Μουσείο Μπενάκη: Οι μνήμες και η εποποιία του Μικρασιατικού Ελληνισμού σε μια συγκινητική έκθεση

«Μικρά Ασία Λάμψη, Καταστροφή, Ξεριζωμός, Δημιουργία»
«Μικρά Ασία Λάμψη, Καταστροφή, Ξεριζωμός, Δημιουργία» Πνευματικά Δικαιώματα Menelaos Myrillas/Menelaos Myrillas / SOOC
Από Γιώργος Μητρόπουλος
Κοινοποιήστε το άρθροΣχόλια
Κοινοποιήστε το άρθροClose Button
Αντιγραφή/Επικόλληση το λινκ του βίντεο πιο κάτω:Copy to clipboardCopied

Περισσότερα από 1.100 εκθέματα και πάνω από 500 φωτογραφίες συνθέτουν την εντυπωσιακή έκθεση «Μικρά Ασία Λάμψη, Καταστροφή, Ξεριζωμός, Δημιουργία», που φιλοξενείται στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς και διοργανώνεται από το Μουσείο σε συνεργασία με το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Περισσότερα από 1.100 εκθέματα και πάνω από 500 φωτογραφίες συνθέτουν την εντυπωσιακή έκθεση «Μικρά Ασία Λάμψη, Καταστροφή, Ξεριζωμός, Δημιουργία», που φιλοξενείται στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς και διοργανώνεται από το Μουσείο σε συνεργασία με το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, με αφορμή τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή.

Η επετειακή έκθεση πιάνει το νήμα από την ακμή του ελληνισμού στην Μικρά Ασία στις αρχές του 20ου αιώνα, εστιάζει στην δραματική περίοδο 1919-1923 και ολοκληρώνεται με την εγκατάσταση και την ενσωμάτωση των εκπατρισμένων στην Ελλάδα. Πιο αναλυτικά, χωρίζεται σε τρεις ενότητες: Στην πρώτη, ο επισκέπτης βλέπει την λάμψη του ελληνισμού της Μικράς Ασίας από την Ιωνία και τα δυτικά παράλια, προχωρά στην Καππαδοκία και τις νότιες επαρχίες, συνεχίζει διασχίζοντας τον Πόντο για να επιστρέψει προς δυσμάς, γύρω από την Κωνσταντινούπολη και να καταλήξει στην Ανατολική Θράκη. Στη δεύτερη ενότητα, την εποχή ακμής διαδέχονται η περίοδος των διωγμών, του τέλους του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου και των Συνθηκών, η περίοδος της ελληνικής απόβασης και της μικρασιατικής εκστρατείας, η «καταστροφή» του 1922, καθώς και η Έξοδος των προσφύγων. Η τρίτη και τελευταία ενότητα της έκθεσης επικεντρώνεται στην εγκατάσταση και την ενσωμάτωση των προσφύγων στην Ελλάδα, καθώς και στην επίδραση που η παρουσία τους είχε σε πολλούς τομείς της ελληνικής κοινωνίας. Στο τέλος της έκθεσης υπάρχει και μια υπο-ενότητα αφιερωμένη στην ίδρυση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών το 1930 από τη Μέλπω και τον Οκτάβιο Μερλιέ.

Menelaos Myrillas/Menelaos Myrillas / SOOC
«Μικρά Ασία Λάμψη, Καταστροφή, Ξεριζωμός, Δημιουργία»Menelaos Myrillas/Menelaos Myrillas / SOOC

Η επιμελήτρια της έκθεσης Εβίτα Αράπογλου επισημαίνει:«Αρκετά από τα εκθέματα, ναι μεν είναι γνωστά, άλλα έχουν μεγάλος συμβολισμό μέσα τους, άλλα είναι πιο οικεία, πιο καθημερινά, είναι όμως η πρώτη φορά που όλα αυτά παρουσιάζονται κάτω από μία στέγη και μαζί συνθέτουν αυτό το νήμα του μικρασιατικού ελληνισμού και της ιστορίας του, από την εποχή της ειρήνης και της ακμής μέχρι και την ενσωμάτωση αυτού του πληθυσμού στην Ελλάδα».

