Κριστιάν Ζαταΐ: «Ο Οδυσσέας δεν είναι ήρωας. Είναι survivor όπως οι μετανάστες σήμερα»

Κριστιάν Ζαταΐ: «Ο Οδυσσέας δεν είναι ήρωας. Είναι survivor όπως οι μετανάστες σήμερα»
Από Γιώργος Μητρόπουλος
Κοινοποιήστε το άρθροΣχόλια
Κοινοποιήστε το άρθροClose Button

Η Βραζιλιάνα σκηνοθέτιδα παρουσιάζει στην Στέγη το θεατρικό έργο «Ithaca, our Odyssey 1», από τις 29 Νοεμβρίου μέχρι τις 2 Δεκεμβρίου, εστιάζοντας στη δική της εκδοχή για την Οδύσσεια και την Ιθάκη

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Μια Βραζιλιάνα σκηνοθέτιδα που συζητιέται πολύ τα τελευταία χρόνια στην Γαλλία μας συστήνει η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση αυτή την εβδομάδα. Συνεργάτιδα του Odéon-Théâtre de l’Europe και της Comédie-Française, η Κριστιάν Ζαταΐ, γνωστή για τα πολυμεσικά της εγχειρήματα έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα με το τελευταίο έργο της «Ithaca, our Odyssey 1», που έκανε παγκόσμια πρεμιέρα, τον Μάρτιο που μας πέρασε. Θα μας παρουσιάσει στην Στέγη από τις 29/11-2/12 τη δική της οπτική για την Οδύσσεια και την Ιθάκη, μέσα από το πρίσμα της μετανάστευσης και της σύγχρονης πολιτικής.

Χρησιμοποιώντας ως βασικά μέσα της τον κινηματογράφο, το θέατρο και τις νέες τεχνολογίες, αναλαμβάνει να μας διηγηθεί τη γνωστή σε όλους μας ιστορία, έχοντας στο πλάι της τρεις Βραζιλιάνες ηθοποιούς και τρεις Γάλλους, για να υποδυθούν τρεις εκδοχές της Πηνελόπης και τρεις του Οδυσσέα.

Η σκηνοθέτιδα τοποθετεί τη δική της Ιθάκη σε δύο νησιά, την Ωγυγία της Καλυψούς και την Ιθάκη της Πηνελόπης, καθώς και στη θάλασσα που υπάρχει ανάμεσά τους. 10 τόνοι νερού πλημμυρίζουν την Κεντρική Σκηνή της Στέγης, ως ένα μνημείο του ταξιδιού. 

Estelle Valente

Λίγες μέρες πριν την άφιξή της στην Ελλάδα, μιλήσαμε με την Κριστιάν Ζαταΐ τηλεφωνικά για τη συγκεκριμένη παράσταση, «Ithaca, our Odyssey 1».

-Πώς συναντηθήκατε με την Οδύσσεια και ποια ήταν τα στοιχεία του έπους που σας ενέπνευσαν;

Είναι ένα έργο που λατρεύω και δεν μπορούσα να μη δω πόσο βαθιά συνδεδεμένο είναι με την σημερινή παγκόσμια κατάσταση. Ο Οδυσσέας και το ομηρικό έπος είναι απλά η αφορμή, η αφετηρία, ένα μυθιστορηματικό υλικό που μου έδωσε την ευκαιρία να μιλήσω για αυτά που με απασχολούν. Για παράδειγμα, με απασχολούν έντονα οι πρόσφυγες και οι μετανάστες που βιώνουν τα τελευταία χρόνια τη δική τους Οδύσσεια, προσπαθώντας να φτάσουν στον προορισμό που έχουν επιλέξει στη Δύση. Είναι μια νέα Οδύσσεια, με πολλούς σταθμούς, με πολλές δυσκολίες και κακουχίες που δυστυχώς για πάρα πολύ κόσμο δεν έχει ευτυχή κατάληξη. Αυτοί οι άνθρωποι προσπαθούν να χτίσουν ένα καινούργιο σπίτι. Αναζητούν τη δική τους Ιθάκη, τη δική τους ουτοπία, μακριά από την καταστροφή και την ισοπέδωση που επικρατεί στις χώρες τους. Οι μεταναστευτικές ροές είναι τεράστιες σήμερα. Κανείς δεν μπορεί να εμποδίσει αυτούς τους ανθρώπους να κάνουν το ταξίδι, όταν η κοινωνική και πολιτική κατάσταση στη χώρα τους είναι τόσο άθλια ή επικίνδυνη για τη ζωή τους. Και το πιο τραγικό γεγονός είναι ότι δεν υπάρχει σήμερα μια συγκροτημένη πολιτική υποδοχής και διαχείρισης αυτών των ανθρώπων στην Ευρώπη.

