Οι κινητές κατασκευές που έχει κρεμάσει από την οροφή μέχρι το πάτωμα της επιβλητικής αίθουσας κρέμονται και πέφτουν, σαρώνουν το δάπεδο και λικνίζονται στα ρεύματα του αέρα
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΚόμποι, υφαντά νήματα, ξεφτισμένα μαλλιά σε δυο τεράστιες γλυπτικές συνθέσεις είναι η βάση των έργων της Σεσίλια Βικούνια που έχει καταλάβει το ισόγειο της Tate Modern στο Λονδίνο, την περίφημη Turbine Hall, σε μια site-specific εγκατάσταση που θα διαρκέσει έως τον Απρίλιο του 2023.
Ελεγεία στη χαμένη γλώσσα και την ηθελημένη καταστροφή, το έργο της «Brain Forest Quipu» είναι ένας συγκινητικός θρήνος για έναν κόσμο που εξαφανίζεται, για την απώλεια μιας αρχαίας γλώσσας και για την καταστροφή των κοινοτήτων, των τρόπων ζωής και των πολιτισμών τους.
«Ακούραστη υπέρμαχο της οικολογικής συνείδησης και της κοινωνικής δικαιοσύνης και δημιουργό εκπληκτικών και ισχυρών έργων τέχνης» αποκαλεί τη Σεσίλια Βικούνια η Frances Morris, διευθύντρια της Tate Modern.
Οι κινητές κατασκευές που έχει κρεμάσει από την οροφή μέχρι το πάτωμα της επιβλητικής αίθουσας κρέμονται και πέφτουν, σαρώνουν το δάπεδο και λικνίζονται στα ρεύματα του αέρα. Οι λεπτεπίλεπτες γλυπτικές φόρμες, εκτελεσμένες με την παράδοση των ιθαγενών των Άνδεων, το quipu, συνοδεύονται από ηχητικές και ψηφιακές εγκαταστάσεις που αποτελούν μια «πράξη πένθους για την καταστροφή των δασών, τις επακόλουθες επιπτώσεις στην κλιματική αλλαγή και τη βία κατά των ιθαγενών».
Οι λεπτεπίλεπτες γλυπτικές φόρμες, εκτελεσμένες με την παράδοση των ιθαγενών των Άνδεων, το quipu, συνοδεύονται από ηχητικές και ψηφιακές εγκαταστάσεις που αποτελούν μια «πράξη πένθους για την καταστροφή των δασών, τις επακόλουθες επιπτώσεις στην κλιματική αλλαγή και τη βία κατά των ιθαγενών
Οι κριτικές για το έργο είναι ανάμεικτες, άλλοι θεωρούν ότι είναι σπατάλη χώρου και άλλοι θεωρούν ότι η τοποθέτηση ενός τέτοιου έργου ανακαλεί μνήμες και για τον ίδιο τον τόπο που είναι τοποθετημένο.
Ανάμεσα στα υφασμάτινα κομμάτια είναι κρεμασμένα σε σκοινιά και σπάγκους κομμάτια διαβρωμένου γυαλιού σε μέγεθος βότσαλου, οστά αρνιών και κομμάτια από όστρακα στρειδιών, υπολείμματα από δείπνα που πετάχτηκαν στον ποταμό Τάμεση. Πολλά από αυτά τα θραύσματα έχουν συλλεχθεί από τη λάσπη από συνεργάτες της που ανήκουν στις κοινότητες Latinx του Λονδίνου.
Η πρακτική της Βικούνια έχει αυτό το κομμάτι της απολαυστικής αναζήτησης, να βρίσκεις, να ανακαλύπτεις και να χρησιμοποιείς ξανά θραύσματα ως υπενθύμιση της ζωής που προϋπήρχε, ενώ αυτά τα θραύσματα μέσα στην εγκατάσταση βρίσκουν μια νέα ζωή.
Η Βικούνια επέλεξε αυτή τη φορά το λευκό, λευκασμένα πανιά και νήματα ως ένδειξη πένθους για τη βλάστηση που χάνεται και αφήνει τα τελευταία ίχνη της, ενώ το θρόισμα του αέρα στην αίθουσα μπλέκεται με ήχους, το κελάηδισμα των πουλιών και το τρεχούμενο νερό, τον βόμβο των εντόμων, το θρηνητικό λαϊκό τραγούδι και τη φωνή της ίδιας. Ακούγονται σύνολα εγχόρδων, κιθάρες και χορωδίες, ηχογραφήσεις απόμακρες, προκλητικές κραυγές. Μερικές φορές ο ήχος μοιάζει να συγκεντρώνεται σε ένα μόνο μέρος, άλλες φορές παρασύρεται και πλέκεται ανάμεσα στα ίδια τα γλυπτά.