Οι μνήμες και η εποποιία του μικρασιατικού ελληνισμού αναδεικνύονται μέσα από έργα τέχνης, εικόνες, εκκλησιαστικά, πολεμικά και προσωπικά κειμήλια, ενδυμασίες, κοσμήματα, χειροτεχνήματα, χάρτες, φωτογραφίες, αρχειακό και κινηματογραφικό υλικό, εφημερίδες, επιστολές, κάρτες, και πολλά άλλα τεκμήρια. Πολλές είναι οι άγνωστες πτυχές αυτής της περιόδου. Πολλά εκθέματα κρύβουν συγκινητικές ιστορίες, όπως μας εξηγούν δύο από τους πολυάριθμους επιστήμονες που συνεργάστηκαν για την υλοποίηση αυτής της μεγαλειώδους έκθεσης.

Menelaos Myrillas/Menelaos Myrillas / SOOC
«Μικρά Ασία Λάμψη, Καταστροφή, Ξεριζωμός, Δημιουργία»Menelaos Myrillas/Menelaos Myrillas / SOOC

Ο ιστορικός και ερευνητής στο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών Δημήτρης Καμούζης μας ξεναγεί σε ένα άγνωστο κεφάλαιο της ιστορίας, που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην επιβίωση χιλιάδων προσφύγων: τη βοήθεια από τη Δύση: «Είναι μια εν πολλοίς άγνωστη πτυχή της αποκατάστασης και της κατάστασης των Μικρασιατών προσφύγων στην Ελλάδα. Οι μεγάλες ανθρωπιστικές οργανώσεις εκείνης της εποχής συγκεντρώνουν ιατροφαρμακευτική βοήθεια, είδη ένδυσης, σίτισης και χρήματα. Εκείνοι που χρειάζονται κυρίως βοήθεια είναι τα παιδιά. Αρκετά από αυτά είναι υποσιτισμένα, ασυνόδευτα και ορφανά, καθώς και οι μητέρες τους. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι αν δεν υπήρχαν αυτές οι δυτικές ανθρωπιστικές οργανώσεις, κατά την περίοδο 1922-23, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι θα είχαν πεθάνει από την πείνα, τις ασθένειες και από την έκθεση στο κρύο και τις κακουχίες».

Euronews
«Μικρά Ασία Λάμψη, Καταστροφή, Ξεριζωμός, Δημιουργία»Euronews

Η Ξένια Πολίτουείναι υπεύθυνη των συλλογών νεοελληνικού πολιτισμού του Μουσείου Μπενάκη: «Η συγκεκριμένη πόρπη δεν είναι ιδιαίτερης καλλιτεχνικής αξίας. Έχει τη δική της ιστορία. Όταν την εντόπισα στην αποθήκη του Μουσείου Μπενάκη, πίσω είχε δύο χάρτινα σημειώματα, τα οποία περιέγραφαν όχι την ιστορία, τις πολλές ιστορίες του αντικειμένου. Στο σημείωμα, υπάρχει αναφορά σε έναν πολιτικό αιχμάλωτο από το Ικόνιο στην Καισάρεια, η αφιέρωση της πόρπης στην μονή του Ζιντζίδερε, ο τραγικός θάνατος του φοιτητή της θεολογίας σε ένα αντικείμενο. Επίσης η περιπετειώδης έλευση αυτού του αντικειμένου στην Ελλάδα, στο Ταμείο Ανταλλαξίμων και μετά στο Μουσείο Μπενάκη».