Élizabeth Carecchio

-Πού συναντά όμως το μεγάλο ζήτημα της μετανάστευσης τις προσωπικές ιστορίες, τη σχέση του Οδυσσέα και της Πηνελόπης; Πού βρίσκεται η ατομική Ιθάκη του καθενός;

Πέρα από το μακροσκοπικό επίπεδο, πάντα στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός μου βρίσκεται ο μικρόκοσμος των προσωπικών σχέσεων: πώς το ταξίδι, η μετανάστευση, η απουσία επηρεάζουν τις σχέσεις των ζευγαριών, τις σχέσεις μέσα σε μια οικογένεια. Οι προσωπικές ιστορίες είναι, άλλωστε, πάντα στο επίκεντρο των μεγάλων ιστοριών όπως είναι η μετανάστευση, ο πόλεμος, οι μεγάλες καταστροφές. Περικλείονται από τα μεγάλα γεγονότα και εξυφαίνονται αδιάρρηκτα μεταξύ τους. Αυτό είναι το εντυπωσιακό, το ελκυστικό σ’ αυτές. Μέσα από το μικροσκόπιο της σχέσης δύο ανθρώπων μπορείς να αφουγκραστείς τις μεγάλες στιγμές, τα μεγάλα γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας και τα ζητήματα της επικαιρότητας.

Από την άλλη πλευρά, δεν σας κρύβω, για να περάσουμε ξανά στο μακροσκοπικό επίπεδο, στη δημιουργία αυτού του έργου με επηρέασαν βαθύτατα όλα αυτά που συμβαίνουν τον τελευταίο καιρό στην πατρίδα μου τη Βραζιλία. Ήταν μεγάλη έμπνευση για μένα. Μου φαίνεται αδιανόητο, πώς οι πολίτες της χώρας αποφάσισαν να θυσιάσουν τα δημοκρατικά κεκτημένα. Οι πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων ετών, με την πρόταση μομφής και την καθαίρεση της Ντίλμα Ρούσεφ και ό,τι ακολούθησε την τελευταία περίοδο ήταν ένα υλικό που χρησιμοποιήσαμε με τους ηθοποιούς μου στη δημιουργία αυτής της θεατρικής παράστασης.

Elizabeth Carecchio

-Πώς αυτό μετουσιώνεται στη συγκεκριμένη παραγωγή;

Φέρνω την Βραζιλία μέσα μου, παρόλο που ζω πλέον στην Πορτογαλία και την Γαλλία. Είναι κάτι αναπόσπαστο από αυτό που έχω γίνει, από τις δουλειές που κάνω. Είναι δύσκολο να ξεχωρίσω τη σημασία ή τα στοιχεία που ενσωματώνω από τη Βραζιλία στη δουλειά μου. Απλά μετουσιώνω ο,τι αισθάνομαι, ο,τι σκέφτομαι στις δημιουργίες μου. Δεν μπορώ να σας το μεταφέρω με λόγια. Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι το παρελθόν μου αντανακλάται στο παρόν μου, στα έργα που κάνω. Απλά το παρόν, μου δίνει την ευκαιρία να μελετήσω το παρελθόν και να δημιουργήσω ιστορίες στη σκηνή, όπως αυτή που θα δείτε σε λίγες μέρες.

