Γ. Χουβαρδάς: Για να μας πάει λίγο παραπέρα, οποιοδήποτε είδος τέχνης, πρέπει να μιλά για το θάνατο

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Το «Πονηρό πνεύμα», τη θρυλική μαύρη κωμωδία του Νόελ Κάουαρντ, παρουσιάζει για πρώτη φορά στο Εθνικό Θέατρο, ο Γιάννης Χουβαρδάς. Το έργο που ανεβαίνει στην Κεντρική Σκηνή της Αγίου Κωνσταντίνου, από το Σάββατο 26 Φεβρουαρίου έχει να κάνει με το θέμα του γάμου, τις δυσκολίες του έγγαμου βίου και τη συζυγική πίστη.

Ο Βρετανός συγγραφέας έγραψε το «Πονηρό πνεύμα» μέσα σε πέντε μόλις μέρες. Ανέβηκε στο Λονδίνο, την άνοιξη του 1941, όταν η βρετανική πρωτεύουσα βομβαρδιζόταν από τους Γερμανούς. Οι ουρές των θεατών ήταν ατελείωτες και το έργο έκανε ρεκόρ στο West End, με 1997 παραστάσεις. Ήταν μια ευκαιρία για τους θεατές να κάνουν ένα διάλειμμα από την εφιαλτική πραγματικότητα που βίωναν και να ασχοληθούν με κάτι διασκεδαστικό, με έναν κόσμο όπου κυριαρχούν τα φαντάσματα, τα μέντιουμ και οι συζυγικές σχέσεις.

Μέσα στο θέατρο η ζωή ήταν πολύ ωραία σε σχέση με το τι συνέβαινε έξω. Η πανέξυπνη αυτή κωμωδία προσέφερε μια εύθυμη μεταφυσική διάσταση, σε μια εποχή όπου γύρω επικρατούσε ο θάνατος. Έδειχνε προς μια μετά θάνατον ζωή, που δεν είναι τρομερή, την οποία μπορείς να διαχειριστείς με φλεγματικό χιούμορ και χαμόγελο.

Η υπόθεση του έργου είναι η εξής: Ο γάμος του Τσαρλς και της Ρουθ βρίσκεται σε μόνιμη κρίση. Τίποτα που δεν μπορεί ν’ αντιμετωπιστεί με μια σειρά από κοκτέιλ πάρτι και γερά μεθύσια. Όταν όμως στην εξίσωση μπει ένα εκκεντρικό μέντιουμ και το ενοχλητικό φάντασμα μιας πρώην συζύγου, η κατάσταση θα πάρει την κάτω βόλτα.

Συναντήσαμε τον Γιάννη Χουβαρδά στο Εθνικό Θέατρο, λίγο πριν μπει σε μια πρόβα της παράστασης και μιλήσαμε για το έργο, το μηχανισμό της κωμωδίας, το θάνατο και την πανδημία. Στήνει αυτή τη φορά ένα πάρτι και μας καλεί να συμμετάσχουμε, γιατί η ζωή συνεχίζεται παρά το χαμό που γίνεται γύρω μας. Η σκηνή γυμνή από σκηνικά μετατρέπεται σε έναν μεταβατικό χώρο όπου όλοι μπορούν να ασχοληθούν με τα φαντάσματά τους και τους έρωτες που επιστρέφουν.

-Απέχουμε ελάχιστα από την πρεμιέρα του έργου. Σε τι σημείο σας βρίσκουμε;

Έχουμε χάσει πολύ χρόνο. Έχουν γίνει πολλές ανατροπές, όχι μόνο λόγω του κορονοϊού. Είχαμε διαδοχικά ατυχήματα. Είναι σαν να ανεβάζουμε τον Μακμπέθ, που θεωρείται καταραμένο έργο.

-Επιστρέφετε στο Εθνικό Θέατρο με μια κωμωδία. Είναι ένα θεατρικό είδος με το οποίο δεν έχετε ασχοληθεί πάρα πολύ στη διαδρομή σας. Γιατί;

Κατά καιρούς κάνω κωμωδίες. Είναι θέμα ιδιοσυγκρασίας. Με ήλκυαν πάντα τα πιο σκοτεινά έργα, τα πιο δύσκολα και δύστροπα. Η κωμωδία έχει κάτι πιο ανοιχτόχρωμο, που δεν είναι στη δική μου ιδιοσυγκρασία. Προσπαθούσα όμως πάντα, ακόμη και στα δύσκολα και σκοτεινά έργα, να βλέπω μια πιο ανατρεπτική πλευρά, που τα άνοιγε αναγκαστικά προς έναν πιο ευχάριστο, παράξενο και ευτράπελο ορίζοντα.