Ο ιστορικός και ερευνητής στο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών Δημήτρης Καμούζης αναφέρεται και σε μια ακόμη πτυχή, που έχει να κάνει με τους αιχμαλώτους πολέμου:_«Οι συγκεκριμένες φωτογραφίες ανήκουν στο αρχείο Χεπ που ανήκει πλέον στο ΕΛΙΑ. Περίπου 200.000 άνθρωποι έφυγαν από την Ελλάδα για να πολεμήσουν στην Μικρά Ασία, στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1919-1922. Από αυτούς, περίπου 40.000 ήταν αιχμάλωτοι και αγνοούμενοι. Κάποιοι από αυτούς επέστρεψαν από τα τάγματα εργασίας, τα οποία βρίσκονταν στην Τουρκία. Πολλοί εξ’ αυτών όμως παρέμειναν εκεί. Είναι χαρακτηριστικές οι μαρτυρίες που έχουμε. Στο λιμάνι του Πειραιά, πήγαιναν μητέρες και συγγενείς στρατιωτών αγνοουμένων και αιχμαλώτων, οι οποίοι ρωτούσαν αυτούς που κατέφταναν αν είχαν δει τα παιδιά τους κι αν εκείνα επιστρέψουν. Πολλοί εξ’ αυτών δεν γύρισαν ποτέ. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός εξέπεμπε μηνύματα για δεκαετίες αργότερα, όπου ζητούσε πληροφορίες για συγκεκριμένα πρόσωπα, που θεωρούσαν ότι είχαν παραμείνει ακόμη στην Τουρκία».
_

Menelaos Myrillas/Menelaos Myrillas / SOOC
«Μικρά Ασία Λάμψη, Καταστροφή, Ξεριζωμός, Δημιουργία»Menelaos Myrillas/Menelaos Myrillas / SOOC

Δεκάδες φορείς, ιδρύματα και ιδιώτες δάνεισαν αντικείμενα και τεκμήρια στην έκθεση, η οποία προετοιμαζόταν εδώ και τέσσερα χρόνια. Η συμμετοχή πρωτοφανής. Πέρα από τους δύο συνδιοργανωτές, στην έκθεση δανείζουν αντικείμενα και τεκμήρια 88 ιερές μητροπόλεις, μουσεία, αρχεία, φορείς, ιδρύματα, εταιρείες και αθλητικοί σύλλογοι, θεματοφύλακες της ιστορίας και του πολιτισμού του μικρασιατικού ελληνισμού, καθώς και 93 ιδιώτες, οι οποίοι συνεισφέρουν θησαυρούς από τις προσωπικές συλλογές και τα αρχεία τους. Στόχος της τεράστιας συλλογικής προσπάθειας η διαφύλαξη και η ανάδειξη της συλλογικής μνήμης.

Η επιμελήτρια της έκθεσης Εβίτα Αράπογλου συμπληρώνει: «Το πιο σημαντικό είναι ότι αυτή η έκθεση δημιουργεί, ακόμη κι αν δεν έχει κάποιος σχέση με την Μικρά Ασία, μια μεγάλη συγκίνηση. Γιατί είναι μια ανθρώπινη, αληθινή έκθεση που στηρίζεται πάνω στις μαρτυρίες, τα προσωπικά εκθέματα, στις φωτογραφίες των ανθρώπων. Ο στόχος της είναι να αγγίξει πάνω σε όλες αυτές τις θεματικές, να δώσει ερεθίσματα στους πιο νέους και να μάθουν πιο πολλά για όλη αυτή την κληρονομιά, που τους συνδέει κάποιους από τις οικογένειές τους ή κάποιους λόγω των ενδιαφερόντων τους και να τους δώσει το έναυσμα για να μάθουν περισσότερα».

Menelaos Myrillas/Menelaos Myrillas / SOOC
«Μικρά Ασία Λάμψη, Καταστροφή, Ξεριζωμός, Δημιουργία»Menelaos Myrillas/Menelaos Myrillas / SOOC

Παράλληλες εκδηλώσεις

Καθ’ όλη τη διάρκεια της έκθεσης θα πραγματοποιηθεί σειρά εκδηλώσεων με ξεναγήσεις, ομιλίες, προβολές και μουσικές βραδιές, οι οποίες θα ανακοινώνονται ανά μήνα.

