιλυθούν τα προβλήματα στο άμεσο μέλλον. Γιατί λοιπόν να μην επικεντρωθούμε στα θετικά; Και το εμπόριο και η οικονομική συνεργασία είναι πάντα μία πτυχή και παράλληλα βλέπω ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον στην προώθηση και από τις δύο πλευρές των κοινωνικών επαφών. Και αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό. Από την ελληνική πλευρά, στο παρελθόν,υπήρξε διστακτικότητα μεταξύ των Ελλήνων πολιτικών να προωθηθούν οι κοινωνικές επαφές, οι διπλωματικές προσπάθειες σε δεύτερο επίπεδο. Τώρα, φαίνεται ότι αυτή η νοοτροπία έχει αλλάξει και συνειδητοποιούν την αξία της κοινωνικής επαφής, οι απευθείας επαφές των ανθρώπων και πιθανώς ο τουρισμός θα είναι ένας από τους τομείς στον οποίο οι δύο πλευρές θα μπορέσουννα αναζητήσουν και να βρουν τρόπους βελτίωσης της συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών _προς όφελος των δύο πλευρών», τονίζει ο κ. Γκιουβάντςπου επίσης δηλώνει αισιόδοξος για το μέλλον των ελληνοτουρκικών σχέσεων, καθώς λέει ότι ο Ερντογάν έχει θέσει ένα νέο πλαίσιο για τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, όχι με όρους μηδενικού αλλά θετικού αθροίσματος. 

Το πέμπτο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας Τουρκίας σηματοδοτεί την αμοιβαία βούληση για συνεργασία προς όφελος των δύο χωρών και πραγματοποιείται μετά την ολοκλήρωση του πρώτου κύκλου του οδικού χάρτη των επαφών που είχε συμφωνηθεί ανάμεσα στους υπουργούς Εξωτερικών των δύο χωρών.