Ο Γιώργος Λάνθιμος στο Euronews: «Πάντα με ενδιέφερε να κάνω κάτι βουκολικό με έναν τρόπο»

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Μια διαφορετική ιστορία, χωρίς λόγια, αναλαμβάνει να μας διηγηθεί ο Γιώργος Λάνθιμος στην «Βληχή», τη νέα μικρού μήκους ταινία του, που κάνει παγκόσμια πρεμιέρα την Παρασκευή 6 Μαϊου στην Εθνική Λυρική Σκηνή.

Πρωταγωνίστρια σ’ αυτή την υποβλητική αφήγηση, η μουσική, που ερμηνεύεται ζωντανά από ορχήστρα και χορωδία καθώς και το ανεμοδαρμένο φυσικό και ανθρώπινο τοπίο της Τήνου, που συλλαμβάνει μοναδικά ο φακός του πολυβραβευμένου δημιουργού. Βληχή είναι το βέλασμα του προβάτου ή του κατσικιού. Τα ζώα παίζουν άλλωστε σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της υπόθεσης, όπως και η φύση του νησιού.

Στο επίκεντρο της ταινίας μια τολμηρή ιστορία για τη ζωή και τον θάνατο, την ερωτική επιθυμία και τη μοναξιά. Η ανάθεση της δημιουργίας αυτού του εικοσάλεπτου, βωβού φιλμ, ήταν μια πρόκληση που τράβηξε αμέσως το ενδιαφέρον του σκηνοθέτη. Οι περιορισμοί που υπήρχαν, όπως η έλλειψη λόγου και η χρήση ορχήστρας, ενίσχυσαν τη δημιουργική διάσταση του εγχειρήματος. Το αποτέλεσμα ένα σοκ αισθητικής και ποιητικών εικόνων που δεν χρειάζονται λέξεις.

Ο Γιώργος Λάνθιμος μίλησε αποκλειστικά στην κάμερα του Euronews για το συγκεκριμένο πρότζεκτ:

«Με ενδιέφερε πολύ η συγκεκριμένη συνθήκη, ότι θα έπρεπε να είναι μια βωβή ταινία σε συνδυασμό με ζωντανή μουσική. Με έκανε να ενθουσιαστώ κατευθείαν με την ιδέα. Ήταν μια πρόκληση με πολύ ενδιαφέρον. Νομίζω ότι αυτός ήταν ένας από τους βασικούς λόγους που δέχτηκα, πέρα από τις γενικότερες συνθήκες παρουσίασης. Γενικά, νιώθω ότι ούτως ή άλλως οι περιορισμοί βοηθούν δημιουργικά, γιατί σε βάζουν να σκεφτείς με έναν πιο συγκεκριμένο τρόπο, να ξεπεράσεις τα προβλήματα που σου βάζει ο περιορισμός, ή αυτό που βλέπεις εσύ ως πρόβλημα, ότι τελικά μπορεί να είναι κάτι πολύ δημιουργικό. Έτσι αντιμετώπισα εγώ αυτή την συνθήκη».

Όσον αφορά στο σενάριο της Βληχής αναφέρει: «Πρέπει να ομολογήσω ότι η διαδικασία σκέψης είναι πολύ περίπλοκη σ’ αυτό το ζήτημα. Ξεκίνησα να την σκέφτομαι, όταν βρισκόμουν σε ένα νησί. Το τοπίο από μόνο του, τα ζώα και όλη αυτή η ατμόσφαιρα ήταν ένα έναυσμα για να ξεκινήσω να σκέφτομαι μια ιστορία. Πάντα με ενδιέφερε να κάνω κάποια στιγμή κάτι βουκολικό με έναν τρόπο. Με ενδιέφερε πώς μπορείς να κάνεις κάτι σύγχρονο σε σχέση με αυτό, οπότε άρχισαν να μπαίνουν σιγά σιγά στο μυαλό μου κάποια τέτοια στοιχεία και προσπάθησα να τα εντάξω μέσα σε μια ιστορία».

