Μ. Μαρμαρινός: «Η Ελευσίνα είναι ένα παγόβουνο. Βλέπουμε μόνο την επιφάνεια. Τα 8/9 είναι κρυμμένα»

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Ανέλαβε τη γενική καλλιτεχνική διεύθυνση ενός τραυματισμένου θεσμού πριν περίπου έξι μήνες. Η δουλειά που έχει να κάνει τιτάνια, καθώς ο χρόνος που απομένει είναι πολύ λίγος. Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός ανέλαβε τον περασμένο Αύγουστο τα ηνία της Ελευσίνας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης για το 2023 και από εκείνη την στιγμή βρίσκεται διαρκώς στην πόλη, για να την γνωρίσει καλύτερα, να αφουγκραστεί την ιστορία της, να αναδείξει την κρυφή δυναμική της, να μιλήσει με τους κατοίκους της, να οργανώσει τις πολυάριθμες εκδηλώσεις και να προσπαθήσει να βρει λύσεις στις χρονίζουσες εκκρεμότητες.

Με αφορμή την παρουσίαση του διεθνούς open call και των αξόνων του νέου προγράμματος, είχαμε την ευκαιρία να κάνουμε μια πολύ μεγάλη συζήτηση μαζί του για την Ελευσίνα, τα στοιχεία και τις πλευρές της που τον γοητεύουν, το νέο αφήγημα που έχει ετοιμάσει για το 2023, τις προτάσεις και τις δράσεις που θα γίνουν, τα σοβαρά προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν για να μην μείνει όλη η διοργάνωση στον αέρα και βέβαια για την παρακαταθήκη που θα μείνει στην πόλη.

Η φανερή και η κρυφή γοητεία της πόλης

-Θέλω να ξεκινήσουμε αυτή τη συζήτηση από τη δική σας Ελευσίνα. Επισκέπτεστε πολλά χρόνια αυτή την πόλη. Ποια είναι τα στοιχεία της που σας γοητεύουν;

Το πρώτο που με γοητεύει σ’ αυτή την πόλη είναι ότι δεν μπορώ να την κατατάξω πουθενά. Απλά «υφίσταμαι» την έλξη της. Αυτή είναι η πιο τίμια απάντηση που μπορώ να δώσω, γιατί και μένα με απασχολεί αυτό το ερώτημα. Στην Ελευσίνα πήγαινα πολλά χρόνια, πριν ξεκινήσει η ιστορία της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης (ΠΠΕ). Δεν ήταν η αιτία μόνο ο αρχαιολογικός χώρος. Δεν ήταν τα μυστήρια που με τραβούσαν, αλλά το μυστήριο της ίδιας της Ελευσίνας. Μια πόλη που διαθέτει μια έλξη και μια σειρά από εκπλήξεις που εμφανίζονται εκεί που δεν το περιμένεις. Εκεί που δεν ανήκουν. Πετάγονται εντελώς ανοίκεια. Αυτό είναι τρομερά γοητευτικό. Εκεί που περπατάς σε έναν δρόμο, που τον θεωρείς βαρετό, πετάγεται ξαφνικά η κεφαλή ενός γλυπτού αλόγου στο πουθενά και σε κάνει να αναρωτιέσαι τι είναι αυτό. Η Ελευσίνα είναι ένα ιδιότυπο κράμα αστικού τόπου και εγκαταλελειμμένου τοπίου. Έχει όλο αυτό το ακατάτακτο, το άτυπο που πέρα από γοητεία δημιουργεί μια έμπνευση. Γι’ αυτό το λόγο μου αρέσει η Ελευσίνα και το μυστήριο που κουβαλά.

-Είστε καθημερινά για πολλές ώρες στην Ελευσίνα το τελευταίο εξάμηνο που έχετε αναλάβει τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή. Τι έχετε ανακαλύψει;

Ο ενεργός μου χρόνος στην πόλη ξεκινά από τις 2 Σεπτεμβρίου. Πράγματι αυτό που ανακαλύπτω διαρκώς είναι η δυναμική αυτού του τόπου. Συνεχώς κάπως σε εκπλήσσει. Συνεχώς κάπως σου αποκαλύπτεται, είτε μέσα από κάποιες διαδρομές, είτε συμπτωματικά, τυχαία, ατυχηματικά. Με εκπλήσσει με τέτοιο τρόπο, ώστε θέλω όλο αυτό που μου αποκαλύπτεται να το μοιραστώ με άλλο κόσμο. Αυτό είναι το προσωπικό και εγκάρδιο κίνητρο. Σ’ αυτή τη διαδρομή, η πρώτη επαφή είναι με την επιφάνεια των πραγμάτων, με την εξωτερική τους εικόνα, όσο κι αν υποδύονται βάθος. 

