«Τριστάνος»: Έρωτες και υπαρξιακά διλήμματα σε ένα σανατόριο

Πνευματικά Δικαιώματα

Δημοσιεύθηκε 03/05/2018 - 17:06•ανανεώθηκε πριν 17:22

Το μυθιστόρημα του Τόμας Μαν παρουσιάζεται στο θέατρο του Νέου Κόσμου από την ομάδα Προτσές

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Η ομάδα Προτσές διασκευάζει στο θέατρο του Νέου Κόσμου το μυθιστόρημα του Τόμας Μαν, «Τριστάνος». Γραμμένο σαν αντίστιξη στην όπερα του Ρίχαρντ Βάγκνερ «Τριστάνος και Ιζόλδη», ο «Τριστάνος» του Τόμας Μαν (1903), είναι ένα ιδιόρρυθμο έργο, ένα «μπουρλέσκο» κατά τον ίδιο τον συγγραφέα, που εκτυλίσσεται ξανά, όπως το «Μαγικό Βουνό», σε ένα σανατόριο.

Το έργο είναι στην ουσία του ένα δράμα. Η λεπτή ειρωνεία που το διατρέχει όμως, μας κάνει όχι μόνο να συμπάσχουμε, αλλά και να γελάμε με τα πρόσωπα, τις σχέσεις και τα πάθη τους. Όλα τα περιστατικά διυλίζονται μέσα από αυτό το ευφυές μπέρδεμα δράματος και κωμωδίας. Ο έρωτας, ο θάνατος, η μουσική, η μητρότητα παρουσιάζονται ως δυνάμεις που μπορούν ν’ ανυψώσουν, αλλά και να συντρίψουν τους διφορούμενους ήρωές του.

Κομβικό ρόλο παίζει η μουσική δομή του βαγκνερικού έργου. Ο «Τριστάνος» είναι ένα μοτίβο, ένα μουσικό μοτίβο, ένα leit motiv, που θυμίζει σε πολλά σημεία τον μέγα Γερμανό σύνθετη. Άλλωστε ο Τόμας Μαν ήταν θαυμαστής του. Πέρα από αυτό όμως, είναι η μουσική του Βάγκνερ, που συνδέει τους δύο εραστές. Στον πυρήνα του μυθιστορήματος, βρίσκονται θεμελιώδη ερωτήματα για το ρόλο του καλλιτέχνη, τη σχέση ηθικής- αισθητικής, τη μάχη μεταξύ τέχνης και πραγματικότητας.

Αρχές Ιανουαρίου φθάνει για κούρα στο σανατόριο Άινφριτ η νεαρή Γκαμπριέλε. Απ' τη στιγμή που γέννησε, δέκα μήνες πριν, δεν κατάφερε να ξαναβρεί τις δυνάμεις της. Στο σανατόριο συναναστρέφεται τον ιδιόρρυθμο συγγραφέα, Ντέτλεβ Σπινέλ. Μια ιδιαίτερη σχέση δημιουργείται μεταξύ τους με άξονα την μουσική του Βάγκνερ. Η κορύφωσή της, μέσω της μουσικής, αποβαίνει εν τέλει μοιραία...

Οι πέντε ηθοποιοί της παράστασης μας συστήνουν τους χαρακτήρες που ερμηνεύουν και μας εξηγούν το ρόλο που παίζουν στην εξέλιξη του έργου.

Γιώργος Κριθάρας/ Ντέτλεβ Σπινέλ- συγγραφέας (ο “Τριστάνος”)

Ο συγγραφέας Ντέτλεβ Σπινέλ, ένας αμφιβόλου αξίας εκπρόσωπος του πνευματικού κόσμου, βρίσκεται στο σανατόριο Άινφριτ λόγω ψυχικών διαταραχών. Ο Σπινέλ είναι ο κατεξοχήν αντιπρόσωπος του Ευρωπαϊκού Αισθητισμού. Παρουσιάζεται από τον Τόμας Μαν ως θιασώτης του Κάλλους/Ομορφιάς και μιας αποξενωμένης Τέχνης που παίρνει αποστάσεις και αποστρέφεται την Πραγματικότητα/Ζωή. Η ειρωνική γραφή του Μαν παραδίδει, μέσω των εκζητημένων λέξεων και απόψεων που ξεστομίζει κι εκφράζει ο Σπινέλ, έναν παράδοξο εώς κωμικό χαρακτήρα. Spinell στα γερμανικά ονομάζεται ένα είδος ορυκτού, το οποίο επεξεργασμένο και μετά από προσμείξεις, δημιουργεί χρωματιστούς κρυστάλλους,που μπορεί να εκτιμηθούν ως πολύτιμοι λίθοι.

