Τραγούδια, ήθη και έθιμα, ιστορίες που έχουν καταγραφεί από τους εθνογράφους από το 1890-1970 περιλαμβάνονται σε ένα αρχείο που βρίσκεται τώρα στην οικία Πούσκιν στην Αγία Πετρούπολη. Ο καθηγητής Ντέιβιντ Άντερσον προσπαθεί να το διασώσει.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ φωνή στην ηχογράφηση δεν ακούγεται καλά και είναι απομακρυσμένη. Είναι το πυρετώδες τραγούδι του σαμάνου ενός παραδοσιακού χωριού στον ρωσικό αρκτικό κύκλο, πριν πολλές δεκαετίες. Τώρα χάνεται στο πέρασμα του χρόνου.
Η ξεχασμένη φωνή του είναι μια από τις χιλιάδες που έχουν διασωθεί από την εποχή που υπήρχε η Σοβιετική Ένωση, καθώς οι εθνογράφοι κατέγραφαν συστηματικά την καθημερινή ζωή, τα τραγούδια, τα ήθη και τα έθιμα και τις γλώσσες των ανθρώπων που ζούσαν στην αχανή ομοσπονδία.
Η συλλογή βρίσκεται στα αρχεία του Ινστιτούτου Έρευνας στην Οικία Πούσκιν στην Αγία Πετρούπολη. Είναι στο επίκεντρο ενός καινούργιου πρότζεκτ που πραγματοποιείται σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο του Αμπερντίν της Σκωτίας και έχει ως στόχο την ψηφιοποίηση και τη διάσωση των φωνών του Αρκτικού Βορρά.
«Αυτό το αρχείο περιλαμβάνει ηχογραφήσεις σε κασέτες που έχουν κάνει εθνογράφοι σε όλη την Ρωσία, οι οποίες ξεκινούν από τη δεκαετία του 1930 και φτάνουν μέχρι τη δεκαετία του 1970» εξηγεί ο καθηγητής Ντέιβιντ Άντερσον, ανθρωπολόγος στο πανεπιστήμιο του Αμπερντίν, ο οποίος εξασφάλισε πρόσφατα 50.000 δολάρια για τη χρηματοδότηση αυτού του διετούς προγράμματος ψηφιοποίησης.
«Τα αρχικά σοβιετικά μηχανήματα ηχογράφησης δεν λειτουργούν πλέον. Άρα δεν μπορούσαμε να αναπαράγουμε τους ήχους αυτού του αρχείου» συμπληρώνει, παρόλο που κάποιες ηχογραφήσεις έγιναν σε κέρινους κυλίνδρους τη δεκαετία του 1890 και μπορούν να παιχτούν ακόμη και σήμερα σε σύγχρονους φωνογράφους.
Η επένδυση σε ειδικό εξοπλισμό από την Γερμανία θα βοηθήσει τους ερευνητές να παίξουν τις κασέτες σε αργή ταχύτητα, επιτρέποντάς τους έτσι να κάνουν ψηφιακό καθαρισμό του ήχου, αφαιρώντας τις παραμορφώσεις που υπάρχουν στο περιβάλλον. Μετά οι ήχοι θα σωθούν σε αρχεία MP4 και WAV.
Υπάρχουν όμως και κίνδυνοι από τη συγκεκριμένη διαδικασία: «Υπάρχει πρόβλημα με μερικές από τις πιο παλιές κασέτες ότι μπορούν να παίξουν μόνο μια φορά και μετά να καταστραφούν», όπως υπογραμμίζει ο καθηγητής.
Πολλές από τις φωνές στο ρωσικό αρχείο προέρχονται από κοινότητες που δεν υπάρχουν πλέον στις αρχικές τοποθεσίες, καθώς οι άνθρωποι μετακόμισαν σε μεγαλύτερες πόλεις, στο πλαίσιο της πολιτικής εκβιομηχάνισης της Σοβιετικής Ένωσης.
«Αυτές οι κοινότητες υπάρχουν ακόμη, συχνά σε ένα αστικό πλαίσιο, αλλά έχουν χάσει την επαφή με τα χωριά που έγιναν αυτές οι ηχογραφήσεις».
Κατά τη διάρκεια της κολεκτιβοποίησης, τα μοναδικά χαρακτηριστικά των γλωσσών των μειονοτήτων αναμίχθηκαν με άλλα, δημιουργώντας νέες γλωσσικά ιδιώματα. Αυτό σημαίνει ότι οι νεότεροι δεν καταλαβαίνουν πλέον τις γλώσσες στις κασέτες, ενώ οι πιο ηλικιωμένοι από αυτές τις κοινότητες θυμούνται ακόμη τους συγγενείς τους να μιλούν τις αυθεντικές 50 - 60 διαλέκτους.
Αυτές οι ηχογραφήσεις προσφέρουν λοιπόν την σπάνια ευκαιρία να ακούσουμε θρύλους και ιστορίες με τον τρόπο που λέγονταν από τους κατοίκους των περιοχών, πριν πραγματοποιηθούν τα τεράστιας κλίμακας προγράμματα μετεγκατάστασης των κατοίκων, στη διάρκεια της σοβιετικής περιόδου.