Μοιάζουν με ένα παγόβουνο. Έχουμε μια εικόνα γι’ αυτό, βλέπουμε την επιφάνειά του αλλά τα 8/9 είναι κρυμμένα. Η Ελευσίνα είναι ένα ορατό παγόβουνο. Σου δείχνει ένα κομμάτι της, αλλά τα περισσότερα στα κρύβει, με επιμέλεια μάλιστα. Σ’ αυτή τη διαδρομή των 8/9 που αρχίζω να πέφτω πάνω τους, υπάρχει κι ένα άλλο μεγάλο μυστικό, που είναι κάποιοι άνθρωποι της Ελευσίνας. Είναι μια περίεργη πόλη: έχει χρίσει κάπως τους ανθρώπους της, ώστε να είναι και οι ίδιοι ένα παγόβουνο, να έχουν ένα σωρό μυστικά που όταν σου τα αποκαλύπτουν μένεις ενεός. Για μένα αυτά τα μυστικά είναι μια ανεκτίμητη πολιτιστική παρακαταθήκη για την πόλη, αλλά γενικότερα για τη χώρα μας. Άρα σ’ αυτή τη διαδρομή, πέρα από την πόλη που συνεχώς ανακαλύπτω, γνωρίζω κι αυτούς τους ανθρώπους. Πρέπει λοιπόν να αναδείξουμε τον αόρατο χάρτη της πόλης, τη γεωγραφία, την πολεοδομία, τις εμπειρίες των κατοίκων της.

-Τα παγόβουνα όμως κρύβουν και κινδύνους. Στη συγκεκριμένη περίπτωση έχετε βάλει ένα δύσκολο στοίχημα. Σας ανησυχεί αυτή η πλευρά;

Τυχαία νομίζετε αναφέρθηκα σε παγόβουνο; Αυτός όμως είναι ο ορισμός για μένα της Ελευσίνας: η αμφισημία της. Και στη συνέχεια έρχεται η αμφισημία αυτής της απόπειρας που κάνουμε. Γιατί πολύ ωραία τα λέμε, αλλά όλα αυτά είναι σε ένα επίπεδο ονείρου και ιδεατού. Πώς από αυτά που λέμε, περνά κάποιος στην υλοποίησή τους είναι κάτι άλλο. Είναι όμως κάτι που γνωρίζει όποιος ασχολείται με τις τέχνες. Υπάρχει πάντα μια διαδρομή προς την υλοποίηση ενός καλλιτεχνικού στόχου και πάντα μια διαχείριση πιθανών κρίσεων. Υπάρχουν όμως και ζητήματα που δεν αφορούν εμάς, ή δεν είναι του χεριού μας. Πώς δηλαδή θα μετατρέψουμε ένα όραμα σε πράξη, γιατί η αυτή η μετατροπή, αυτή η μετάβαση, αυτά τα Μυστήρια Μετάβασης, που είναι ο τίτλος και το σκεπτικό της Ελευσίνας 2023, αυτές οι μεταβάσεις έχουν τεράστιο κόστος. Δεν είναι ο κόπος που μας απασχολεί στη συγκεκριμένη περίπτωση, αλλά ο χρόνος των πραγμάτων. Δεν είναι λοιπόν ένα προσωπικό μόνο στοίχημα. Μια ολόκληρη πόλη πρέπει να κάνει αυτή την απόπειρα μετάβασης και ταυτόχρονα μια χώρα που εμπλέκεται σ’ αυτή τη διαδικασία. Γιατί είναι Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.

Το τεράστιο πρόβλημα της έλλειψης χώρων

-Ένα κρίσιμο κομμάτι αυτού του στοιχήματος είναι οι υποδομές που θα φιλοξενήσουν αυτό το πολυεπίπεδο πρόγραμμα. Είναι ένα ακανθώδες ζήτημα, που δεν έχει ακόμη λυθεί παρότι η Ελευσίνα ήταν Πολιτιστική Πρωτεύουσα για το 2021. Λόγω κορονοϊού, ο τίτλος μετατέθηκε για το 2023.