Σύρμω Κεκέ/ Γκαμπριέλε (η “Ιζόλδη”)

Στην παράσταση μας έχω αναλάβει τον ρόλο της Γκαμπριέλε Έκχοφ. Πρόκειται για μια νεαρή γυναίκα την οποία φέρνει ο σύζυγός της στο σανατόριο Άινφριτ καθώς λίγο μετά από μια δύσκολη γέννα που είχε και από την οποία ποτέ δε συνήλθε ολοκληρωτικά, έκανε μια μικρή αιμόπτυση. Στο σανατόριο η Γκαμπριέλε γνωρίζει έναν συγγραφέα, τον Ντέτλεβ Σπινέλ. Σύντομα δημιουργείται μια πολύ βαθιά και ιδιαίτερη σχέση μεταξύ τους. Μιλούν. Και αυτές οι συνομιλίες οδηγούν την Γκαμπριέλε στην ουσία σε μια αμφισβήτηση όλων της των επιλογών σε σχέση με το γάμο της και την τεκνοποίηση. Φέρνοντάς την μάλιστα στο σημείο να αμφισβητήσει ακόμη και το πώς αντιλαμβάνεται την ίδια την πραγματικότητα. Μια αμφισβήτηση του ίδιου της του εαυτού, του ίδιου της του ονόματος, με ολέθρια τελικά αποτελέσματα για την τη ζωή της. Ψάχνοντας λοιπόν να συνδεθώ και να κατανοήσω αυτή τη γυναίκα εστίασα σε αυτήν ακριβώς την εμπειρία. Την εμπειρία της συνάντησης στη ζωή μας με ανθρώπους που μας μετακινούν, μας μετονομάζουν και που από τη στιγμή που τις βιώσαμε δεν υπάρχει γυρισμός. Απλά αναρωτιέσαι αν θα σε ρουφήξει τελικά το σκοτάδι ή αν θα καταφέρεις να βγεις στο φως...

Κώστας Κορωναίος/ Σύζυγος Γκαμπριέλε και Διευθυντής του Σανατορίου

Στον «Τριστάνο» ερμηνεύω δύο ρόλους: είμαι ο διευθυντής του σανατορίου ο Δρ. Λεάντερ και ο σύζυγος της Γκαμπριέλε ο κύριος Κλέτεργιαν. Αν θεωρήσουμε ότι στο έργο συγκρούονται δύο κόσμοι, αυτός της ποίησης, της πιο πειραγμένης θεώρησης των πραγμάτων και αυτός της πιστής πραγματικότητας, της πιο κυνικής ματιάς στη ζωή, και οι δυο χαρακτήρες που παίζω ανήκουν στη δεύτερη περίπτωση.

Ο γιατρός στην παράστασή μας έχει μεν ρόλο αφηγητή, αλλά προσπαθεί παράλληλα να εξηγήσει με επιστημονική και σίγουρα λογική σκέψη, τα εσωτερικά βάσανα της Γκαμπριέλε! Αντίστοιχα, ο σύζυγός της βρίσκει αδιανόητη οποιαδήποτε άλλη ματιά απέναντι στις καταστάσεις, πέραν της ψυχρής, πρακτικής λογικής!

Βασιλική Σκευοφύλαξ/ κυρία Σπατς και Διευθύντρια Σανατορίου

Στην παράσταση υποδύομαι δύο χαρακτήρες. Ο πρώτος, αυτός της κυρίας Σπατς ρυθμίζει με έναν αθόρυβο θα λέγαμε τρόπο, την πορεία της σχέσης που αναπτύσσεται ανάμεσα στους δύο βασικούς ήρωες. Με άλλα λόγια η απουσία αυτού του προσώπου πιθανόν να οδηγούσε νωρίτερα στην κορύφωση του δράματος. Η κ. Σπατς υποφέρει από τα αυτιά της. Λίγο πριν το μεσημεριανό γεύμα κάνει ένα μακρινό περίπατο και μαζεύει σπάνια αγριολούλουδα για την συλλογή της. Στις 4:00 το απόγευμα θα ακούσει χτυπήματα στον τοίχο από το διπλανό δωμάτιο. Είναι η Γκαμπριέλε .Την καλεί να κατεβούν στο εντευκτήριο. Δέχεται με ευχαρίστηση. Θα γίνει η πιστή της φίλη. Κάθε μέρα...μέχρι την νύχτα που ο Σπινέλ θα βάλει το χρυσό στέμμα στα μαλλιά της Γκαμπριέλε.