Τον μήνα Σεπτέμβριο, και συγκεκριμένα την Παρασκευή 23 Σεπτεμβρίου 2022 και ώρα 19:00, θα πραγματοποιηθεί σε συνεργασία με την Πρεσβεία της Ιαπωνίας στην Ελλάδα η διάλεξη της Δρος Nanako Murata -Sawayanagi με θέμα «TOKEIMARU 1922-2022. Επέτειος μνήμης των 100 χρόνων από το ταξίδι ενός ιαπωνικού πλοίου στη Σμύρνη», καθώς και η προβολή της ταινίας κινουμένων σχεδίων μικρού μήκους «Tokei Maru» (2017, 20΄) του Ζάχου Σαμολαδά. Η εκδήλωση θα μεταδοθεί ζωντανά στο κανάλι YouTube της Πρεσβείας της Ιαπωνίας στην Ελλάδα

Menelaos Myrillas/Menelaos Myrillas / SOOC
«Μικρά Ασία Λάμψη, Καταστροφή, Ξεριζωμός, Δημιουργία»Menelaos Myrillas/Menelaos Myrillas / SOOC

Τα εκπαιδευτικά προγράμματα

Το Τμήμα Εκπαίδευσης του Μουσείου Μπενάκη σχεδιάζει μια σειρά δράσεων για διαφορετικές ομάδες κοινού προσκαλώντας στην έκθεση μαθητές και εκπαιδευτικούς, εφήβους αλλά και ενήλικους επισκέπτες με δυσκολίες πρόσβασης. Υποδέχεται τις σχολικές ομάδες Ε΄ Δημοτικού έως Γ΄ Λυκείου με εκπαιδευτικά προγράμματα κάθε Τρίτη και Πέμπτη από τις 22 Σεπτεμβρίου έως και τις 9 Φεβρουαρίου 2023.

Στο επίκεντρο της αναζήτησης με τους μαθητές βρίσκεται η ιδιαιτερότητα του ελληνισμού της Μικράς Ασίας και η ιστορία του. Ο πλούτος του αρχειακού υλικού, των κειμηλίων, των έργων τέχνης και των μαρτυριών που εκτίθενται στη μεγάλη επετειακή έκθεση αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για να πλησιάσουμε την καθημερινή ζωή των ελληνικών κοινοτήτων, τον ξεχωριστό πολιτισμό τους με τις ομοιότητες και τις διαφορές που επέβαλε η γεωγραφία, η οικονομική δραστηριότητα και η ιστορική πορεία κάθε περιοχής. Αποτελεί, επίσης, αφορμή για να διερευνήσουμε τις ευρύτερες συνθήκες που οδήγησαν στη σύγκρουση και την τόσο βίαιη καταστροφή του κόσμου αυτού αλλά και να διαπιστώσουμε τη δημιουργική δυναμική με την οποία εγκαταστάθηκαν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στο ελληνικό κράτος το 1922. Εξίσου σημαντική, μέσα από τις αφορμές που προσφέρει το υλικό της έκθεσης, είναι η προσέγγιση διαχρονικών εννοιών, χάρη στις οποίες η ιστορία συνδέεται αναπόφευκτα με το παρόν, όπως ανθρώπινα δικαιώματα, απώλεια, ατομική και συλλογική ταυτότητα, αποδοχή και ξενοφοβία, αποκλεισμός και ενσωμάτωση.

Για το εφηβικό κοινό θα πραγματοποιηθούν σαββατιάτικα εργαστήρια, ενώ ειδικά σχεδιασμένες περιηγήσεις θα προσκαλέσουν επισκέπτες με δυσκολίες πρόσβασης που θα ανακοινωθούν σύντομα.

Πωλητήριο Μουσείου Μπενάκη
Κεραμικό πλακάκι που αναπαράγει σχέδιο για το έργο του Πάνου Βαλσαμάκη «Πρόσφυγες» (1962). Αποτελεί δημιουργία του κεραμικού εργαστηρίου Valsamakis Ceramics.Πωλητήριο Μουσείου Μπενάκη