Οι υποδομές είναι ένα τεράστιο ζήτημα στην Ελευσίνα. Στην πόλη συμβαίνει το εξής οξύμωρο: ενώ υπάρχουν τόποι και χώροι στην πόλη, που βρίθουν σε ποικιλία, μορφή και δυνατότητα, αυτοί δεν μας ανήκουν. Κι όσοι μοιάζουν να ανήκουν ή ανήκουν πραγματικά στην δημοτική αρχή για να μας τους παραχωρήσει, χρειάζεται μια σειρά διορθωτικών επεμβάσεων. Η διαδικασία των διορθωτικών επεμβάσεων σημαίνει χρόνους που είναι απερίγραπτοι. Υπάρχει μια αναγκαστική γραφειοκρατία που είναι δαιδαλώδης. Οι κανόνες του κράτους κινούνται με μια ρυθμολογία και έναν ορίζοντα συνήθως εκατονταετίας αν όχι αιωνιότητας (γέλια). Εδώ αναγκαστικά οι ίδιοι οι μηχανισμοί πρέπει να υπερβούν εαυτόν και να αρθούν στο ύψος ενός ρυθμού και μιας ευελιξίας, με ορίζοντα τριών ετών, έχοντας χάσει πολύτιμο χρόνο.

-Πού βρισκόμαστε λοιπόν σήμερα, στις αρχές του 2021;

Υπάρχουν δύο τύποι χώρων. Από τη μια πλευρά ο δημόσιος χώρος, στον οποίο έχουμε στοχεύσεις δράσεων, γιατί αυτός είναι το πρώτο και άτυπο θέατρο της ίδιας της πόλης. Το θέατρο του εαυτού της. Καθώς η Ελευσίνα διαθέτει πολλά σημεία που επιτρέπουν κάτι τέτοιο, δηλαδή πολιτιστικές δράσεις, έχουμε ένα πλεονέκτημα. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι αυτός ο χώρος είναι εύκολος. Έχει κι αυτός τις δικές του γραφειοκρατικές διαδικασίες για να μας παραχωρηθεί. Από την άλλη πλευρά είναι οι κλειστοί χώροι ή χώροι υποδομών, που επισήμως δεν έχουμε κανένα. Ο μόνος χώρος υποδομής που υπήρχε ήταν το Παλαιό Ελαιουργείο, όπου γίνονταν πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις. Ούτε αυτόν τον χώρο μπορούμε να τον χρησιμοποιήσουμε, καθώς έχει διάφορα στατικά προβλήματα. Είμαστε λοιπόν πιο κάτω από το μηδέν, αν λάβουμε υπόψη ότι ξεκινούσαμε, νομίζοντας ότι έχουμε κάτι στη διάθεσή μας.

-Τι γίνεται λοιπόν για να λυθεί αυτό το αδιέξοδο;

Αυτό το σύστημα υποχρεώνει τη δημοτική αρχή και την ευρύτερη πολιτεία σε μια σειρά κινήσεων. Ο δήμος, η τοπική αυτοδιοίκηση και η περιφέρεια έχουν ρυθμούς του κράτους που πρέπει να τους ακολουθήσουν. Εδώ είναι λοιπόν το ζήτημα. Με ποιον τρόπο μπορεί κανείς να παρέμβει θεσμικά για να λύσει αυτό το αδιέξοδο. Οι κίνδυνοι παραμένουν, παρότι έχουν γίνει ορατά βήματα προς την αναγκαία κατεύθυνση. Δεν φτάνουν αυτά όμως. Πρέπει να γίνει κάτι για να επιταχυνθούν οι ρυθμοί, αλλιώς θα χάσουμε το στοίχημα. Η «μπάλα» λοιπόν είναι στο Κράτος και τη δημοτική αρχή. Πρέπει να συνεργαστούν καλύτερα για να προχωρήσουμε. Ιδού πεδίο δόξης λαμπρό. Είναι μια μοναδική ευκαιρία εκγύμνασης του ίδιου του κράτους απέναντι στον εαυτό του. Πόσο μεταρρυθμιστικό και ευέλικτο μπορεί να γίνει.