-Ποια είναι η ανάγκη που σας οδηγεί να πείτε: «Τώρα θα κάνω μια κωμωδία»; Υπάρχει μια προσωπική ανάγκη;

Σαφώς και υπάρχει, αλλά εγώ δεν στέκομαι σ’ αυτά. Δεν είναι κάτι που το έχω μέσα μου και το κάνω πραγματικότητα, ανεβάζοντας συγκεκριμένα έργα. Εγώ πάντα εκφράζομαι μέσα από το θέατρο, ανεξάρτητα από το είδος του θεατρικού έργου. Θεωρώ ότι η σημερινή εποχή έχει ανάγκη από κωμωδίες. Ο κόσμος που έρχεται στο θέατρο έχει ανάγκη από κάτι τέτοιο. Μην νομίσετε όμως ότι είναι μια κωμωδία που ξεκαρδίζεσαι από την αρχή ως το τέλος. Ότι ξεχνάς τις δυσκολίες που σε πολιορκούν καθημερινά και βγαίνεις άλλος άνθρωπος από το θέατρο. Εμφανίζει με ένα πολύ ιδιαίτερο χιούμορ μια άλλη πλευρά της ζωής, την οποία έχουμε εξαιρετική ανάγκη αυτή την στιγμή.

-Τι είναι αυτό που σας αρέσει και σας ενδιαφέρει στην κωμωδία ως είδος;

Δεν μου αρέσουν όλες οι κωμωδίες. Σ’ αυτό το έργο, υπάρχει μια πρωτότυπη ιδέα. Μου αρέσει πολύ η δομή του. Είναι πολύ ανοικτή, επιτρέποντάς μου να εμφιλοχωρήσω κι εγώ. Πάντα με ενδιαφέρει να αναδημιουργήσω ένα έργο. Δεν γίνεται διαφορετικά. Πόσο μάλλον όταν είναι ένα έργο που δεν γράφτηκε σήμερα. Αυτό που υποσυνείδητα με τραβά στην κωμωδία είναι ότι όπως στη ζωή, ελκυόμαστε από το αντίθετο. Με ενδιαφέρει δηλαδή αυτό που είναι απέναντι από μένα, το οποίο δεν μπορώ να το βιώσω και να το καταλάβω στη ζωή μου πολύ εύκολα. Οι χαρακτήρες του έργου κάνουν ένα συνεχές σφυροκόπημα ο ένας στον άλλο, μέσα από κωμικές ατάκες. Αυτός είναι ένας γνώριμος τρόπος ζωής για τους κατοίκους του νησιού, αλλά και ένας τρόπος να αποφύγεις όσα ζούσαν εκείνη την εποχή οι Βρετανοί. Που είναι αυτό που ζούμε κι εμείς σήμερα.

-Ποιο είναι το μεγαλύτερο στοίχημα, όταν ανεβάζεις μια κωμωδία; Να καταφέρεις να γελάσουν οι θεατές;

Αυτό σίγουρα είναι πάντα ένα δύσκολο στοίχημα. Για μένα είναι να μην πέσεις στις εύκολες παγίδες που έχει μια κωμωδία. Γιατί η κωμωδία, αυτόματα από γραφής, είναι κάτι που φωνάζει «ελάτε να περάσουμε καλά». Αυτή είναι για μένα μια εύκολη παγίδα. Δεν είναι ότι θέλω να περάσει κακά ο κόσμος. Θέλω να περάσει καλά, αλλά δεν είναι αυτός ο πρώτιστος σκοπός μου. Το βασικό μου μέλημα είναι να αναδείξω τα ποιοτικά στοιχεία του έργου. Στην προκειμένη περίπτωση θέλω να αποφύγω τις εύκολες παγίδες. Θέλω να αποφύγω τις παγίδες του «λαϊκισμού», που υπάρχει στο θέατρο όπως υπάρχει στη ζωή και την πολιτική.

-Εσείς γελάτε στις κωμωδίες;

Ναι γελάω! Αλλά δεν γελάω όσο θα έπρεπε, ή όσο θα ήθελα. Έχω έναν αυτόματο μηχανισμό μέσα μου, που προλαβαίνει να καταλάβει το αστείο, πριν εμφανιστεί και δεν έχω την πρώτη έκπληξη, που έχει ένας κανονικός άνθρωπος. Ένα κράτημα.

-Έχετε αυτό το κράτημα και εκτός θεάτρου;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Ναι το έχω. Κάνω χιούμορ, αλλά είναι λίγο πιο δηκτικό και σαρκαστικό από το φυσιολογικό χιούμορ που όλοι έχουμε ανάγκη. Κι εγώ ο ίδιος άλλωστε. Ίσως οφείλεται στον τρόπο που μεγάλωσα. Αλλά δεν είναι ώρα για αυτοανάλυση. Έχω πολύ χιούμορ, αλλά δεν το «πουλάω». Ούτε έχω το χάρισμα που έχουν άλλοι, που είναι ετοιμόλογοι, λένε ατάκες και κάνουν τους γύρω τους να γελούν, με πολύ φυσική ενέργεια.

