«Ρολόι από άμμο»: Ο κόσμος του Μπόρχες σε ένα θεατρικό κολάζ

Πνευματικά Δικαιώματα

Δημοσιεύθηκε 11/06/2019 - 08:52•ανανεώθηκε πριν 10:03

Ο Αντρέας Μαντάς σκηνοθετεί μια παράσταση-αφιέρωμα στον σπουδαίο Αργεντινό συγγραφέα στο Μπάγκειον, στην πλατεία Ομονοίας

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Ο σπουδαίος Αργεντίνος συγγραφέας Χόρχε Λουίς Μπόρχες και το έργο του πρωταγωνιστούν στο «Ρολόι Από Άμμο», που ανεβαίνει σε σκηνοθεσία του Αντρέα Μαντά, από την Τρίτη 11 Ιουνίου, στο Μπάγκειον, στην πλατεία Ομονοίας. Η παράσταση είναι μια απόπειρα να παρουσιαστούν επί σκηνής τα βασικά νοήματα και θέματα που διατρέχουν το έργο του. Είναι μια θεατρική περιδίνηση στο αινιγματικό σύμπαν του.

Ανθολογώντας αποσπάσματα από διάφορα, κατά κύριο λόγο πεζά, κείμενα του Χ. Λ. Μπόρχες προκύπτει ένα κολάζ επεξεργασμένο με τους όρους της θεατρικής συνθήκης και με μια εικαστική προσέγγιση. Τρεις ηθοποιοί αναλαμβάνουν να αποδώσουν τον εμβληματικό πεζογράφο σε τρεις διαφορετικές ηλικίες.

Η παράσταση αποτελεί σκηνοθετικό και υποκριτικό ντεμπούτο για τον 30χρονο Αντρέα Μαντά. Μιλήσαμε μαζί του για τον Μπόρχες, τις επιλογές των κειμένων και των θεματικών που έκανε.

- Σκηνοθετικό και ερμηνευτικό ντεμπούτο με Χ. Λ. Μπόρχες. Πώς προέκυψε;

Σκεφτόμουν πολλά χρόνια να ασχοληθώ με το έργο του. Τον είχα διαβάσει σε αρκετά μικρότερη ηλικία. Τότε τον έβλεπα σαν έναν παραμυθά. Μέσα στα χρόνια όμως διάφορα στοιχεία από κείμενά του επανέρχονταν. Υπήρχε ένα παράξενο νήμα που με έδενε με αυτόν. Σαν ένας μαγνήτης που με έλκυε κοντά του, αλλά εγώ το απέφευγα για καιρό. Ώσπου κάποια στιγμή πέρσι τέτοια εποχή τον είδα στον ύπνο μου. (γέλια) Έκτοτε δημιουργήθηκε κάτι μεταφυσικό, που οδήγησε τελικά στην συγκεκριμένη παράσταση στο Μπάγκειον. Είναι χαρακτηριστικό ότι την μέρα που αποφάσισα πέρσι ότι κάτι θα κάνω με το έργο του, ήταν η επέτειος του θανάτου του.

- Γιατί όμως αποφάσισες να ασχοληθείς με κάτι που δεν έχει θεατρική «υπόσταση»;

Δεν ήθελα να πάρω ένα αμιγώς θεατρικό κείμενο, γιατί ήθελα να έχω στα χέρια μου κάτι πιο «ανοικτό». Ένα μη θεατρικό κείμενο θα μπορούσε να μου ανοίξει άλλους ενδιαφέροντες δρόμους. Για παράδειγμα κινηματογραφικούς. Για μένα έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται σήμερα ένα θεατρικό έργο. Ως ένα live, μια συναυλία, μια ταινία που συμβαίνει τώρα μπροστά στα μάτια μας. Αν το αίσθημα είναι δυνατό, δεν ξεχνιέται εύκολα. Οι καιροί που ζούμε είναι τόσο εφήμεροι και τόσο γρήγοροι, ώστε θα ήθελα αυτό που κάνω να έχει κάποια μεγαλύτερη διάρκεια. Αυτή λοιπόν η ωριαία παράσταση που έχω ετοιμάσει, θα ήθελα να είναι ένα rapid eye movement της ζωής του Μπόρχες. Κάποιος που θα έρθει να δει την παράστασή μας και δεν ξέρει τίποτε για τη ζωή και το έργο του συγγραφέα, θέλω να «εμποτιστεί» από τον Μπόρχες, να πάρει μια γερή γεύση από τις θεματικές και τις εμμονές του.