-Πώς βλέπετε εσείς τον Οδυσσέα;

Για μένα ο Οδυσσέας δεν είναι ήρωας. Είναι survivor, όπως οι μετανάστες σήμερα. Επέζησε ενός πολέμου και προσπαθεί να φτάσει με κάθε τρόπο σπίτι του. Με αυτή την αφορμή μίλησα με δύο Σύριους που επέζησαν του πολέμου στη Συρία και βρήκαν ένα νέο σπίτι. Είναι κάποιοι που έπρεπε να φύγουν, γιατί δεν είχαν καμιά άλλη επιλογή, αν ήθελαν να συνεχίσουν να ζουν. Υλικό από τις διηγήσεις τους ενσωμάτωσα στο κείμενο της παράστασης. Με ενδιέφερε κυρίως το στοιχείο της περιπλάνησης, του ταξιδιού. Το αίσθημα αυτό που έχεις όταν εγκαταλείπεις τον τόπο σου και πρέπει να κάνεις μια μεγάλη και δύσκολη διαδρομή για να βρεις έναν νέο τόπο, ένα νέο σπίτι. Όλα έχουν να κάνουν με αυτή την ενδιάμεση κατάσταση. Είναι ένα ενδόμυχο αίσθημα που συνδυάζει την δυστοπία του παρελθόντος και το όνειρο ενός καλύτερου μέλλοντος. Στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν έχει να κάνει με την επιθυμία τους να πάνε στην Ευρώπη, αλλά με την επιθυμία να αντικρίσουν μια νέα Ιθάκη, έναν νέο τόπο να ζήσουν, μια νέα ζωή. Το έργο λοιπόν έχει να κάνει αρκετά λοιπόν και με την ελπίδα για αυτό το νέο που έρχεται.

Elizabeth Carecchio

-Πού συναντάμε τον ήρωα;

Η δική μου προσέγγιση συναντά τον Οδυσσέα στο νησί της Καλυψούς, όπου δεν αντέχει πλέον την κατάσταση εκεί και θέλει να αναχωρήσει για την Ιθάκη. Τον συναντάμε την στιγμή της αναχώρησης. Δεν θέλησα να δω τον Οδυσσέα ως πρόσφυγα. Υπάρχουν απλά δύο επίπεδα στο έργο: το ένα επίπεδο είναι το φανταστικό, το στοιχείο του μύθου, δηλαδή το τρίγωνο μεταξύ των τριών χαρακτήρων Οδυσσέα, Καλυψούς, Πηνελόπης και μνηστήρων και το άλλο επίπεδο είναι το στοιχείο της πραγματικότητας. Σ’ αυτό το επίπεδο ενσωματώνω στοιχεία της επικαιρότητας και των ζητημάτων που μας απασχολούν σήμερα. Αυτό που θέλω είναι ο κόσμος να συνδεθεί με την ιστορία που τους αφηγούμαι. Δεν υπάρχει θέμα σύγκρισης ή αντιπαραβολής με το έπος.

-Ας μιλήσουμε λίγο για την σκηνική σας γλώσσα. Σας ενδιαφέρει ο θεατής να βρίσκεται στο επίκεντρο του έργου, να έχει έναν πιο ενεργητικό ρόλο.

Ακριβώς! Το κοινό έχει πολύ μεγάλη σημασία για μένα. Με ενδιαφέρει πολύ η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ ηθοποιών και θεατών, μεταξύ σκηνής και κοινού: η αλληλόδραση, η ενεργή σχέση. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο θεατής δεν παρατηρεί τη δράση και τα τεκταινόμενα. Είναι μέρος της. Και αυτή η σχέση με τον τρόπο που διαμορφώνεται αλλάζει τη ροή, τη δυναμική των πραγμάτων. Για παράδειγμα εδώ το κοινό πρέπει να μετακινηθεί για να δει την εξέλιξη, τη ροή των γεγονότων. Πρέπει να κατανοήσει την μετανάστευση, πρέπει να αλλάξει στάση απέναντι στα πράγματα, να καταλάβει τι συμβαίνει. Δεν υπάρχει τέταρτος τοίχος: ο ηθοποιός έχει άμεση σχέση με τον θεατή. Πρέπει ο θεατής να μπει στη θεατρική δράση, να γίνει μέρος της, κάτι που κατά τη γνώμη μου είναι ένα καίριο πολιτικό ζήτημα στην εποχή μας. Έχει να κάνει με τη δημοκρατία και τη συμμετοχή στο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι.