-Είναι αναγκαίο στη ζωή μας;

Το χιούμορ είναι πολύ αναγκαίο για να υπάρξουμε. Είναι καθημερινή τροφή. Απλώς δεν είναι ένα από τα πηγαία ταλέντα μου. Το χιούμορ δεν είναι όμως μόνο το πώς εκδηλώνεται με λόγια, αλλά και το πώς ζεις τη ζωή σου. Το χιούμορ έχει απόσταση. Αν μπορείς λοιπόν να δεις κάτι που συμβαίνει και να το «ντύσεις», να το καμουφλάρεις με κάτι άλλο, για να μπορέσεις να το χωνέψεις και να το ξεπεράσεις, αυτό είναι ένα είδος χιούμορ. Αυτό το εξασκώ πολύ στη ζωή μου.

-Με το συγκεκριμένο έργο γελάτε;

Γελάω πολύ με τους ηθοποιούς. Οι ηθοποιοί είναι όλοι καταπληκτικοί. Έχουν μπει βαθιά μέσα στο ρόλο, στο έργο και στο ζητούμενο από μένα. Είναι απολαυστικοί. Προφανώς γελάω και με το έργο, αλλά επειδή πλέον το ξέρω πολύ καλά, δεν με εκπλήσσει καθόλου. Με εκπλήσσουν λοιπόν οι ίδιοι οι ηθοποιοί με αυτά που συμβαίνουν επί σκηνής στις πρόβες.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

-Γιατί τώρα το «Πονηρό Πνεύμα»;

Γιατί σίγουρα τώρα είναι η εποχή του. Υπάρχει ένας ευθύς παραλληλισμός. Με ενδιέφερε πάρα πολύ επειδή στο συγκεκριμένο έργο υπάρχει μια πορεία και ένας συσχετισμός με όσα ζούμε σήμερα. Σ’ αυτή τη μαυρίλα που ζούμε και σ’ αυτό το στενάχωρο πλαίσιο στο οποίο βρισκόμαστε με την πανδημία, πέρα του να έρθει ο κόσμος για να ξεσκάσει και να χαλαρώσει, ήταν το κατάλληλο έργο για να δει παράλληλα ζητήματα με τη σημερινή εποχή. Ζητήματα που απασχόλησαν τον κόσμο στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στους βομβαρδισμούς του Λονδίνου, ο οποίος γέμιζε τα θέατρα. Τότε έπεφταν βόμβες, σήμερα τόσοι άνθρωποι γύρω μας κολλάνε κορονοϊό και φεύγουν από τη ζωή. Έχουμε ανάγκη λοιπόν και εμείς σήμερα να ξεφύγουμε από αυτόν τον φόβο και την αγωνία, που υπάρχει έξω στην κοινωνία. Βλέπουμε λοιπόν τι συμβαίνει όταν ένας άνθρωπος – ένας συγγραφέας ή ένας σκηνοθέτης - προσπαθεί να βρει έναν μηχανισμό να ξεφύγει από όλο αυτό. Και αντίστοιχα ένας ηθοποιός ή ένας θεατής.

-Έχουν περάσει 20 χρόνια από τότε που ανεβάσατε τις «Ιδιωτικές Ζωές» στο Αμόρε. Ένα άλλο αριστούργημα του συγγραφέα. Τι σας γοητεύει τόσο πολύ στον Κάουαρντ;

Ο συνδυασμός του φλεγματικού, αποστασιοποιημένου, λίγο διανοουμενίστικου χιούμορ με μια εξαιρετική γραφή αστικού θεάτρου. Έχει πολύ δουλεμένες πλοκές, που κρύβουν εκπλήξεις, συνεχείς ανατροπές. Υπάρχει και ένα τρίτο επίπεδο σε όλα αυτά, που είναι μια αδιόρατη επικοινωνία με το μεταφυσικό και το θάνατο. Το συγκεκριμένο έργο που ανεβάζω τώρα, το κάνει πολύ φανερά, γιατί έτσι είναι όλη η θεματική του. Ακόμη όμως και στις Ιδιωτικές Ζωές, οι ήρωες προσπαθούσαν διαρκώς να αποφύγουν το θάνατο του έρωτα, το θάνατο του γάμου, το θάνατο μιας συμβατικής σχέσης.