-Δεν σας ανησυχεί ότι παρόλο που η Ελευσίνα είχε αναλάβει να κάνει την Πολιτιστική Πρωτεύουσα εδώ και αρκετά χρόνια, κινδύνευσε πριν λίγο καιρό με ένα πρωτοφανές ναυάγιο, να ακυρωθεί, λόγω ανετοιμότητας; Διεσώθη λόγω κορονοϊού, και η διοργάνωση μετατέθηκε από το 2021 στο 2023. Τι πήγε στραβά; Κινδυνεύουμε να ζήσουμε τα ίδια στο εγγύς μέλλον;

Φυσικά και με ανησυχεί πολύ. Όσο κι αν είμαι καλλιτέχνης, είμαι ταυτόχρονα και ρεαλιστής. Γιατί η τέχνη βασίζεται στην πραγματικότητα. Δεν ξέρω να σας πω με ακρίβεια τι πήγε στραβά, γιατί δεν έχω σαφή γνώση για πολλά από τα ζητήματα. Η αλήθεια είναι ότι όταν ανέλαβα εγώ, δεν έκανα μια λεπτομερή καταγραφή και ανάλυση του τι πήγε στραβά. Δεν θέλω να μιλήσω για το παρελθόν, το οποίο και προφανώς διδάσκει πράγματα. Θέλω να μιλήσω για το παρόν και το μέλλον. Το πρώτο πρόβλημα είναι το ζήτημα με τους χώρους, για τους οποίους υπάρχει σαφής καθυστέρηση. Το θέμα είναι αν μπορούν με το υπάρχον νομικό πλαίσιο να επιταχυνθούν οι διαδικασίες, στο πλαίσιο βέβαια της νομιμότητας. Εδώ πρέπει να γίνουν τα πράγματα, όπως λένε μερικές φορές οι πολιτικοί, με τη διαδικασία του επείγοντος. Αν δεν το συνειδητοποιήσουμε, θα βρεθούμε σε δύσκολες ή ανάλογες καταστάσεις. Δεν είναι σωστό να κάνουμε μια Πολιτιστική Πρωτεύουσα που θα είναι η πρώτη, ίσως και η τελευταία στην ιστορία της που όλες οι εκδηλώσεις θα γίνουν στο δρόμο. Μια βεδουίνικη διοργάνωση, μόνο στο δημόσιο χώρο. Για να κάνει κάποιος ένα καλλιτεχνικό πρόγραμμα με σοβαρότητα και απαιτήσεις, πρέπει να μπορεί να προγραμματίσει. Για να προγραμματίσει πρέπει να ξέρει τον τόπο.

-Εκτός από τους χώρους, ποιο άλλο βασικό πρόβλημα αντιμετωπίζετε και χρήζει επίλυσης;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Μετά τις υποδομές, ένα δεύτερο θέμα που προσπαθούμε να λύσουμε είναι η μορφή της εταιρίας, η οποία από τη στιγμή που δημιουργήθηκε είναι πολύ δύσκαμπτη και σαρκοβόρα. Για να γίνει μια συμβασιοποίηση, απαιτεί πολύ χρόνο και αρκετούς ανθρώπους. Αυτό προσπαθούμε να επιλύσουμε και πρέπει να ομολογήσω ότι γίνονται βήματα.

-Αυτή η εταιρία θα αναλάβει να εκτελέσει τις εκδηλώσεις ή θα τις αναθέσει σε εξωτερικούς παραγωγούς;

Αν αναλάμβανε αυτή η εταιρία να εκτελέσει παραγωγές, θα έκανε από σήμερα μέχρι και το 2023, το πολύ τρεις παραγωγές. Όλα λοιπόν θα γίνουν με αναθέσεις, γιατί η εταιρία δεν μπορεί να κάνει αυτή τη διαδικασία με κανένα τρόπο.

Το καλλιτεχνικό πρόγραμμα και οι προτάσεις που το αποτελούν

-Τι περιλαμβάνει το καλλιτεχνικό πρόγραμμα; Συνεχίζετε και προτάσεις της προηγούμενης καλλιτεχνικής διεύθυνσης;

Το καλλιτεχνικό πρόγραμμα ορίζεται από τρεις δεξαμενές. Η πρώτη δεξαμενή είναι από το υπάρχον πρόγραμμα της προηγούμενης διεύθυνσης. Περιλαμβάνει μια σειρά από εξαιρετικές δράσεις που θα συμβούν. Όχι όλες, γιατί δεν είναι της άμεσης προτεραιότητάς μας. Αυτές είναι σε φάση υλοποίησης και συμβασιοποίησης. 