Γυρισμένη σε 35 mm, η βωβή ταινία μοιάζει σαν ένα πείραμα, όπου η ασπρόμαυρη φωτογραφία, το φλουτάρισμα της κάμερας και οι έντονες εικόνες δίνουν στο φιλμ μια αίσθηση παλαιότητας και μια πρωτόγονη δύναμη. Ο σκηνοθέτης γυρίζει πίσω τον χρόνο, επιστρέφει σε ένα πρώιμο στάδιο του κινηματογράφου, δίνει μια διαφορετική εκκίνηση στην κινηματογραφική διαδικασία. Ο ίδιος πιστεύει ότι αυτό δεν είναι κάτι τόσο ξεκάθαρο:

«Δεν ήταν τόσο καθαρή η πρόθεσή μου. Νομίζω ότι ένα πράγμα που δημιουργεί αυτή την εντύπωση, είναι καταρχήν το μαυρόασπρο. Λόγω της επιλογής να λαμβάνει χώρα η ταινία σε ένα ελληνικό νησί που μπορεί να έχει αισθητική καρτ ποστάλ, ένιωσα ότι το μαυρόασπρο θα δώσει την απαραίτητη και πάλι απόσταση από μια τέτοια αισθητική. Χτίζοντας με αυτό και λόγω και της ιστορίας, προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε έναν μη χρόνο, έναν μη τόπο. Σε συνδυασμό ότι είναι όντως μια βωβή ταινία συνοδευόμενη από ζωντανή μουσική, που είναι κάτι που συνέβαινε στην αρχή του κινηματογράφου, όλα αυτά μαζί, νομίζω ότι δημιουργούν αυτή την εντύπωση».

Ο κινηματογραφικός δημιουργός που ζει τα τελευταία χρόνια στο εξωτερικό μοιάζει να βρίσκει την ευκαιρία να συνομιλήσει με την ελληνική παράδοση και τις δικές του μνήμες, στην εποχή όμως παγκοσμιοποίησης:

«Η παράδοση με γοητεύει, όσο μεγαλώνω περισσότερο. Δηλαδή αρχίζω και κοιτάω περισσότερο πίσω. Βρίσκω τα πράγματα που έχουν σημασία για μένα ή που μικρότερος, μεγαλώνοντας σ’ αυτόν τον τόπο, μπορείς να μη δίνεις σημασία. Είναι και ο τρόπος κάπως που τα μαθαίνουμε πολλές φορές, που μας κάνει να αντιστεκόμαστε λίγο σ’ αυτό. Νομίζω ότι όταν υπάρξει η απαραίτητη απόσταση μπορείς να δεις τα πράγματα αλλιώς. Αυτό είναι που συμβαίνει σιγά σιγά και σε μένα. Και ο ίδιος ο τόπος και οι παραδόσεις. Όλα αυτά τα βρίσκω πάρα πολύ πλούσια, σημαντικά και ενδιαφέροντα, ώστε να διατηρηθούν και να ειδωθούν μέσα από ένα διαφορετικό πρίσμα».

Η επιστροφή στην παράδοση, συμπίπτει με την επιστροφή του σκηνοθέτη στην Ελλάδα, με μια ελληνική κινηματογραφική παραγωγή: «Αυτό συμβαίνει γιατί υπήρχαν οι κατάλληλες συνθήκες για να γίνει κάτι τέτοιο. Δεν έχω κάποια συγκεκριμένη πρόθεση να βρίσκομαι πλέον μακριά από την Ελλάδα ή κοντά. Προφανώς, η Ελλάδα είναι όλο και περισσότερο μια πηγή έμπνευσης για μένα. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα πράγματα πρέπει να γίνονται εδώ. Παλιά είχα το σύνδρομο του ανθρώπου που έχει μεγαλώσει σε έναν τόπο και πρέπει να φύγει, να γνωρίσει κάτι άλλο, να ξεφύγει από τα δεσμά του. Τώρα, που είχα λοιπόν αυτό το χρόνο κι έζησα καιρό στο εξωτερικό, αρχίζω να επανεκτιμώ αυτά τα πράγματα. Υπάρχει πλέον ένας πιο ανοικτός διάλογος. Ανάλογα λοιπόν με αυτό που θέλω να κάνω, είτε θα επιστρέφω ή θα φεύγω. Θα δούμε τι θα γίνει στο μέλλον».

Στην ταινία, αυτή που κλέβει τις εντυπώσεις για άλλη μια φορά είναι η Έμα Στόουν. Με φόντο, ένα άγονο και ξερό νησιωτικό τοπίο, ερμηνεύει μια γυναίκα που πενθεί τον νεκρό άνδρα της σε ένα απομονωμένο σπίτι. Οι άνθρωποι του χωριού συμπάσχουν και συμμετέχουν στο βαρύ πένθος της νεαρής γυναίκας. Η νεαρή σύντροφος, συντετριμμένη, ταλαντεύεται ανάμεσα στην συντριβή της απώλειας και το ζωώδες ένστικτο για επιβίωση. Μια ερωτική πράξη, μια στιγμή έκστασης θα τον επαναφέρει για λίγο στη ζωή, παίρνοντας η ίδια τη θέση του στον κόσμο των νεκρών.