Η καταγραφή των ανθρώπων στην πολυπολιτισμική Ρωσική Αυτοκρατορία
Τα πιο παλιά δείγματα εθνογραφικής έρευνας στην Ρωσία χρονολογούνται πίσω στις μέρες της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, στα τέλη του 19ου αιώνα. Η έρευνα συνεχίστηκε στη σοβιετική εποχή, παρόλο που οι λόγοι ήταν εντελώς διαφορετικοί.
Οι εθνογράφοι της Αυτοκρατορίας πήγαιναν στις κοινότητες και κρατούσαν σημειώσεις, έπαιρναν μερικές φορές φωτογραφίες και έκαναν ηχογραφήσεις, όσο βελτιωνόταν η τεχνολογία, που είχαν στη διάθεσή τους. Ήταν ένας τρόπος καταγραφής και κατανόησης των κατοίκων.
«Η Ρωσική Αυτοκρατορία πίστευε ότι ήταν πολυπολιτισμική. Ήθελε να έχει αποδείξεις και πλήρη εικόνα των διαφόρων ομάδων και της σχέσης τους με τον Τσάρο. Πώς συνδέονται όλες μεταξύ τους και τη θέση τους στην ιεραρχία» τονίζει ο καθηγητής Άντερσον.
Επιστημονικά εκείνη την περίοδο, υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον για την ανακάλυψη της προέλευσης και της ιστορίας των διαφορετικών εθνοτικών ομάδων, ειδικά για τους Φινο-Ουγγριώτες της Δυτικής Σιβηρίας, καθώς κατά τη διάρκεια της Σοβιετικής Ένωσης, υπήρχε η γεωπολιτική σκοπιά στο έργο των εθνογράφων να αποδείξουν ότι οι κάτοικοι της Ανατολικής Σιβηρίας είχαν περισσότερες σχέσεις με την Ρωσία παρά με την Κίνα.
«Είναι λίγο απαίσιο, αλλά αυτό είναι που επηρέασε μεγάλο μέρος του σοβιετικού εθνογραφικού έργου. Ανέπτυξαν συγκεκριμένες γλωσσικές θεωρίες όπως η υπόθεση των Ουραλοαλταϊκών που προσπάθησε να δείξει ότι όλες αυτές οι ομάδες ήταν ενωμένες σε μια γλωσσική ρίζα που δεν εκτεινόταν πέρα από τα σύνορα, στην Κίνα».
Οι Σοβιετικοί εθνογράφοι επέστρεφαν χρόνο με το χρόνο, κατά τη διάρκεια δεκαετιών, για να μιλήσουν στους ίδιους ανθρώπους και να τους βάλουν να πουν συγκεκριμένες ιστορίες κατά τη διάρκεια επίσημων συνεντεύξεων.
Μερικές από τις αυτά τα θεματικά ταξίδια ήταν τόσο εμπεριστατωμένα που είναι ακόμη και σήμερα δυνατό να επιστρέψουμε σε μεμονωμένες πόλεις και χωριά και να ταιριάξουμε τα μέρη και να βρούμε απογόνους των αρχικών συνεντευξιαζόμενων.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Η μελλοντική τύχη και διασφάλιση του αρχείου
Την εποχή που γίνονταν οι ηχογραφήσεις, σε κυλίνδρους κεριού ή κασέτες, η τεχνολογία θεωρούνταν πρωτοποριακή με τον ίδιο τρόπο που που θεωρούνται πρωτοποριακές οι ψηφιακές εγγραφές σήμερα.
Πώς διασφαλίζουν λοιπόν οι ανθρωπολόγοι ότι αυτές οι νέες εκδοχές των ρωσικών φωνών παραμένουν προσβάσιμες στις μελλοντικές γενιές;
Η απάντηση βρίσκεται στη διαρκή ανανέωση του αρχείου υποστηρίζει ο καθηγητής Άντερσον:
«Όσο γνωρίζουμε, τα αρχεία MP4 και WAV είναι αυτά που θα χρησιμοποιούνται πάντα, αλλά και αυτό μπορεί να αλλάξει. Ο μόνος τρόπος σε οποιοδήποτε έργο ψηφιοποίησης για να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα είναι η συνεχής καταγραφή και επανεγγραφή. Έτσι, κάθε δέκα χρόνια ηχογραφείτε εκ νέου το υλικό σε ένα νέο μέσο, χρησιμοποιώντας μια νέα μορφή, για να βεβαιωθείτε ότι το υλικό είναι πάντα κατανοητό».
Είναι μια επίπονη και συνεχής διαδικασία. Για ιστορικούς, ανθρωπολόγους και ανθρώπους από όλες τις κοινότητες του βορρά της Αρκτικής της Ρωσίας που θέλουν να κατανοήσουν τις δικές τους ρίζες, είναι κάτι ανεκτίμητο.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ«Αυτές οι ηχογραφήσεις είναι ιδιαίτερα σημαντικές προφανώς για τους άμεσους απογόνους που είναι συγγενείς αυτών που μιλούν, αλλά και για να γνωρίζουν οι άνθρωποι ότι η κουλτούρα τους είναι σημαντική», σημειώνει ο καθηγητής Άντερσον.
«Ακόμα και το γεγονός ότι υπάρχει μια καταγραφή του πολιτισμού τους δίνει μια αίσθηση υπερηφάνειας».