Η νέα διευθύντρια του Εθνικής Πινακοθήκης, Συραγώ Τσιάρα ανακοίνωσε τον προγραμματισμό για το 2023-24, τους άξονες και τους στόχους του μουσειακού ιδρύματος
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΜε ένα βίντεο με τους βασικούς σταθμούς στην πορεία της Εθνικής Πινακοθήκης, ξεκίνησε η πρώτη συνέντευξη τύπου της νέας διευθύντριας Συραγώς Τσιάρα, τέσσερις μήνες, αφότου ανέλαβε την διεύθυνση του οργανισμού. Σε αυτήν παρουσίασε τους άξονες πάνω στους οποίους θα κινηθεί η δική της θητεία, τη φιλοσοφία και τις λέξεις κλειδιά που θα διατρέχουν τη λειτουργία του ιδρύματος, το ρόλο των παραρτημάτων της, τις αλλαγές στη μόνιμη συλλογή και κυρίως το εκθεσιακό πρόγραμμα για το 2023-2024.
Η νέα διευθύντρια της ΕΠΜΑΣ (Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου) οραματίζεται ένα μουσείο πιο ανοικτό στον κόσμο και σε συνεργασίες, πιο δραστήριο και πιο προσαρμοστικό. Θέλει να αλλάξει τη φυσιογνωμία του θεματοφύλακα της εικαστικής ιστορίας της χώρας τα επόμενα χρόνια, ενισχύοντας το ρόλο και τη λειτουργία των παραρτημάτων της Εθνικής Πινακοθήκης, προσελκύοντας νέες κατηγορίες κοινού, επενδύοντας σε εκπαιδευτικά προγράμματα και προωθώντας την έρευνα. Στόχος της, επίσης, είναι να δώσει μια νέα ερμηνεία στην έννοια της πολιτιστικής κληρονομιάς, να κάνει πιο γόνιμη και κριτική τη σχέση του κόσμου με τα έργα του μουσείου και τον ρόλο του στη σύγχρονη εποχή, να αποκτήσει ιδιαίτερες σχέσεις με διάφορες κοινότητες και να αξιοποιήσει με διαφορετικό τρόπο τους χώρους του, για να αναδείξει τη σύγχρονη φυσιογνωμία της ελληνικής παραγωγής, δίπλα σε κλασικά αριστουργήματα.
Οι αρχές με τις οποίες θα πορευτεί είναι οι εξής: Συμπερίληψη-Βιωσιμότητα-Κοινωνική Διαπερατότητα-Δημόσια Λογοδοσία-Διάκριση-Συνέργεια-Πολυφωνία. Όπως επισήμανε η κυρία Τσιάρα: «Η Εθνική Πινακοθήκη κατέχει κορυφαία θέση στην πολιτιστική ζωή του τόπου. Έχει τη δυναμική να αυξήσει την επιδραστικότητά της, αναλαμβάνοντας διεθνείς πρωτοβουλίες καλλιτεχνικών δράσεων και συνεργειών πάνω σε ευρύτερα κοινωνικά, θεσμικά και πολιτισμικά ζητήματα, αλλά και συμβάλλοντας στη βελτίωση της ποιότητας της καθημερινής ζωής. Η κουλτούρα της συνέργειας είναι βασική προϋπόθεση βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας. Θα ήταν σκόπιμο να ενισχύσουμε τη συνεργασία μας με άλλους πολιτιστικούς και εκπαιδευτικούς οργανισμούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, όχι μόνο στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα, αλλά και στην έρευνα, καθώς και στην από κοινού αξιοποίηση των πόρων, της εμπειρίας και της τεχνογνωσίας». Στο πλαίσιο αυτό θα υπάρξει συνεργασία με το ΕΜΣΤ, ενώ ήδη έχουν ξεκινήσει συνομιλίες και με το Ωδείο Αθηνών.
Η διευθύντρια συμπλήρωσε: «Η ΕΠΜΑΣ έχει ήδη κατακτήσει καίριους στόχους: είναι δημοφιλής, διαθέτει τις υποδομές για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις και τις απαιτήσεις της εποχής μας. Αν και υποστελεχωμένη, διαθέτει εξαιρετικό προσωπικό, συνεργάτες και διοίκηση. Έχει πιστούς φίλους και υποστηρικτές. Καιρός να γίνει πιο ευαίσθητη περιβαλλοντικά, πλουραλιστική, ανοιχτή και συμπεριληπτική, να φέρει τις συλλογές και την ιστορία της σε γόνιμο διάλογο με τις σημερινές ανάγκες της κοινωνίας και τα σύγχρονα ρεύματα σκέψης».
Στο πλαίσιο της συνέντευξης τύπου, η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη και ο υφυπουργός σύγχρονου πολιτισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης τόνισαν ότι θα ενισχύσουν με όλες τις δυνάμεις τους τη νέα διεύθυνση της ΕΠΜΑΣ, τόσο σε επίπεδο οικονομικό, μέσω προγραμμάτων και έκτακτων επιχορηγήσεων, όσο και ό,τι άλλο χρειαστεί.