-Οπότε σας ελκύει πολύ το θανατερό στοιχείο στην κωμωδία.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Οι μαύρες και οι μακάβριες κωμωδίες είναι αυτές που με τραβάνε περισσότερο. Νομίζω ότι είναι και οι πιο ενδιαφέρουσες. Γιατί μια κανονική κωμωδία στη ζωή μας μπορεί να είναι καλοδεχούμενη, αλλά δεν μας πάει παραπέρα. Μένει εκεί που είμαστε. Για να μας πάει λίγο παραπέρα, οποιοδήποτε είδος τέχνης, πρέπει να μιλάει για το θάνατο. Γιατί ο θάνατος είναι κομμάτι της ζωής. Αυτό είναι ένα κλισέ, που το λέμε όλοι, αλλά δεν μπορούμε όλοι να το καταλάβουμε και όλες τις στιγμές που ζούμε. Έρχεται κάποια στιγμή που το καταλαβαίνουμε. Αλλά είναι αργά (γέλια). Αυτή η ανά πάσα στιγμή αίσθηση ότι δεν είμαστε αυτού του κόσμου, αλλά ενός άλλου κόσμου, που δεν τον ξέρουμε και δεν θα μάθει ποτέ κανείς πώς είναι, είναι το πιο βαθύ και το πιο ποιοτικό χαρακτηριστικό που μπορεί να έχει ένα έργο τέχνης ή μια παράσταση.

-Σας αρέσει πολύ το βρετανικό χιούμορ;

Θα έλεγα ότι το ξέρω λίγο καλύτερα, γιατί εκεί έζησα ένα κομμάτι της νιότης μου. Η κάθε χώρα έχει διαφορετικό είδος χιούμορ. Στη ρίζα είναι η ανάγκη όλων να δουν τη ζωή με έναν πιο ευτράπελο τρόπο, διαφορετικά από ότι είναι στην πραγματικότητα.

-Θα ανεβάζατε κωμωδία κάποιου άλλου συγγραφέα όπως του Μάικλ Φρέιν ή του Τζο Όρτον;

Νομίζω ότι το βασικό πρόβλημα στα έργα αυτά είναι ότι δεν μπορείς να τα μεταφράσεις για την ελληνική πραγματικότητα. Ο Κάουαρντ με έναν περίεργο τρόπο έχει μια παγκοσμιότητα, μια οικουμενικότητα. Από την άλλη πλευρά, οι συγκεκριμένοι συγγραφείς δεν μου ταιριάζουν. Δεν μου αρέσουν οι πολύ σύγχρονες κωμωδίες. Μου αρέσουν πιο πολύ οι κλασικές κωμωδίες. Γιατί σ’ αυτές βρίσκω τα σύγχρονα στοιχεία τους και να ανοίγω από μέσα προς τα έξω. Ξαφνικά ο θεατής βλέπει σ’ ένα παλιό έργο, να ξεπροβάλλει ανάγλυφα η σημερινή πραγματικότητα. Τα σύγχρονα λοιπόν έργα που είναι και λίγο «σκουριασμένα», όπως αυτά των δεκαετιών του ’60 και του ’70, δεν με ελκύουν πολύ.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

-Η θεατρική σεζόν ξεκίνησε για σας με το «Κάποιος θα έρθει» του Γιον Φόσε και τώρα παίρνει την σκυτάλη ο Νόελ Κάουαρντ. Ενώ είναι εντελώς διαφορετικά μια πρώτη σύνδεση ανάμεσά τους είναι ότι υπάρχει ένα ζευγάρι στο οποίο έρχεται ένας τρίτος άνθρωπος για να δυναμιτίσει τη σχέση τους.

Το αναλύετε πάρα πολύ καλά. Προσπαθήσατε να βρείτε μια σύνδεση ανάμεσα στα έργα. Είναι εντελώς αντίθετα. Κάποιος που το βλέπει απέξω μπορεί να πει ότι αυτός ο σκηνοθέτης δεν πάει καλά. Πιθανόν να μην είμαι καλά (γέλια). Τα περιέχω και τα δύο. Όλοι μας αποτελούμαστε από αντιφατικά και αντίθετα στοιχεία. Περιέχουμε όλοι τα άκρα. Δεν είμαστε ένα πράγμα. Έχουμε στοιχεία που αλληλοαναιρούνται. Δεν είμαστε συνεπείς σ’ αυτό που είμαστε. Κι αν είμαστε συνεπείς, σίγουρα κρύβουμε κάτι. Εμένα μου αρέσει λοιπόν αυτό το παιχνίδι της εναλλαγής. Μου αρέσει δηλαδή να γκρεμίζω τη σοβαροφάνεια που χτίζει ένας Φόσε με έναν Κάουαρντ που του αρέσει να αστειεύεται με τα πάντα.

-Τι σας κινεί το ενδιαφέρον λοιπόν;

Θα σας έλεγα ότι αυτό που με ενδιαφέρει περισσότερο είναι η αντίθεση, η αντίφαση, ανάμεσα στο σκοτάδι και το φως, ανάμεσα στην αλήθεια και το ψέμα, ανάμεσα στη σοβαροφάνεια και το ευτράπελο, το ευοίωνο και το δυσοίωνο. Τον Φόσε τον απασχολεί πολύ η αλήθεια, να απογυμνώσει οτιδήποτε κάνει από όλα τα εξωτερικά χαρακτηριστικά για να φτάσει στην αλήθεια, που μπορεί να είναι πάρα πολύ απλή αλλά να πονάει πολύ. Ο Κάουαρντ είναι το αντίθετο: είναι συνεχώς ένα ψέμα, ένα ευχάριστο ψέμα, το οποίο συμβαίνει επί σκηνής. Και αυτό είναι κομμάτι της ζωής μας. Ποιος δεν λέει ψέμματα κάθε μέρα με τον έναν ή τον άλλο τρόπο; Το κάνουμε και στον εαυτό μας.