-Με τι έχει να κάνει η Ιθάκη για σας;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Η Ιθάκη είναι τόπος και μη τόπος. Έχει να κάνει με την ουτοπία. Έχει να κάνει επίσης όχι μόνο με την ιστορία του Οδυσσέα, αλλά και με το παρελθόν και το μέλλον του καθενός μας. Ιχνηλατεί μια διαδρομή, ένα ταξίδι προς έναν προορισμό που μπορεί να είναι ιδανικός, αλλά και όχι. Υπάρχει ένα χρέος, ένας σκοπός που κρύβεται πίσω από την Ιθάκη, αλλά και η πρόθεση του ανθρώπου να αναζητήσει τη θέση του στον κόσμο. Είναι μια ενεργητική στάση απέναντι στα πράγματα.

-Ποιο είναι το συναίσθημα που κυριαρχεί στην παράστασή σας;

Το κυρίαρχο συναίσθημα του Οδυσσέα και της Πηνελόπης έχει να κάνει με την απώλεια ενός πράγματος, μιας κατάστασης που δεν πρόκειται να ξαναβρούν ποτέ. Το έργο έχει να κάνει με την νοσταλγία. Η λέξη όμως που την αποδίδει ακριβώς στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι το saudade, στα πορτογαλικά. Δεν μεταφράζεται ακριβώς σε καμιά γλώσσα. Είναι κάτι που σου δημιουργεί ταυτόχρονα ευχάριστα και δυσάρεστα συναισθήματα, μια χαρμολύπη. Έχει να κάνει με μια αίσθηση νοσταλγίας, λαχτάρας και απώλειας για κάποιον ή για κάτι που έχεις χάσει, που δεν θα είναι ποτέ πια το ίδιο, αλλά δεν έχεις σταματήσει να το περιμένεις και να το αναζητάς. Αυτό είναι ένα leitmotiv που διατρέχει όλα τα έργα μου: τι μπορείς να κάνεις για ανταποκριθείς σε μια κατάσταση που αλλάζει; πώς μπορείς να αλλάξεις εσύ ο ίδιος μέσα σε συνθήκες που αλλάζουν;

Elizabeth Carecchio

-Στα έργα σας, ενδιαφέρεστε έντονα για την ουτοπία. Πιστεύετε ότι μπορεί να υπάρξει ουτοπία ή ζούμε σε καιρούς τόσο χαλεπούς και δυστοπικούς, όπως οι σημερινοί όπου δεν υπάρχει χαραμάδα αισιοδοξίας;

Έχετε δίκιο! Το ενδιαφέρον μου για την ουτοπία οφείλεται ίσως στο γεγονός ότι εκ φύσεως είμαι κι εγώ απαισιόδοξη, δυστοπική (γέλια). Γι’ αυτό το λόγο προσπαθώ να πιστεύω στην ουτοπία, στην ανάγκη να ζήσουμε καλύτερες μέρες σε ένα καλύτερο περιβάλλον. Δεν μπορώ όμως να αγνοήσω την πραγματικότητα που ζούμε. Αναζητώ την ουτοπία όμως στις επαφές και στις σχέσεις μου με τους ανθρώπους, στις συνεργασίες μου, όταν ανεβάζω μια παράσταση. Για παράδειγμα η δική μου Οδύσσεια που θα δείτε έχει πολλή βία και σκληρότητα. Από πίσω όμως, αχνοφέγγει η ελπίδα να μπει τέλος στον φαύλο κύκλο της ζωής που βιώνουμε σήμερα.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