Η εκφραστική ένταση και η υποκριτική δεινότητα της βραβευμένης με Όσκαρ Αμερικανίδας ηθοποιού καθηλώνουν το θεατή από το πρώτο δευτερόλεπτο, που ο φακός εστιάζει στο πρόσωπό της. Η ίδια ομολογεί ότι εμπιστεύεται ολοκληρωτικά τον Γιώργο Λάνθιμο και αισθάνεται απόλυτη ασφάλεια όταν συνεργάζονται:

«Είναι μεγάλο δώρο για μένα να μπορώ να συνεργάζομαι με τον Γιώργο, γιατί αφήνομαι στη διαδικασία που ακολουθεί και δεν χρειάζεται να σκέφτομαι κάτι. Στην πραγματικότητα είναι καλύτερο όταν δεν χρειάζεται να το κάνω. Τι ήταν αυτό που με ενέπνευσε να συμμετέχω σ΄ αυτό το πρότζεκτ; Όταν μου το ζήτησε ο Γιώργος, αυτό με βοήθησε πολύ να πω το ναι. Όταν διάβασα το σενάριο, είδα ότι ήταν συναρπαστικό. Δεν έμοιαζε με κάτι που είχα κάνει στο παρελθόν. Μου προσέφερε την ευκαιρία να ταξιδέψω για πρώτη φορά στην Αθήνα, στην Τήνο. Ήθελα αμέσως να το κάνω. Αν είναι το πιο καλλιτεχνικό πράγμα που έχω κάνει μέχρι σήμερα; Έτσι πιστεύω!»

Ο Γιώργος Κουμεντάκης συνδέεται με πολύχρονη φιλία με τον Γιώργο Λάνθιμο. Και οι δύο λατρεύουν την Τήνο, την οποία γνωρίζουν πολύ καλά. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής εντυπωσιάστηκε από το φιλμ, από την λεπτή απόδοση των αισθημάτων και από τον τρόπο που ο κινηματογραφικός δημιουργός του αφουγκράστηκε το νησί και τη ζωή των κατοίκων του:

«Είναι εντυπωσιακό πώς αποτύπωσε ο Γιώργος το τοπίο της Τήνου. Έχουμε περάσει και οι δύο εκεί πολλά καλοκαίρια. Αυτό που βλέπω είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι έρχονται στο νησί σαν τουρίστες. Δεν είχα συνειδητοποιήσει πόσο βαθιά είχε αποτυπώσει την Τήνο, μέσα από το τοπίο της και τους κατοίκους. Όλα αυτά τα πράγματα που παρατηρούσε όλα αυτά τα χρόνια, βρήκε την αφορμή και την ευκαιρία να τα αποτυπώσει με τον καλύτερο τρόπο. Είδατε πόσο δυνατές ήταν οι εικόνες όταν πλησίαζε στο δέρμα των ανθρώπων, στις απειροελάχιστες μινιμαλιστικές κινήσεις, στις χορευτικές λειτουργίες, πώς αποτύπωσε την έννοια του θανάτου που δεν απέχει από αυτό που έχω ζήσει, την έννοια του έρωτα και του σεξ που επίσης δεν απέχει από την πραγματικότητα. Διότι υπάρχουν δύο ζωές: είναι αυτή που φαίνεται κι αυτή που δεν φαίνεται. Αυτό είναι πάρα πολύ έντονο στην Τήνο, όπως και στην Κρήτη, που είναι ο τόπος καταγωγής μου. Το πρώτο, αυτό που φαίνεται, είναι αυτό που συμβαίνει σε κοινωνικό επίπεδο. Το δεύτερο είναι αυτό που συμβαίνει ουσιαστικά στις ζωές των ανθρώπων. Οι περισσότεροι έχουν λοιπόν την εντύπωση πως το δεύτερο, το πιο μυστικό, μυστικιστικό, το πιο υπόγειο δεν το επικοινωνούν. Όλοι όμως το ξέρουν. Νομίζω ότι αυτό φάνηκε πάρα πολύ στη συγκεκριμένη ταινία. Και επίσης είναι πολύ διαφορετική η αίσθηση του χρόνου. Ακριβώς επειδή η φύση υπάγεται σε ένα άλλο σύστημα χρόνου και αντίληψης. Κατάφερε λοιπόν, μέσα σε ούτε 30 λεπτά, αυτά τα υπέροχα πράγματα μαζί με αυτή τη συγκλονιστική μουσική, να τα ξαναδημιουργήσει, σεβόμενος την παράδοση, πηγαίνοντας προς τα πίσω και ταυτόχρονα δίνοντας με τον πιο ωραίο, με τον πιο εύκαμπτο τρόπο ένα πάρα πολύ σύγχρονο ιδίωμα».

