ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΠοια ήταν αλήθεια η Ελένη Παπαδάκη; Γιατί γνωρίζουμε τόσα λίγα για τη ζωή της, πέρα του ότι ήταν μια εξαιρετική ηθοποιός; Πώς πέθανε;
Σ’ αυτά τα ερωτήματα έρχεται να απαντήσει η παράσταση που ξεχώρισε την περσινή σεζόν στο θεματικό φεστιβάλ «Εμφύλιος Πόλεμος» που διοργάνωσε η Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Η παράσταση «Για την Ελένη» του Μάνου Καρατζογιάννη κέρδισε τη θερμή ανταπόκριση του κοινού, γι’ αυτό και οι συντελεστές της έψαχναν για ένα θέατρο, όπου θα μπορούσε να παιχτεί τη φετινή σεζόν. Έτσι κι έγινε. Ο χώρος είναι το θέατρο του Δημήτρη Λάλου, το TempusVerum-Εν Αθήναις, στο Γκάζι. Από εκεί θα ξεκινήσει από την Τετάρτη 12 Οκτωβρίου τη νέα πορεία της για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων.
Η παράσταση σκιαγραφεί για πρώτη φορά την τραγική ιστορία της μεγάλης ηθοποιού του Εθνικού μας θεάτρου, που ήταν θύμα των Δεκεμβριανών. Η Ελένη Παπαδάκη επιστρέφει στην σκηνή για να μας δώσει το θεατρικό και πολιτικό στίγμα της εποχής της, να αναδείξει τα ελαττώματα και τις ιδιομορφίες της φυλής μας. Θεατρίνα, ανύπαντρη, με αμφιλεγόμενη προσωπική ζωή, καπνίστρια, οδηγός αυτοκινήτου, μεγαλοαστή, ιδιαιτέρως καλλιεργημένη μα πάνω από όλα μια σκηνική ιδιοφυΐα, όπως οι ίδιοι οι κριτικοί του θεάτρου μαρτυρούν, η ηθοποιός κυριάρχησε στα θεατρικά πράγματα την περίοδο του Μεσοπολέμου.
Η προσωπική της ετερότητα συναντά τη δημόσια εμφύλια περίοδο της χώρας και κάπου εκεί γράφεται ίσως η πιο μελανή ιστορία του θεάτρου μας. Η Παπαδάκη δολοφονήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 1941, από την Εθνική Πολιτοφυλακή, καθώς κατηγορήθηκε για δωσιλογισμό. Το πτώμα της έμεινε άθαφτο σε ένα λάκκο για παραπάνω από ένα μήνα, πριν θαφτεί. Απέναντί της στη σκηνή, έχει και πάλι τον εκτελεστή της.
Ο Μάνος Καρατζογιάννης, με πηγή έμπνευσης το μυθιστόρημα του Μάνου Ελευθερίου«Η γυναίκα που πέθανε δύο φορές» και ανατρέχοντας σε υλικό αρχείου, έγραψε το κείμενο και στη συνέχεια το σκηνοθέτησε. Μας δίνει μια ακτινογραφία της παράστασης που έχει ετοιμάσει.
-Ποια είναι τα θέματα με τα οποία ασχολείται η παράστασή σας;
- H παράστασή μας έρχεται για να μας ενώσει και όχι για να μας διχάσει. Το θέμα της ωστόσο αναφέρεται στην απαρχή του Εμφυλίου, στα Δεκεμβριανά. Παραμονές Χριστουγέννων 1944 και η Ελένη Παπαδάκη, το μεγαλύτερο αστέρι του Εθνικού Θεάτρου βρίσκει φρικτό θάνατο. Θα ακουστούν πολλά, όλα στα σκοτεινά. Όπως στα σκοτεινά προχωρούσαν και οι ήρωες που έσωσε η Παπαδάκη, λίγο πριν εκτελεστεί και η ίδια. Στην εκτέλεσή της αδιαμφισβήτητα έπαιξε ρόλο η διαγραφή της από το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών «δια προδοτικήν στάσιν», κατά τη διάρκεια του Πολέμου, χωρίς όμως συγκεκριμένες αποδείξεις και τεκμήρια.
-Εσείς σε τι εστιάζετε;
Εμείς, εστιάζουμε πέραν του διχασμού και του φθόνου, στοιχεία κύρια της φυλής και του σιναφιού μας, στην προσωπική ετερότητα της Παπαδάκη. Εστιάζουμε δηλαδή στον τρόπο που η ιδιαίτερη ατομικότητά της αντιμετωπίστηκε στην πιο ταραγμένη πολιτική περίοδο της χώρας.