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Η δεύτερη δεξαμενή είναι οι προτάσεις που αποφασίσαμε, από τη στιγμή που αναλάβαμε. Είναι μια σειρά δράσεων που προσδιορίζουν με έναν ιδιαίτερο τρόπο το concept και το στίγμα που επιδιώκουμε να δώσουμε. Κι αυτές βέβαια στηρίζονται πάνω στις θεμελιώδεις προδιαγραφές και άξονες που είχαν τεθεί εξαρχής. Χτίζουμε πάνω σ’ αυτό που μας παραδόθηκε από τη, προηγούμενη διεύθυνση. Θα ήμασταν ανόητοι, αν δεν κάναμε κάτι τέτοιο. 

Η τρίτη δεξαμενή είναι μια σειρά προτάσεων που θα προκύψουν από το διεθνές ανοιχτό κάλεσμα σε ανεξάρτητους καλλιτέχνες, καλλιτεχνικές ομάδες, φορείς και οργανισμούς από την Ελλάδα και το εξωτερικό, για την υποβολή προτάσεων για νέα έργα και δράσεις που θα πραγματοποιηθούν το 2022 και το 2023, που θα διαμορφώσουν το τελικό της καλλιτεχνικό πρόγραμμα. Και αυτό έχει συγκεκριμένες κατευθύνσεις και προδιαγραφές και απευθύνεται σε ανθρώπους που θα ήθελαν πολύ να συμμετάσχουν σ’ αυτό που κάνουμε. Θέλουμε να ενεργοποιήσουμε αυτό το δυναμικό. Το open call είναι μια δίοδος, ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο, που μπορεί να μας προσφέρει εκπλήξεις. Είναι ηθική και καλλιτεχνική υποχρέωση κάθε Πολιτιστικής Πρωτεύουσας να κάνει κάτι τέτοιο.

-Είναι μόνο καλλιτεχνικές οι προτάσεις;

Σε καμιά περίπτωση. Όλο το καλλιτεχνικό έργο είναι μια πόλη ολόκληρη. Η πόλη είναι το έργο. Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα είναι μια κοινωνική γλυπτική, με τη διευρυμένη έννοια της τέχνης. Με την έννοια γλυπτική, εννοώ οτιδήποτε παρεμβαίνει στο ευ ζην του τόπου. Ευ ζην είναι και η πράσινη ανάπτυξη, η θαλάσσια σύνδεση της Ελευσίνας με τον Πειραιά, η δραστηριοποίηση του θαλάσσιου μετώπου της πόλης, αλλά και της ίδιας της θάλασσας.

-Μέχρι το 2023 θα υπάρξουν δράσεις στην πόλη;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Έχουμε ετοιμάσει κάποιες δράσεις-μοντέλα, όπως τις αποκαλούμε, οι οποίες θέλουμε να μείνουν στην πόλη και μετά τη διοργάνωση, ως παρακαταθήκη. Θα χαρακτηρίζουν την Ελευσίνα σαν κάτι πολιτιστικό και αναγκαίο, για το οποίο θα πρέπει να πηγαίνει κάποιος στην πόλη για να το συναντήσει. Αυτές θα ξεκινήσουν από φέτος, γιατί έχουν έναν απώτερο χρονικό ορίζοντα, στον οποίο θα αναπτυχθούν πλήρως. Θα έχουμε μια σειρά από σταθμούς μέχρι να φτάσουμε στο 2023. Πρόκειται για έναν συγκερασμό επιστημονικής και καλλιτεχνικής συνεργασίας. Θα υπάρχουν και κάποιες ακόμη δράσεις μικρότερης κλίμακας, εξαιρετικά τρυφερές και γοητευτικές, που έχουν άμεση διάχυση στην πόλη. Κάποιες από αυτές είναι και Covid free.