-Στο επίκεντρο του Πονηρού πνεύματος, ένας γάμος σε κρίση, η διαρκής μεταβλητότητα των ανθρωπίνων σχέσεων. Τι σας απασχόλησε στο δικό σας ανέβασμα; Πού εστιάσατε;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Αυτό που προσπαθώ να αναδείξω είναι κάτι που υπάρχει κάτω από την επιφάνεια του Κάουαρντ. Αυτό που προσπαθεί να κρύψει επιμελώς είναι ότι από κάτω από όλα αυτά που συμβαίνουν, κρύβεται ο θάνατος. Αυτή την αγωνία, την σκεπάζει με ένα απελπισμένο κέφι. Οι χαρακτήρες που ζουν στο σύμπαν που έχει κατασκευάσει έχουν ένα απίστευτο κέφι, λες κι ο κόσμος είναι ένα υπέροχο λούνα παρκ, εδώ δίπλα τους σκάνε βόμβες και ο κόσμος διαλύεται. Το απελπισμένο κέφι του Κάουαρντ, προσπαθώ να το δώσω με ένα πάρτι, ένα αέναο πάρτι που δεν σταματάει ποτέ, οτιδήποτε κι αν συμβεί. Από εκεί και πέρα υπάρχει το θέμα του γάμου και του έρωτα που βρίσκεται στην επιφάνεια και είναι πρόθεση και του ίδιου του συγγραφέα να σχολιάσει. Ακούω τον Κάουαρντ να λέει: «Ζήστε τον έρωτά σας όσο είναι ζωντανός, γιατί όταν πεθάνει, θα γυρίσει πίσω και θα σας εκδικηθεί». Κάπως έτσι συμβαίνουν τα πράγματα στο έργο, αλλά με ένα ευχάριστο και χιουμοριστικό τρόπο είναι σαν να μην λέει αυτό.

-Οπότε πρέπει να τελειώνουμε με τα φαντάσματα των σχέσεων για να μην μας εκδικηθούν;

Ο έρωτας δεν βιώνεται πολλές φορές στην ώρα του. Μας δίνονται ευκαιρίες αλλά δεν τον βιώνουμε απόλυτα, μέχρι το μεδούλι και την τελευταία ρανίδα του αίματός μας. Αφήνουμε εκκρεμότητες, χωρίζουμε ενώ τα πράγματα δεν έχουν ωριμάσει για να χωρίσουμε ή δεν έχουν τελειώσει. Αυτές λοιπόν οι εκκρεμότητες επιστρέφουν κάποια στιγμή στη ζωή μας και μας κυνηγάνε.

-Ταυτίζεστε με όλο αυτό;

Βέβαια! Ποιος δεν ταυτίζεται; Όλοι μας νομίζω! Εκτός από εκείνους που ήταν τυχεροί και τα έχουν κάνει όλα τέλεια. Εγώ πάντως δεν ήμουν από τους τυχερούς στη ζωή μου.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

-Τι προτείνει ο συγγραφέας;

Λέει ξυπνήστε! Γιατί όλα αυτά είναι τα φαντάσματα των πεθαμένων ερώτων μας, που επιστρέφουν και μας στοιχειώνουν. Γιατί και οι δύο σύζυγοι στο έργο επιστρέφουν ως φαντάσματα. Αυτό σημαίνει ότι ένας έρωτας έμεινε ανολοκλήρωτος. Κάτι δεν πήγε καλά και το φάντασμα επιστρέφει γιατί κάτι δεν τελείωσε. Εκείνος είναι ζωντανός, αλλά έχει μπροστά του δύο έρωτες που δεν είναι ζωντανοί. Πρέπει να ζήσει με αυτούς.

-Δεν είναι όμως τελικά μια ακτινογραφία της σχέσης και του γάμου του κεντρικού χαρακτήρα;

Το θέμα είναι αν υπάρχουν γάμοι που δεν είναι έτσι (γέλια). Γιατί για μένα είναι πολύ σαφές ότι εκεί που τελειώνει ο Κάουαρντ, ξεκινά ο Στρίντμπεργκ. Αυτό το έβλεπα πολύ καθαρά και στις Ιδιωτικές Ζωές. Είναι πολύ συγγενείς αυτοί οι δύο συγγραφείς.