Ο δεύτερος χαρακτήρας ,η φροϊλάιν Φον Όστερλόω ακροβατεί και ταυτόχρονα λειτουργεί και ως γέφυρα ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα. Αυτοί είναι δύο από τους βασικούς άξονες που επιλέγει και επιχειρεί να αναδείξει η σκηνοθεσία της Μαρίας Μαγκανάρη. Η φροϊλάιν Φον Όστερλόω σηκώνεται λίγο πριν χαράξει, κάνει ένα κρύο μπάνιο, φοράει την λευκή ατσαλάκωτη στολή της, στέκεται μπροστά στον καθρέφτη, βγάζει μια άηχη κραυγή απελπισίας, φτιάχνει τα μαλλιά της και βγαίνει από το δωμάτιο. Και... κατεβαίνει σκάλες στην κουζίνα, στην αποθήκη, ανεβαίνει σκάλες, δίνει θερμόμετρα ,παγάκια και κουβέρτες στους ασθενείς. Όλα στην θέση τους, όλα εκτός από την καρδιά της που αγρυπνά έξω από το γραφείο του κυρίου Λεάντερ του ιατρού.

Μαρία Μαγκανάρη/ Χέλενράουχ, το «Φάντασμα» του Σανατορίου

Στη νουβέλα του Τόμας Μαν, όταν περιγράφονται διάφοροι τρόφιμοι του Σανατορίου, γίνεται μια μικρή αναφορά σε μια γυναίκα που έφερε στον κόσμο δεκαεννέα (!) παιδιά και παραλογίζεται εξαιτίας νευρικών διαταραχών. Περιφέρεται στο Ίδρυμα άσκοπα, χωρίς να μπορεί να βρει ηρεμία.

Το πρόσωπο αυτό κάνει μια αξιομνημόνευτη εμφάνιση στο κρισιμότερο σημείο της σχέσης μεταξύ της Γκαμπριέλε και του συγγραφέα. Η περιγραφή του Μαν δίνει την αίσθηση πως εκείνη μπορεί να βλέπει και να διαισθάνεται, ό,τι οι άλλοι δεν μπορούν. Αν το σανατόριο είχε φάντασμα, θα ήταν σίγουρα εκείνη.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Δουλεύοντας τη διασκευή της νουβέλας με στόχο τη δημιουργία ενός κόσμου με αναφορές στα όνειρα και στο πέρα από τη λογική, μου δόθηκε η αίσθηση πως η Χέλενράουχ θα μπορούσε να έχει κεντρική θέση σ' αυτό το σύμπαν. Έτσι ο ρόλος της στη δική μας παράσταση είναι βασικός: αυτή ανοίγει και κλείνει το έργο, παρακολουθεί τα πάντα, ενίοτε τα σκηνοθετεί.

Το γεγονός ότι στη συγκεκριμένη παράσταση έχω, εκτός από το ρόλο της ηθοποιού και τον ρόλο του σκηνοθέτη, επηρέασε την υπόσταση που τελικά πήρε ο ρόλος της Χέλενράουχ, τον οποίο ερμηνεύω. Έπρεπε να μπαινοβγαίνω στους δύο αυτούς ρόλους, να είμαι μέσα αλλά και απ' έξω. Αυτό κάνει και ένα φάντασμα: βρίσκεται σε δύο κόσμους ταυτόχρονα. Ή αφήνει τον ένα για να μπει στον άλλο.

Ένα ακόμα στοιχείο που χαρακτηρίζει τον ρόλο που ερμηνεύω, είναι η ειρωνεία, η οποία καλλιεργείται και λόγω της απόστασης που μπορεί η ηρωίδα να πάρει απ' τους υπόλοιπους. Σ' αυτό το σημείο η Χέλενράουχ συναντά τον αφηγητή της νουβέλας, που, με τη σειρά του αποτελεί το «μάτι» του συγγραφέα στα πρόσωπα και τις καταστάσεις.