-Η ιστορία της Ελένης Παπαδάκη είναι σε γενικές γραμμές άγνωστη. Ενώ ξέρουμε ότι ήταν μεγάλη ηθοποιός, δεν γνωρίζουμε τίποτε άλλο. Που νομίζεις ότι οφείλεται αυτό;
«Τη μοίρα μας τη γράφουμε μονάχοι. Την ιστορία ποιος τη γράφει;» αναρωτιέται η ηρωίδα μας. Κατά την ταπεινή μου άποψη συχνά η ιστορία γράφεται από τα κέντρα εξουσίας. Γιατί άραγε τόσα χρόνια άνθρωποι που γνώριζαν δε μιλούσαν; Τι τους σταματούσε; Πολύ φοβάμαι ότι «το ήθος δε διδάσκεται, κληρονομείται». Και ο λόγος που ερευνούμε αυτήν την ιστορία βρίσκεται κάπου εκεί: «Η εξουσία γεννά εξουσία και οι συμπεριφορές αυτές βρίσκουν πάντα μιμητές». Δεν είμαι σίγουρος ότι δεν υπάρχουν ομοιότητες στο τότε και στο σήμερα. Υπέρ της μνήμης είναι η παράσταση, που ανεβάζουμε. Η α- λήθεια βρίσκεται μακριά από τη λήθη.
-Η έννοια της διαφορετικότητας, της ετερότητας μέσα σε ένα σύνολο σε απασχολεί αρκετά συχνά τα τελευταία χρόνια. Για ποιο λόγο; Υπάρχει χώρος για να είσαι διαφορετικός στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία;
- Α! Δεν ξέρω, έτυχε αυτό. Ίσως γιατί με απασχολεί πολύ και στη δουλειά μου. Ξέρεις το πιο δύσκολο είναι να ακούς. Τον άλλον. Αυτήν τη βασική αρχή της ετερότητας μαθαίνουμε στο θέατρο. Θα ήταν αλλιώς και η κοινωνία μας και το πολίτευμα, αν δίναμε χώρο. Η δημοκρατία δεν έρχεται από τα συνήθη επαναστατικά τσιτάτα αλλά από το σεβασμό στην ατομικότητα του άλλου, στο «έτερο εγώ» του καθενός μας. Μα και στην Ευρώπη έτσι δεν αντιμετωπιζόμαστε; Ενωθήκαμε σε μια κοινή ένωση, που το μόνο μας κοινό τείνει να είναι τελικά το νόμισμα. Αμφιβάλλω αν ξέρουμε την ιστορία του διπλανού μας, τον πολιτισμό του. Ξεκινήσαμε από το νόμισμα και αφήσαμε στην άκρη το δίκαιο και την παιδεία. Τώρα πάντως, που το λες και η σκηνοθετική μου εργασία στο «Σ’ εσάς που με ακούτε» της Λούλας Αναγνωστάκη και η ερμηνεία μου στο «Ποιος σκότωσε το σκύλο τα μεσάνυχτα;» αυτό το ίδιο αίτημα έχουν: το σεβασμό στην προσωπική ιστορία του άλλου.
-Η Ελένη Παπαδάκη υπερασπίζεται επί σκηνής την διαφορετικότητά της, την ετερότητά της, την ίδια της την προσωπικότητα. Το έχει ανάγκη; Το έχεις ανάγκη; Αισθάνεσαι ότι δίνεται ένας αγώνας επιβίωσης, ένας αγώνας ελευθερίας;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ- Για εμάς μιλάμε πάντα στις παραστάσεις μας. Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, ακόμα και όταν μιλάμε για τους άλλους. Εν πολλοίς, η ματιά μου για το Θέατρο βρίσκεται μέσα σε αυτό το κείμενο και σε αυτήν την παράσταση. Είναι αγώνας. Καλλιεργείται ένας παραλογισμός. Δεν είδατε τι έγινε στην πλατεία Κλαυθμώνος 7:30 το απόγευμα με τον μετανάστη που κρέμασαν; Ζούμε διαρκώς έναν αγώνα επιβίωσης και ελευθερίας. Κι όπως λέει ένας αγαπημένος συγγραφέας, της Ελένης και δικός μου, «Τον πραγματικά ελεύθερο άνθρωπο δεν τον θέλει στην πραγματικότητα κανείς».
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Κείμενο / Σκηνοθεσία: Μάνος Καρατζογιάννης
Σκηνικό: Γιάννης Αρβανίτης
Κουστούμια: Βασιλική Σύρμα
Φωτισμοί: Κατερίνα Μαραγκουδάκη
Μουσική επιμέλεια: Γιώργος Πούλιος
Μουσική σύνθεση τραγουδιού: Άρης Βλάχος
Στίχοι: Μάνος Ελευθερίου
Ερμηνεύουν: Μαρία Κίτσου (στο ρόλο της Ελένης) και Σπύρος Κυριαζόπουλος (στο ρόλο του βωβού εκτελεστή της)
INFO
Θέατρο TempusVerum-Εν Αθήναις
Ιάκχου 19, Γκάζι, τηλ. 210.34.25.170
Πρεμιέρα: Τετάρτη, 12 Οκτωβρίου στις 21:00
Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Κάθε Τετάρτη & Πέμπτη στις 21:00
Εισιτήριο: 12 € κανονικό, 8 € μειωμένο
Διάρκεια: 60 λεπτά
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