Αυτοί οι ήχοι, σαν διαρκές κάλεσμα της φύσης, δημιουργούν στους επισκέπτες τη διάθεση της διαρκούς κίνησης. Ο ήχος καταρρίπτει την έννοια του χρόνου, το παρελθόν και το παρόν, τον ανθρώπινο και τον φυσικό κόσμο. Σαν να είναι φλοιοί αποξηραμένων δέντρων ή σαν σάβανα του κόσμου που χάνεται, τα γλυπτά αυτά υφάσματα αποπνέουν την ηρεμία του πένθους και μοιάζουν με θρηνητικό συγκινητικό τραγούδι πριν ή μετά το αναπόδραστο τέλος της φύσης.
Γεννημένη στη Χιλή, η 74χρονη καλλιτέχνιδα και ποιήτρια (έχει εκδώσει περισσότερα από 20 βιβλία) με έδρα το Σαντιάγο και τη Νέα Υόρκη σπούδασε στο UCL Slade School of Fine Art του Λονδίνου στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα στη Χιλή, που υποστηρίχθηκε από τη CIA το 1973, έμεινε στην εξορία, αρχικά στο Λονδίνο και στη συνέχεια στην Κολομβία και τη Βενεζουέλα. Το 2009 η Βικούνια συνεπιμελήθηκε το πολύ αξιόλογο «The Oxford Book of Latin American Poetry».
Ως καλλιτέχνιδα είναι περισσότερο γνωστή για τα αντιμνημειακά της precarios, φτιαγμένα από υλικά που βρέθηκαν.
Ονομάζει τα έργα της «quipoems» – σύνθεση από την αγγλική λέξη poem (ποίηµα) και τη λέξη quipu, ένα αντικείµενο που αποτελείται από ένα κορδόνι που επάνω του είναι στερεωµένα νήµατα διάφορων χρωµάτων µε κόμπους, το οποίο το χρησιμοποιούσαν οι Quechua των Άνδεων για χιλιάδες χρόνια, μέχρι την ισπανική κατάκτηση τον 16ο αιώνα, για να καταγράφουν γεγονότα και να κάνουν λογαριασμούς. Χρησιμοποιεί μια γραφή της προκολομβιανής εποχής για να δημιουργήσει τη δική της παράδοση, εικαστική και λογοτεχνική, μια γλώσσα γενναία και μια φωνή δυνατή μέσα από την αφήγησή της. Η Βικούνια έχει προσαρμόσει τις μορφές αυτής της χαμένης υλικής γλώσσας στην ποίηση και την τέχνη της στο μεγαλύτερο μέρος της καριέρας της.
Καταπιάνεται με τις πολιτικές, περιβαλλοντικές και έμφυλες ανισότητες. «Το εφήμερο και περιβαλλοντικά συνειδητό έργο της συνδυάζει την απτική τελετουργία της ύφανσης με τη συναρμολόγηση, την ποίηση, την παράσταση και τη ζωγραφική», αναφέρει η Tate.
Η Σεσίλια Βικούνια έχει τιμηθεί με Χρυσό Λέοντα από την Μπιενάλε της Βενετίας 2022 μαζί με τη Γερμανίδα καλλιτέχνιδα Καταρίνα Φριτς για τα επιτεύγματά τους στην τέχνη. Και οι δύο καλλιτέχνιδες επιλέχθηκαν από τη Σεσίλια Αλεμάνι, την επιμελήτρια της 59ης Διεθνούς Έκθεσης Τέχνης της Μπιενάλε της Βενετίας. «Η Βικούνια είναι μια ακτιβίστρια που αγωνίζεται εδώ και καιρό για τα δικαιώματα των αυτόχθονων πληθυσμών στη Χιλή και την υπόλοιπη Λατινική Αμερική. Στις εικαστικές τέχνες, η δουλειά της εκτείνεται από τη ζωγραφική, την παράσταση, μέχρι πολύπλοκες συνθέσεις. Η καλλιτεχνική της γλώσσα είναι χτισμένη γύρω από τη βαθιά γοητεία που ασκούν οι ιθαγενείς παραδόσεις και οι μη δυτικές επιστημολογίες», είπε η Αλεμάνι.
Εδώ και 50 χρόνια η Βικούνια έχει παραμείνει πιστή στη νεανική της κλίση ως ανένταχτης εικαστικής καλλιτέχνιδας· τα έργα της για συγκεκριμένο χώρο (site-specific) αναδεικνύουν το ταλέντο της να συνθέτει χωρικά ποιήματα και να εκφράζεται µ’ έναν ενστικτώδη λυρισµό που απλώνεται σε τρεις διαστάσεις.