- Ο Αργεντίνος συγγραφέας έχει γράψει πάρα πολλά έργα. Πώς μπορέσατε να δημιουργήσετε αυτή τη θεατρική σύνοψη μίας μόλις ώρας; Δεν σας δυσκόλεψε η διαδικασία της αφαίρεσης;

Έχεις απόλυτο δίκιο. Αυτό που κάναμε ήταν να συγκεντρώσω κάποια από τα πεζά και τα ποιήματα του Μπόρχες. Εστιάσαμε σε κάποιες από τις εμμονές του, θέλοντας να κάνουμε μια αναφορά στο έργο του. Στη συνέχεια έγινε μια μίξη με κάποια ποιήματα του Γέιτς, ένα ποίημα του Νοβάλις, ένα ποίημα του Αλέξανδρου Μπάρα και κάποια γραπτά του Πίντερ. Είχαμε μαζέψει ένα πολύ μεγάλο αριθμό σελίδων με σημειώσεις, αποσπάσματα. Κανονικά θα γινόταν μια παράσταση πέντε ωρών. Αλλά δεν μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο. Αυτό που έγινε στη συνέχεια είναι ένα γενναίο edit με την Τίνα Παππά, με την οποία κάναμε τη δραματουργική επεξεργασία. Βήμα-βήμα φτάσαμε σε ένα σφιχτοδεμένο, καλά δομημένο έργο.

- Πώς δουλέψατε;

Εφαρμόσαμε την cut up μέθοδο του Ουίλιαμ Μπάροουζ. Το υλικό που συγκεντρώσαμε, το κόψαμε, το βάλαμε σε χαρτάκια. Στη συνέχεια συνδέσαμε μεταξύ τους όλα αυτά τα αποσπάσματα. Κάναμε μια μίξη. Έτσι καταφέραμε να φτιάξουμε την δική μας ιστορία, πετώντας πάρα πολλά πράγματα. Δουλέψαμε περισσότερο με το ένστικτο, οφείλω να πω. Και το μεταφυσικό νήμα που σου ανέφερα πριν, υπήρχε σε όλη τη διάρκεια της σύνθεσης του κειμένου. Και αυτή η έντονη σύνδεση με τον κόσμο του, υπάρχει ακόμη και τώρα που μιλάμε.

- Ποια είναι τα θέματα, οι έννοιες και οι θεματικές από το έργο του στις οποίες εστίασες;

Ο χρόνος, ο άνθρωπος, τα κάτοπτρα, η μνήμη και η λήθη, το παιχνίδι των συμβόλων και των αριθμών. Υπάρχει κάτι το δαιδαλώδες, ένας ντοστογιεφσκικός ιστός στο έργο του, ένας λαβύρινθος που προσπαθούμε να αναδείξουμε μέσα από τη δική μας παράσταση. Ο ίδιος ο Μπόρχες κρατά τον μίτο της Αριάδνης. Οι τρεις ηθοποιοί προσπαθούμε να τον απεικονίσουμε σε τρεις διαφορετικές ηλικίες, σε τρεις διαφορετικές διαστάσεις. Ήθελα να τον συλλάβουμε μέσα από αυτό το τρισδιάστατο πρίσμα. Δημιουργούμε ένα τρίγωνο που φωτίζει διαφορετικές πλευρές του, αυτό το αέναο που υπάρχει στο έργο του. Φτιάχνουμε ένα κολάζ εικόνων, σκηνών και κειμένων με επίκεντρο τον ίδιο. Άλλωστε και ο Μπόρχες, όπως και η ίδια η ζωή, είναι ένα κολάζ διαφορετικών πραγμάτων.