Η παρακαταθήκη στην Ελευσίνα από την Πολιτιστική Πρωτεύουσα

-Τι θα θέλατε να μείνει ως παρακαταθήκη στην Ελευσίνα; Τι να γίνει αυτή η πόλη μετά την Πολιτιστική Πρωτεύουσα το 2023;

Αυτή ακριβώς είναι η σημασία της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Είναι η ανάδειξη της υλικής και πνευματικής οικονομίας μιας πόλης, με τη βοήθεια του πολιτισμού και της έρευνας. Από τη στιγμή που αναδειχθεί αυτό το δυναμικό και δημιουργήσει μικροθεσμούς που συνεχίζονται, αυτομάτως τότε η Ελευσίνα μπαίνει στον πολιτιστικό χάρτη, όχι μόνο για κάποιο γεγονός που συμβαίνει μια φορά το χρόνο. Η πρόθεσή μας είναι να μπει και στον διεθνή πολιτιστικό χάρτη αλλά και στον ελληνικό χάρτη, με πρωτότυπες δράσεις που θα φιλοξενεί ή θα παράγει και δεν θα είναι εύκολο να βρει κανείς εκτός Ελευσίνας. 

Το δεύτερο σκέλος είναι να αφήσει η ΠΠΕ μια σειρά υποδομών, που θα γίνουν έτσι προίκα της πόλης. Γιατί αυτές οι υποδομές θα «παγιδεύουν» την πολιτιστική δραστηριότητα. Το τρίτο σκέλος είναι να προικιστεί η πόλη με ένα θεσμικό πλαίσιο δημιουργίας, που θα συνεχίσει να υπάρχει μετά την αυλαία της ΠΠΕ. Αυτή είναι για μένα η παρακαταθήκη. Θα σας πω ένα παράδειγμα. Η Ελευσίνα πριν μερικά χρόνια είχε 11 κινηματογράφους. Σήμερα δεν έχει κανέναν. Αυτό για μένα είναι τραύμα. Είναι πένθος και απώλεια. Μέσα στους στόχους μας λοιπόν είναι η επιδιόρθωση αυτού του λάθους. Άρα δεν θέλουμε δράσεις που θα φέρουν εδώ απλά κάποιο κόσμο, αλλά δράσεις που θα έχουν συνέχεια.

- Οι δυο προηγούμενες ελληνικές Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης, Θεσσαλονίκη και Πάτρα δεν τα πήγαν καλά για διαφορετικούς λόγους. Ποια είναι η ειδοποιός διαφορά της Ελευσίνας;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Η Ελευσίνα είναι ένας τόπος με την ευρεία έννοια του όρου με τρομερή εσωτερική δυναμική και υποχρεώσεις. Καταρχάς είναι ένα πάρκο τραυμάτων και καταστροφής του περιβάλλοντος. Γι’ αυτό και η επιτυχία της ως ΠΠΕ είναι και επιτυχία της Ευρώπης σε μια σειρά τομείς. Γιατί αυτό είναι το νόημα των ΠΠΕ. Να γίνουν παραδείγματα ανάπτυξης προς την σωστή κατεύθυνση. Στη συγκεκριμένη περίπτωση έχουμε ένα σωρό λόγους για να γίνει αυτή η ανάπτυξη. Είναι αναγκαία αυτή η μετάταξη, αυτή η μεταμόρφωση, αυτή η μετάβαση στην οποία αναφέρομαι.

Οι κάτοικοι της Ελευσίνας

-Για να υπάρξει αυτή η ανάπτυξη και να κερδηθεί το στοίχημα, βασικό ρόλο θα παίξουν οι κάτοικοι. Πώς θα τους κινητοποιήσετε για να συμμετάσχουν ενεργά σ’ αυτό που γίνεται στην πόλη τους;