Το συγκεκριμένο πρότζεκτ έγινε πραγματικότητα χάρη στη συνεργασία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και του Οργανισμού ΝΕΟΝ. Εντάσσεται στο πρόγραμμα «The Artist on the Composer» που διερευνά τη σχέση σύγχρονων εικαστικών και σκηνοθετών με την όπερα και την ορχηστρική μουσική. Η επιμέλεια του προγράμματος είναι του Γιώργου Κουμεντάκη, καλλιτεχνικού διευθυντή Εθνικής Λυρικής Σκηνής και της Ελίνας Κουντούρη, διευθύντριας του ΝΕΟΝ.

Μέσα από έργα που αποτελούν καρπούς νέων αναθέσεων, κάθε καλλιτέχνης συνομιλεί με έργα κλασικών συνθετών, απαλλαγμένος από τις συνήθεις οπερατικές συμβάσεις και την αφήγηση, πραγματοποιώντας άνοιγμα προς ένα κοινό που μπορεί να μην έχει ασχοληθεί προηγουμένως με την όπερα.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Η πρώτη ανάθεση στο πλαίσιο του προγράμματος το 2019 ήταν στον καλλιτέχνη Νίκο Ναυρίδη, ο οποίος δημιούργησε μια εικαστική εγκατάσταση όπου συνεργάστηκαν μουσικοί, χορογράφοι και περφόρμερ και αποδομούσε τις οπερατικές αρχές ενός κλασικού μουσικού θεάματος.

Η Ελίνα Κουντούρη, διευθύντρια του ΝΕΟΝ επισημαίνει:«Το The Artist on the Composer είναι ένα πρόγραμμα που έχουμε σχεδιάσει μαζί με την Εθνική Λυρική Σκηνή. Είναι ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα, το οποίο εξερευνά τη σχέση μεταξύ των εικαστικών τεχνών, του κινηματογράφου και της κλασικής μουσικής. Με αυτή τη συνέργεια ενός οργανισμού που ασχολείται με την όπερα και ενός οργανισμού που προάγει τη σύγχρονη τέχνη στην Ελλάδα, θέλουμε να αξιοποιήσουμε όλες αυτές τις δημιουργικές δυνάμεις, για να δημιουργήσουμε ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα, το οποίο οδηγεί τις τέχνες και το διάλογο γύρω από την τέχνη και το διάλογο γύρω από το δημόσιο χώρο και τους καλλιτέχνες σε ένα άλλο επίπεδο».

Οι παραστάσεις της «Βληχής» πραγματοποιούνται 6-8 Μαΐου στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Παραγωγή, σενάριο, σκηνοθεσία: Γιώργος Λάνθιμος

Πρωταγωνιστούν: Έμμα Στόουν, Νταμιάν Μποννάρ

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Μουσική: Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ / Κνουτ Νύστεντ, Τόσιο Χοσοκάβα

Τσίμπαλο: Αγγελίνα Τκάτσεβα

Μουσική διεύθυνση: Νίκος Βασιλείου

Συμμετέχουν οι μουσικοί της ΕΛΣ: Νίκος Νικόπουλος (Φλάουτο), Ντιμίτρι Σαφαριάν-Σιμονένκο (Όμποε), Άννα Δερμάνη (Άρπα), Σοφία Ταμβακοπούλου (Πιάνο), Αλέξης Θεοφυλάκτου (Βιολί), Μαρίνα Κολοβού (Βιολοντσέλο)

Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Με τη συμμετοχή της Χορωδίας της ΕΡΤ

Σκηνικά: Άννα Γεωργιάδου / Κοστούμια: Άγγελος Μέντης

Χορογραφία: Χρήστος Παπαδόπουλος / Διεύθυνση φωτογραφίας: Θοδωρής Μιχόπουλος

Μοντάζ: Γιώργος Μαυροψαρίδης

Executive producer: Ρεμπέκκα Σκίννερ / Παραγωγός: Ελένη Κοσσυφίδου

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Στην ταινία εμφανίζονται γυμνά σώματα.

INFO

Εισιτήρια: 10 ευρώ (το εισιτήριο στηρίζει το έργο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής)

Προπώληση: ticketservices.gr, Ταμεία ΕΛΣ – ΚΠΙΣΝ (2130885700, καθημερινά 09.00-21.00)

nationalopera.gr neon.org.gr