- Ο θεατής που θα έρθει στην παράσταση πρέπει να είναι μυημένος στο έργο του Μπόρχες;

Καθόλου. Αυτό που εμείς επιδιώκουμε είναι να του προσφέρουμε μια γεύση από το έργο του. Να τον οδηγήσουμε σε ένα περιβάλλον, σε μια ατμόσφαιρα, όπου θα σκεφτεί κάποια πράγματα. Δεν θέλουμε σε καμιά περίπτωση να του υποδείξουμε κάτι. Άλλωστε ο συγκεκριμένος συγγραφέας δεν έχει καμιά σχέση με τον διδακτισμό. Το πιο δύσκολο στοίχημα είναι να δημιουργήσουμε στην παράστασή μας αυτό το μετέωρο, την αιώρηση που δημιουργεί ο ίδιος στα κείμενά του. Δεν προσπαθήσαμε να τον αποκωδικοποιήσουμε, να τον κάνουμε «λιανά»για τον κόσμο. Μέσα από την αινιγματική περιδίνηση στο σύμπαν του, πιστεύουμε ότι ο θεατής θα γοητευτεί από το φως και την ελπίδα που έχει το έργο του. Από τη μαγεία των λέξεων και των κόσμων που φτιάχνει. Γιατί ο Μπόρχες είναι ζωή.

- Πώς ήταν αυτή η όσμωση με τον κόσμο του;

Σαν ένα γλίστρημα. Ήταν σαν να έκανα ένα γρήγορο πατινάζ στην σπονδυλική στήλη του διαστήματος, στους διαδρόμους μιας απέραντης βιβλιοθήκης, στο χώρο της ίδιας της λογοτεχνίας. Στην αρχή δεν το καταλαβαίνεις, αλλά μετά έρχεται κατά πάνω σου. Δεν σε πλακώνει. Δεν σε βαραίνει. Αυτό είναι το απίστευτο. Μου άνοιξε το μυαλό σαν μανιτάρι. Νιώθω μια γλυκύτητα. Μια γλυκιά ευφορία. Στο ντεμπούτο μου, είναι ωραίο που με βάπτισε αυτός ο άνθρωπος. Νιώθω το αόρατο χέρι του να με βουτάει και να χώνει μέσα στον κόσμο του θεάτρου.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Σύλληψη - Σκηνοθεσία: Αντρέας Μαντάς

Δραματουργική Επεξεργασία: Αντρέας Μαντάς – Τίνα Παππά

Βοηθός Σκηνοθέτη: Κωστής Χριστοδούλου

Σχεδιασμός Φώτων: Γιώργος Βελισσάριος

Σχεδιασμός ‘Ηχου: Κώστας Γκόντας

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Κολάζ: Emanuele Balzani (Alexandre Skinas Gallery)

Ενδυματολόγος: Νίκη Παγιατάκη

Εικαστικό αφίσας: Στέφανος Ρόκος

Video παράστασης: Αντώνιος Παπαντωνίου

Φωτογραφίες παράστασης: Γιώργος Βελισσάριος

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Γραφιστικά: Κατερίνα Δαμιανάκη

Πρωτότυπη διασκευή “Johnny Guitar”: Nalyssa Green

Μουσική επιμέλεια: Αντρέας Μαντάς

Πρωταγωνιστούν: Φώτης Αρμένης: Μπόρχες Α | Χρήστος Καρνάκης: Μπόρχες Β | Αντρέας Μαντάς: Μπόρχες Γ

Στα ηχογραφημένα αποσπάσματα λόγου ακούγονται οι: Σπύρος Βραχωρίτης, Χρίστος Τσάγκας

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Στα βίντεο εμφανίζονται οι: Κώστας Βασαρδάνης, Ιωάννα Παππά

Η παράσταση «Ρολόι Από ‘Αμμο» πραγματοποιείται με την Αιγίδα της Πρεσβείας της Αργεντινής στην Ελλάδα και με την υποστήριξη των Εκδόσεων Πατάκη και του Ελληνικού Ιβηροαμερικανικού Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία Εν Αθήναις)