Οι δημιουργίες του Πωλητηρίου

To Πωλητήριο του Μουσείου Μπενάκη, αντλώντας έμπνευση από την επετειακή έκθεση, έχει ετοιμάσει μία πλούσια συλλογή αντικειμένων με νέες δημιουργίες αλλά και αντίγραφα σημαντικών εκθεμάτων. Έργα τέχνης, εκκλησιαστικά κειμήλια, κοσμήματα και χειροτεχνήματα από τη λαμπερή παρουσία των Ελλήνων στην Ιωνία, την Καππαδοκία, τον Πόντο, την Πόλη και την Ανατολική Θράκη μετατρέπονται σε χρηστικά και διακοσμητικά αντικείμενα από έμπειρους τεχνίτες και σύγχρονους σχεδιαστές, συνεργάτες του Πωλητηρίου. Κοσμήματα, μικροαντικείμενα από ασήμι, μπρούντζο και γυαλί, υφαντά και μεταξωτά μαντήλια, κουτιά, εκτυπώσεις και διάφορα χαρτικά, αντικατοπτρίζουν την ακμάζουσα πνευματική και κοινωνική ζωή του μικρασιατικού ελληνισμού μέσα στους αιώνες. Ξεχωριστό μέρος της συλλογής αποτελούν κεραμικά πιάτα και σκεύη εμπνευσμένα από έργα μικρασιατών δημιουργών, κυρίως από την περιοχή της Κιουτάχειας.

Επίσης, στο Πωλητήριο του Μουσείου Μπενάκη / Πειραιώς 138 θα διατίθενται σπάνιες εκδόσεις σχετικές με τη θεματική της έκθεσης, καθώς και μία επιλογή από το σημαντικό εκδοτικό έργο του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών.

Πωλητήριο Μουσείου Μπενάκη
Μεταξωτό μαντήλι που μεταφέρει σε σκούρο φόντο ένα σχέδιο χαλιού Φεραχάν Κρεμ Φον από τη συλλογή του Κέντρου Σπουδής και Ανάδειξης του Μικρασιατικού ΠολιτισμούΠωλητήριο Μουσείου Μπενάκη

Οι συνοδευτικές εκδόσεις

Την έκθεση θα συνοδεύουν δύο πολυσέλιδες επετειακές εκδόσεις από το Μουσείο Μπενάκη και το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών. Η πρώτη, ο κατάλογος, αποτελεί αποτύπωση της έκθεσης και θα περιλαμβάνει τα εισαγωγικά κείμενα των ενοτήτων, τις φωτογραφίες όλων των εκθεμάτων και του αρχειακού υλικού με τον υπομνηματισμό τους, καθώς και αποσπάσματα από τις μαρτυρίες. Η δεύτερη έκδοση θα είναι μια συλλογή κειμένων ερευνητών και συγγραφέων για τα θέματα που συνδέονται με την ιστορία και τον πολιτισμό του μικρασιατικού ελληνισμού. Και οι δύο εκδόσεις θα κυκλοφορήσουν και σε αυτοτελείς εκδόσεις στην αγγλική γλώσσα.

Την επιμέλεια της έκθεσης και των δύο εκδόσεων που θα τη συνοδεύουν έχει η ιστορικός τέχνης Εβίτα Αράπογλου, σε στενή συνεργασία με τον Διευθυντή του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, ακαδημαϊκό Πασχάλη Κιτρομηλίδη, και τους ερευνητές του Κέντρου, τον Επιστημονικό Διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη, Γιώργη Μαγγίνη, και τους επιμελητές του Μουσείου, καθώς και πολλούς ακόμη επιστημονικούς συνεργάτες.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

INFO

ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ: ΛΑΜΨΗ · ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ · ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ · ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ

Μουσείο Μπενάκη

Πειραιώς 138

15/09/2022 – 12/02/2023

Menelaos Myrillas/Menelaos Myrillas / SOOC
«Μικρά Ασία Λάμψη, Καταστροφή, Ξεριζωμός, Δημιουργία»Menelaos Myrillas/Menelaos Myrillas / SOOC
Κοινοποιήστε το άρθροΣχόλια

Σχετικές ειδήσεις

Γιώργος Χατζημιχάλης: «Η ζωγραφική για μένα, από όταν ήμουν παιδί, ήταν μια απελευθερωτική εμπειρία»

Ευθύμης Θέου: Θέλω υπερασπιστώ από σκηνής ό,τι μου χάρισαν τόσο γενναιόδωρα οι κάτοικοι της Θηρασιάς

Χριστόφορος Μαρίνος: «Ο Γιώργος Ιωάννου ήταν ένας μοναχικός “λύκος”, στην εποχή της αφαίρεσης»