-Το «Ithaca, our Odyssey 1» είναι το πρώτο μέρος ενός δίπτυχου. Τι ακολουθεί;

Ακολουθεί το δεύτερο μέρος, που δεν θα έχει καμιά σχέση με το πρώτο. Θα εξετάσω το ίδιο θέμα από μια άλλη οπτική γωνία. Για την ακρίβεια, στο δεύτερο έργο, θα ενσωματώσω διάφορα στοιχεία της πραγματικότητας. Θα οδηγήσω το κοινό στα μέρη, όπου πραγματοποιούνται αυτή την εποχή Οδύσσειες ανθρώπων. Για αυτό το λόγο ταξιδεύω, κάνω τη δική μου Οδύσσεια αυτή την περίοδο για να γνωρίσω τις Οδύσσειες άλλων ανθρώπων, ανθρώπων από την Ελλάδα, το Μάλι, τον Λίβανο. Το στοιχείο του μύθου θα υποχωρήσει λοιπόν σ’ αυτή τη νέα παραγωγή για να αφήσει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην πραγματικότητα, στη σύγχρονη συγκυρία που απασχολεί όλο τον πλανήτη.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Δραματουργία, Σκηνογραφία & Σκηνοθεσία: Christiane Jatahy 

Καλλιτεχνική Συνεργασία, Φωτισμοί & Σκηνογραφία: Thomas Walgrave 

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Συνεργασία στη Σκηνογραφία: Marcelo Lipiani

Καλλιτεχνική Συνεργασία: Henrique Mariano 

Σχεδιασμός Ήχου: Alex Fostier

Φωτογράφος: Paulo Camacho 

Κοστούμια: Siegrid Petit-Imbert, Géraldine Ingremeau

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Βίντεο: Julio Parente

Βοηθός Σκηνοθέτη & Μετάφραση: Marcus Borja

Παίζουν: Karim Bel Kacem, Julia Bernat, Cédric Eeckhout, Stella Rabello, Matthieu

Sampeur, Isabel Teixeira

Κατασκευή σκηνικού: Tο εργαστήριο διακόσμησης του Odeon-Théâtre de l'Europe και η

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

ομάδα του Odeon-Théâtre de l'Europe

Πρεμιέρα: Ateliers Berthier, Odéon-Théâtre de l'Europe, Μάρτιος 2018

Θερμές ευχαριστίες στους Kais Razouk, Godrat Arai και Nazeeh Alsahuyny που μοιράστηκαν μαζί με τους συντελεστές μέρη της δικής τους οδύσσειας. 

Παραγωγή: Odéon-Théâtre de l'Europe (Παρίσι)

Συμπαραγωγή: Théâtre National Wallonie (Βρυξέλλες), São Luiz Teatro Municipal (Λισαβόνα), Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Comédie de Genève (Γενεύη), Ruhrtriennale (Γερμανία)

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Με την υποστήριξη: Centquatre (Παρίσι)

INFO

Στέγη Ιδρύματος Ωνάση

Συγγρού 107

29 Νοεμβρίου έως 2 Δεκεμβρίου 2018

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Κεντρική Σκηνή | 20:30

Εισιτήρια

Κανονικό: 20 €

Μειωμένο, Φίλος, Παρέα 5-9 άτομα: 16 €

Παρέα 10+ άτομα: 14 €

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Κάτοικος Γειτονιάς: 7 €

ΑμεΑ, Ανεργίας: 5 € | Συνοδός ΑμεA: 10 €

Κοινοποιήστε το άρθροΣχόλια

Σχετικές ειδήσεις

«Body Politics»: Το σώμα έχει φωνή και μιλά για το δύσκολο σήμερα

Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση: Τα δέκα σημαντικά ραντεβού της χρονιάς

Γιώργος Τζιρτζιλάκης: «Η συλλογή του Νίκου Αλεξίου είναι ένα ημερολόγιο, το συναξάρι μιας δεκαετίας»