Η πανδημία

-Πώς λειτουργείτε σ’ αυτή τη δύσκολη περίοδο, που βιώνουμε;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Η πανδημία μας έχει επιβάλλει έναν τρόπο ζωής. Μια καθημερινή ρουτίνα που είναι ενοχλητική. Στο θέατρο ακόμη περισσότερο. Είναι αποκρουστικό να φορούν μάσκες οι ηθοποιοί στις πρόβες. Δεν μπορώ να καταλάβω τις εκφράσεις τους. Προσλαμβάνω αυτά που λένε και γελάω, φανταζόμενος την έκφραση του προσώπου τους. Αυτός είναι ένας μικρός θάνατος για το θέατρο. Υπάρχουν σημάδια λοιπόν αλλά δεν ξέρω αν είναι ανεξίτηλα. Είναι οι μικρές τυραννίες που έχει φέρει ο κορονοϊός. Το σημαντικότερο από όλα είναι η επαφή. Αν η επαφή μπορέσει να επανέλθει σε μια κοντινότητα, στην κοντινότητα που είχε πριν, μπορεί να μας κάνει και καλό που δεν είμαστε πλέον τόσο διαχυτικοί. Να βρούμε έναν πιο ουσιαστικό τρόπο επικοινωνίας. Αλλιώς θα μας στοιχίσει η απόσταση και η έλλειψη επικοινωνίας. Προφανώς όλοι μας θέλουμε να ξεφύγουμε όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Το αν τα καταφέρουμε ή όχι, νομίζω ότι δεν εξαρτάται πρωτίστως από εμάς. Εξαρτάται από ένα έμβιο ον, το οποίο δεν το βλέπουμε καν, και έχει προφανώς τρομακτικές δυνατότητες προσαρμογής και μετάλλαξης. Αυτό το ταγκό όμως κάποια στιγμή θα φέρει κάτι. Καλό φαντάζομαι!

-Ποια είναι η σημερινή ανάγκη; Θα αφήσει ανεξίτηλα σημάδια η πανδημία;

Νομίζω ότι η ανάγκη που υπάρχει γύρω μας είναι η επιστροφή στην κανονικότητα. Είναι πολύ νωρίς για να μιλήσουμε για τα σημάδια που θα αφήσει πίσω της η πανδημία. Πρέπει να βρούμε έναν ουσιαστικό τρόπο να ζούμε κανονικά, όχι σαν να μην υπάρχει πανδημία ή σαν να μην υπάρχει ο ιός. Πρέπει να βιώσουμε τη σχιζοφρένεια αυτής της εποχής.

-Η δική σας ανάγκη;

Η δική μου ανάγκη είναι να ανανεώνομαι διαρκώς. Να μην μένω στάσιμος. Να μην επαναλαμβάνομαι.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

-Σας έχει λείψει το εξωτερικό;

Όχι! Είναι συνειδητή επιλογή μου, εδώ και αρκετό καιρό, να σταματήσω να σκηνοθετώ στο εξωτερικό. Υπάρχουν πάντα επαφές και προτάσεις. Αλλά συνειδητά έχω αποφασίσει να μένω εδώ και να συνεργάζομαι με ανθρώπους που γνωρίζω, στη γλώσσα μου. Με έχει κουράσει το να χρειάζεται κάθε φορά να ξεκινάς από την αρχή: να εγκαθίστασαι για ένα χρονικό διάστημα σε έναν ξένο τόπο, να γνωρίζεις καινούργιους ανθρώπους, να προσαρμόζεσαι στις εκεί συνθήκες, να αρχίζεις κάθε φορά από το μηδέν. Είναι πάρα πολλά πράγματα και τα έκανα για πάρα πολύ καιρό. Αποφάσισα λοιπόν να το σταματήσω. Εκτός βέβαια απροόπτου!

Το Εθνικό Θέατρο

-Επιστρέφετε στο Εθνικό μετά από αρκετά χρόνια. Πώς λειτουργεί για σας αυτό το come back;

Είναι ένα deja vu λίγο παράξενο. Καταρχάς όσον αφορά το καλλιτεχνικό και οργανωτικό κομμάτι είναι πολύ ευχάριστα, γιατί συναντώ αγαπημένους ανθρώπους, με τους οποίους συνεργάστηκα στο παρελθόν. Είναι ένας χώρος που τον ξέρω καλά κι έχω συμβάλλει κι εγώ ώστε να υπάρξει αυτό το κτίριο, που βρισκόμαστε αυτή την στιγμή. Υπάρχει όμως και η δυσάρεστη διάσταση, την οποία δεν μπορεί κάποιος να αγνοήσει. Είναι αυτό που συμβαίνει γύρω γύρω από το Εθνικό Θέατρο, κυρίως από κάποια απογευματινή ώρα και μετά. Είχα φανταστεί ότι θα είχε τελειώσει όλο αυτό, αλλά τώρα είναι ακόμη χειρότερη η κατάσταση. Όλες οι πόρτες και οι γωνιές είναι κατειλημμένες από αστέγους. Κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί και στη δική μου περίοδο στο Εθνικό, το είχαμε παλέψει και είχαν ηρεμήσει κάπως τα πράγματα. Τώρα δεν μπορείς καν να βγεις μερικές φορές από το κτίριο. Ελπίζω να λυθεί αυτό το ζήτημα.