Θα πηγαίνουμε να τους ρωτάμε έναν-έναν. Έχουμε ήδη πάρει επτά ναι. Είναι 30.000 κάτοικοι. Έχουμε λίγο ακόμη χρόνο για να τους μιλήσουμε. Σιγά-σιγά κάτι θα καταφέρουμε. Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα γίνεται από τον τόπο και για τον τόπο αυτό. Χωρίς τους ανθρώπους της δεν γίνεται. Η Ελευσίνα έχει μια ζηλευτή κλίμακα για να πετύχει, παρόλα τα ελαττώματα, τα προβλήματα, τις στραβομάρες και τις επιφυλάξεις. Καλώς ή κακώς, ο θεσμός της ΠΠΕ επανεκκινεί τώρα για την πόλη με ένα αρνητικό ισοζύγιο. Υπάρχουν πολλοί που δεν θέλουν να εμπλακούν. Μέσα όμως από την προσοχή, την ευαισθησία και με τίμια βήματα, νομίζω ότι θα μας βοηθήσουν. Είναι άνθρωποι πολύ περήφανοι για την πόλη τους κι είναι απόλυτα δικαιολογημένοι γι’ αυτό, παρ’ όλες τις πληγές που φέρουν πάνω τους για όλες τις υποτιμήσεις της πόλης τους. Η Ελευσίνα είναι πραγματικά κάτι μοναδικό, στη μικρή απόσταση των 21 χιλιομέτρων από την Αθήνα. Έχει τοπόσημα που δεν μπορεί κάποιος να τα βρει στην Αθήνα. Έχει μοναδικότητες που η τέχνη πρέπει να τις φέρει στην επιφάνεια. Και αυτό δεν θα αφήσει ασυγκίνητο τον κόσμο. Έχουμε μια σειρά από εκδηλώσεις και γεγονότα, που εμπλέκουν τον τοπικό πληθυσμό, με διάφορους τρόπους ενδιαφέροντος για εκείνον. Εμείς δεν είμαστε έτοιμοι να υποδεχτούμε ακόμη τη βοήθεια του κόσμου και προς αυτή την κατεύθυνση κινούμαστε.

2023 ELEVSIS

-Κάνατε μια αλλαγή και στο σήμα της Ελευσίνας. Έχει γίνει από Eleusis 2021, 2023 ELEVSIS. Γιατί;

Βασίζεται σε ένα κυρίαρχο είδος γραφής, όπου το λατινικό U αντικαθίσταται από το αρχαίο λατινικό V, το ανεστραμμένο ελληνικό Λ. Άλλωστε το V, που ήταν κύρια γραφή σχεδόν μέχρι τον 14ο αιώνα, πριν εμφανιστεί το U, χρησιμοποιείτο όχι σπάνια και στη θέση του Υ, σε αρχαίες αλλά και σύγχρονες επιγραφές. Εξαλείφοντας, επίσης, κάθε πιθανή δυσκολία και σύγχυση στην προφορά του Eleusis, η επιλογή του V δημιουργεί μία παγκόσμια και αδιαμφισβήτητη πλέον ηχητική ταυτότητα της Ελευσίνας, ενισχύοντας και τον διεθνή της χαρακτήρα, έναν από τους κύριους στόχους της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης. Σε ένα λεξικό που έπεσε στα χέρια μου βρήκα το εξής ενδιαφέρον: Elevsis: Arrival of a Notable Someone/Person, Thing or Event/ Άφιξη του Αξιοσημείωτου/ Πρόσωπο, αντικείμενο ή γεγονός. Τα συνώνυμά της είναι: έλευση, άφιξη, εμφάνιση, ανάδυση, υλοποίηση, Επιφάνεια, συμβάν, χάραμα, γένεση, έγερση, ερχομός, ενσάρκωση. Η λέξη Elevsis συμφύρει όλες αυτές τις έννοιες, που η κάθε μία από αυτές είναι κι ένα μετείκασμα, μια φαντασία. Ένας ολόκληρος κόσμος σε μόλις επτά γράμματα.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Τα «Μυστήρια Μετάβασης» και η Ελευσίνα ως «Ωμό Μουσείο»

- Το πρόγραμμά σας για την Ελευσίνα στηρίζεται σε δύο βασικούς πυλώνες, για τους οποίους θέλω να μας δώσετε περισσότερα στοιχεία. Η πρώτη είναι τα «Μυστήρια Μετάβασης» και η δεύτερη η Ελευσίνα ως «Ωμό Μουσείο».