-Πριν λίγο καιρό ο Γιάννης Μόσχος ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση του Εθνικού. Τον γνωρίζετε πολύ καλά από την εποχή του Αμόρε. Πώς βλέπετε την τοποθέτησή του;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Με τον Γιάννη γνωριζόμαστε πολύ καλά από παλιά. Είναι ένας άνθρωπος θετικός. Πατάει γερά στα πόδια του. Δεν αιθεροβατεί. Είναι ένας ολοκληρωμένος καλλιτέχνης κι έχει όραμα. Έχει λοιπόν όλα τα εχέγγυα για να είναι μια καλή περίοδος στο Εθνικό.

-Πώς σας φάνηκε ο νέος τρόπος επιλογής του καλλιτεχνικού διευθυντή;

Έχει μια αξία ο τρόπος που έγινε. Έχει τα εχέγγυα μιας αξιοκρατικής επιλογής, αλλά σε τελική ανάλυση, πάντα όλη η διαδικασία έχει να κάνει με ανθρώπους, με υποκειμενικά δηλαδή κριτήρια. Ακόμη κι αν πρόκειται για ένα μικρό συλλογικό όργανο, όπως στην προκειμένη περίπτωση, με τη συγκεκριμένη επιτροπή. Πάντα υπεισέρχονται τα υποκειμενικά κριτήρια, οι γνωριμίες, οι συμπάθειες και οι αντιπάθειες. Και σε τελική ανάλυση η τελική επιλογή γίνεται πάντα από τον/την υπουργό. Οπότε δεν έχουμε να κάνουμε με μια τεράστια μετατόπιση. Ούτε υπάρχει βέβαια κάποιος αντικειμενικός τρόπος επιλογής. Απλά πιστεύω ότι οι προσωπικές επιλογές πρέπει να γίνονται όσο πιο ψύχραιμα γίνεται, με κύριο γνώμονα το καλό του θεσμού.

-Έχουν περάσει αρκετά χρόνια από τότε που είχατε εσείς τα ηνία. Έχοντας βαθιά γνώση του θεσμού, πιστεύετε ότι χρειάζονται αλλαγές; Ή είναι από αυτούς τους «δεινοσαύρους» που δεν έχουν μεγάλα περιθώρια ελιγμών; Πώς πρέπει να λειτουργεί η πρώτη σκηνή της χώρας;

Στην παρούσα φάση που διάγουμε, λειτουργεί όσο καλύτερα μπορεί να λειτουργήσει. Από εκεί και πέρα, απαιτούνται βαθιές τομές για να λειτουργήσει ένας τέτοιος οργανισμός σοβαρά καλύτερα. Έχει όλες τις παθογένειες που έχει το ελληνικό δημόσιο. Πρέπει να τονίσω ότι είμαι δίπλα στους εργαζόμενους. Οι εργαζόμενοι στο Εθνικό Θέατρο δεν έχουν καλούς μισθούς. Είναι πολύ κακοπληρωμένοι. Οι συνθήκες εργασίας θα μπορούσαν να είναι καλύτερες. Αυτά τα θέματα αφορούν πώς το κράτος βλέπει τα παιδιά του, τους εργαζόμενους αλλά και τους ίδιους τους θεσμούς. Γιατί και οι θεσμοί είναι παιδιά του κράτους και πρέπει να τους φροντίζει με έναν πιο πατρικό-μητρικό τρόπο. Αυτό δυστυχώς δεν συμβαίνει. Όλοι ξέρουμε πολύ καλά τι γίνεται στο ελληνικό Δημόσιο. Ένα άλλο θέμα είναι η διάρθρωση αυτών των οργανισμών. Το Εθνικό Θέατρο έχει ένα καταστατικό, που κατά καιρούς συμπληρώνεται ή τροποποιείται, ή βρίσκονται πρόσκαιρες λύσεις. Χρειάζεται μια κάθετη τομή σε αυτό το θέμα, που να συνάδει με την εποχή μας. Το καταστατικό και ο εσωτερικός κανονισμός λειτουργίας μετρά πολλά χρόνια. Πρέπει λοιπόν να γίνει μια νέα αρχή, μια βαθιά αλλαγή. Τα υπόλοιπα ζητήματα έχουν να κάνουν με την καλλιτεχνική διεύθυνση και το όραμα που έχει ο διευθυντής.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

-Εσείς πού εστιάσατε;

Αυτό που εγώ έκανα ήταν να στήσω ξανά το Εθνικό θέατρο στα πόδια του. Να ολοκληρωθεί το κτιριακό ζήτημα, που ήταν στη μέση και να κάνω πιο εξωστρεφή τον θεσμό. Εν μέρει αυτά συνεχίστηκαν έκτοτε και πιστεύω ότι και ο σημερινός καλλιτεχνικός διευθυντής θέλει να τα κάνει. Μια βασική καλλιτεχνική παράμετρος για μένα ήταν το εναλλασσόμενο ρεπερτόριο, που είναι πολύ πλεονεκτικό, για πολλούς λόγους για τον οργανισμό. Είναι κάτι που έχω καταλάβει ότι θέλει να επαναφέρει ο Γιάννης Μόσχος και να το επαναφέρει σωστά, γιατί δεν είναι εύκολο. Δεν είναι ένα κτίριο που έχει συλληφθεί και εκτελεστεί για να φιλοξενεί εναλλασσόμενο ρεπερτόριο. Με κάποιες όμως ρυθμίσεις μπορεί να συμβεί. Έχει συμβεί στο παρελθόν με ευεργετικά αποτελέσματα.

-Όπως όλοι γνωρίζουμε η οικονομική κατάσταση του Εθνικού θεάτρου δεν είναι καθόλου καλή. Το οικονομικό ζήτημα δεν έχει ρόλο σε όλα αυτά;

Σαφώς! Δεν είναι καλή η οικονομική κατάσταση. Πείτε μου όμως εσείς ποιου οργανισμού είναι καλή η οικονομική κατάσταση σήμερα. Υπάρχουν μεγάλες δυσκολίες. Εκεί που άνοιξαν λίγο τα πράγματα, ήρθε η πανδημία και τα αποτελείωσε. Βλέπετε πόσες παραστάσεις παίρνουν αναβολές λόγω κρουσμάτων. Αυτό σημαίνει ελάττωση εσόδων. Η Πολιτεία πρέπει λοιπόν να βοηθά και να αναπληρώνει αυτές τις απώλειες, μέσω οικονομικών ενέσεων. Αλλά ως πότε μπορεί να το κάνει και ως ποιο βαθμό; Είναι μια δύσκολη εποχή για να πούμε ότι το κράτος πρέπει να ανοίξει την κάνουλα και να μοιράσει επιχορηγήσεις στις κρατικές σκηνές αλλά και στο ελεύθερο θέατρο, που έχει υποφέρει πολύ. Από την στιγμή που καταργήθηκαν οι επιχορηγήσεις λόγω της οικονομικής κρίσης, μέχρι πρόσφατα που επαναφέρθηκαν σε έναν βαθμό και όχι πραγματικά, υπάρχει πρόβλημα και στο ελεύθερο θέατρο. Εκεί, τα τελευταία χρόνια, ζουν και βασιλεύουν οι ανεξάρτητοι παραγωγοί. Καλώς υπάρχουν, αλλά όταν εξαρτάσαι από έναν παραγωγό ο οποίος εξαρτάται από το ταμείο και το κέρδος του, τα πράγματα δεν είναι και πάρα πολύ ευχάριστα για τον καλλιτέχνη.

TΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Μετάφραση: Έρι Κύργια

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Σκηνοθεσία: Γιάννης Χουβαρδάς

Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη

Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη

Μουσική: Θοδωρής Οικονόμου

Κίνηση: Μαρκέλλα Μανωλιάδη  

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα

Μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου

Α΄Βοηθός σκηνοθέτη: Έφη Χριστοδουλοπούλου

Β΄βοηθός σκηνοθέτη: Παναγιώτα Παπαδημητρίου

Γ΄Βοηθός σκηνοθέτη: Μάγια Κυριαζή

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Α΄Βοηθός σκηνογράφου: Άννα Ζούλια

Β΄Βοηθός σκηνογράφου: Μυρτώ Σταματοπούλου

Βοηθός φωτίστριας: Μαριέτα Παυλάκη

Φωτογράφος παράστασης: Kάρολ Γιάρεκ

Διανομή (με αλφαβητική σειρά)

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Θανάσης Δήμου - Γιώργος Γλάστρας*: Δρ Μπράντμαν

Ειρήνη Λαφαζάνη: Λούσι

Κατερίνα Λέχου: κα. Μπράντμαν

Αννα Μάσχα: Ελβίρα

Αμαλία Μουτούση: Μαντάμ Αρκάτι

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Αργύρης Ξάφης: Τσαρλς

Κωνσταντίνα Τάκαλου: Ρουθ 

*Για το πρώτο διάστημα παραστάσεων, τον ρόλο του Δρ Μπράντμαν θα ερμηνεύσει ο Γιώργος Γλάστρας.

INFO

Hμέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη, Κυριακή στις 19:00, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο στις 20:30

Προπώληση εισιτηρίων: ticketservices.gr και στο 210.7234567 (με χρήση πιστωτικής-χρεωστικής κάρτας)

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Πληροφορίες: Ταμεία κτηρίου Τσίλλερ (Αγίου Κωνσταντίνου 22-24), τηλ. 210.5288170-171