Ας ξεκινήσουμε από τα «Μυστήρια Μετάβασης». Πρέπει να επισημάνω ότι όλες οι δράσεις που κάνουμε, ονομάζονται μυστήρια και έχουν έναν αριθμό δίπλα, ως μια μικρή ένδειξη χιούμορ. Όλα αυτά τα μικρογεγονότα ή τα μεγαγεγονότα είναι μια σειρά μικρομυστηρίων που συνιστούν ένα μυστήριο που ωθεί και βοηθά στην μετάβαση στην επόμενη φάση της πόλης. Η μετάβαση λοιπόν είναι ένας δυναμικός όρος κίνησης, μετασχηματισμού σε κάτι άλλο. Το ονομάζουμε μυστήριο, γιατί οτιδήποτε συμβαίνει στο επίπεδο του πολιτισμού και της έρευνας έχει κάποιες ομοιότητες με τη διαδικασία μύησης. Και είναι μυστικό μέχρι να εμφανιστεί. Άλλωστε ο όρος μυστήριο είναι το βασικό ιστορικό και μυθολογικό υπόστρωμα της πόλης. 

Το πρόγραμμά μας κινείται σε τέσσερις στρατηγικές κατευθύνσεις: Πολιτισμός, Άνθρωπος, Πόλη και Περιβάλλον. Αντίστοιχα διακριτοί και διασυνδεδεμένοι, διαμορφώνονται και οι τρεις κεντρικοί θεματικοί άξονες: Άνθρωπος-Κοινωνία, Περιβάλλον και Εργασία, αντανακλώντας τα μοναδικά χαρακτηριστικά της πόλης και τις σύγχρονες προκλήσεις, που αντιμετωπίζει τόσο η Ελευσίνα όσο και η Ευρώπη.

Το «Ωμό Μουσείο» είναι αυτό που μου έχει κάνει τρομακτική εντύπωση στην Ελευσίνα. Είναι μια πόλη, όπως σας είπα, γεμάτη τραύματα, θραύσματα και ίχνη. Η δική μας παρέμβαση είναι στην κατεύθυνση μιας χειρονομίας. Θα την ονόμαζα χειρονομία της περισχοίνισης. Βάζουμε, μεταφορικά, ένα μικρό σχοινάκι γύρω από το σημείο που μας προκαλεί ενδιαφέρον. Έτσι μετατρέπεται η πόλη και ο τόπος σε ένα έκθεμα. Έκθεμα του εαυτού του. Αυτά τα πράγματα είναι λίγο αδρά, ωμά. Η Ελευσίνα δεν έχει την εκλεπτυσμένη ομορφιά άλλων περιοχών, την «αντικειμενική» ομορφιά που γνωρίζουμε. Εδώ τα πράγματα είναι σκοτεινά, αθέατα, μυστικά. Αγκυλώνουν. Μπορείς να κοπείς. Υπό αυτή την έννοια, η ίδια η πόλη είναι ένα ωμό μουσείο. Και χτίζουμε μια δραματουργία γύρω από αυτό το μουσείο. 

Η Ελευσίνα μυθολογία έχει. Ιστορία και αρχαιολογία έχει. Μετακίνηση πληθυσμών έχει. Ο ιστός της πόλης συντίθεται από σύγχρονες ιστορίες βιομηχανικής ανάπτυξης, συνδικαλιστικών και εργατικών κινημάτων, αλλά και αποβιομηχάνισης και ανεργίας. Στον ίδιο ιστό, συνυφαίνονται ευαίσθητα θέματα όπως η ισχυρή επίδραση στο περιβάλλον, η σχέση της πόλης με τη θάλασσα. Παράλληλα, έχουμε τη σημασία της Ελευσίνας ως γενέτειρας του Αισχύλου, την ιδιαίτερη θέση της γυναίκας μέσα στη μακρά ζωή της πόλης, την ξεχωριστή θέση της πόλης στα λαϊκά τραγούδια ξενιτιάς, ανεκπλήρωτου έρωτα και εργατικού μόχθου, μέσα από τη παρουσία του Στέλιου Καζαντζίδη. Όλα αυτά προσθέτουν στην πόλη χρώματα, πτυχές μοναδικότητας. Όλα αυτά είναι άξονες που έχουν αφήσει πάνω στο δέρμα της πόλης και της γης, ίχνη, τραύματα και πληγές. Και εκεί μπαίνει η Τέχνη, η οποία τι κάνει; παρηγορεί. Μετατρέπει δηλαδή αυτή την πληγή σε ένα θετικό βίωμα, σε μια μνήμη, σε μια εσωτερική ανάμνηση. Από αυτή την σκοπιά, ο πλούτος της δραματουργίας αυτής της πόλης είναι ασύγκριτος. Το θέμα είναι να προλάβουμε και να τα καταφέρουμε.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