Η Λίνα Μενδώνη ανέφερε:_«_Το Υπουργείο Πολιτισμού είναι ιδιαίτερα περήφανο για την αναγεννημένη Εθνική Πινακοθήκη, ένα έργο το οποίο ανέβασε την Πινακοθήκη στο επίπεδο των αντίστοιχων μουσείων των ευρωπαϊκών πρωτευουσών. Ένα έργο το οποίο σηματοδότησε τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 καθώς εγκαινιάστηκε και αποδόθηκε στο κοινό στις 24 Μαρτίου 2021. Η πορεία της Πινακοθήκης από τον Μάιο του 2021 - γιατί στην πραγματικότητα τότε άνοιξε, καθώς έως τη στιγμή εκείνη υπήρχαν οι περιορισμοί της πανδημίας- μέχρι σήμερα, είναι μία πορεία αισιοδοξίας, ελπίδας, ενθουσιασμού.Έχουμε όλοι απόλυτη συναίσθηση ότι η Πινακοθήκη σήμερα δεν έχει καμία σχέση με την Πινακοθήκη, η οποία έκλεισε πριν από δώδεκα χρόνια περίπου, για να ξεκινήσει το έργο της αποκατάστασής της. Είναι ένα κτήριο, το οποίο έχει πολύ περισσότερες ανάγκες, πολύ περισσότερες απαιτήσεις. Αυτό σημαίνει περισσότερα χρήματα, περισσότερη στήριξη, και αυτό είναι δεδομένο ότι θα υπάρχει».
Παράλληλα, ανοίγει και πάλι, μετά από δύο χρόνια διακοπής λειτουργίας για εργασίες συντήρησης και αναβάθμισης, η Γλυπτοθήκη στο Γουδί, ενώ λειτουργεί ήδη η Βιβλιοθήκη Εικαστικών Τεχνών και το Αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης. Τέλος παρουσιάστηκε η νέα ιστοσελίδα της Εθνικής Πινακοθήκης.
Η «επιστροφή» του Πικάσο και του Μοντριάν
Τις εντυπώσεις έκλεψε βέβαια η επανέκθεση μετά από πολλά χρόνια των δύο κλεμμένων πινάκων του Πικάσο και του Μοντριάν, στη νέα πτέρυγα δυτικοευρωπαϊκής τέχνης που άνοιξε τις πόρτες της, ακριβώς δίπλα στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων, όπου φιλοξενείται η αναδρομική έκθεση του Κωνσταντίνου Παρθένη. Τα δύο αυτά έργα παρουσιάζονται μαζί με άλλα 45, συνθέτοντας ένα μικρό πανόραμα – λόγω έλλειψης χώρου - έργων από τη συλλογή δυτικοευρωπαϊκής τέχνης, που αριθμεί συνολικά 1250 έργα. Τα 47 έργα που εκτίθενται, χρονολογούνται από τον 14ο μέχρι και τον 20ο αιώνα.
Οι περιοδικές εκθέσεις 2022-2024
Το βάρος θα πέσει τα επόμενα χρόνια σε ομαδικές, θεματικές εκθέσεις που συγκροτούν ένα κριτικό αφήγημα σε σχέση με το ευρύτερο πολιτισμικό πλαίσιο παραγωγής και υποδοχής του έργου τέχνης, σε διάλογο με τα σύγχρονα ρεύματα σκέψης, καθώς και η διατομεακότητα, με την προσέγγιση ζητημάτων μέσα από ποικίλες καλλιτεχνικές εκφάνσεις.
Κάθε έκθεση θα πλαισιώνεται και θα ολοκληρώνεται από δημόσιο πρόγραμμα δράσεων και εκδηλώσεων που θα σχεδιάζονται ειδικά για κάθε έκθεση. Θα περιλαμβάνει εκδηλώσεις λόγου και τέχνης, καθώς κι έναν κύκλο εκπαιδευτικών δράσεων που θα σχεδιάζονται για διαφορετικές κατηγορίες κοινού και κοινωνικές ομάδες.
Τι περιλαμβάνει το πρόγραμμα τα επόμενα δύο χρόνια;
Παράταση έκθεσης «Κωνσταντίνος Παρθένης. Η ιδανική Ελλάδα της ζωγραφικής του» μέχρι τις αρχές Μαρτίου 2023.
Στο πλαίσιο του δημόσιου προγράμματος για την έκθεση Παρθένη σχεδιάζονται, μεταξύ άλλων: επιστημονική συνάντηση με θέμα την επίδραση του Θεοσοφισμού στις Εικαστικές Τέχνες – 13 Ιανουαρίου 2023, θεατρική παράσταση, βασισμένη σε ιστορικό κείμενο του Ν. Γιοκαρίνη του 1930, με θέμα τις έριδες γύρω από την καλλιτεχνική στάση του Κωνσταντίνου Παρθένη, μία ψυχογραφική και κοινωνική μελέτη με επίκαιρο και διαχρονικό χαρακτήρα – Φεβρουάριος 2023. Παράλληλα δημιουργήθηκε ένα τρίλεπτο, δίγλωσσο ενημερωτικό βίντεο παρουσίασης της έκθεσης στο κοινό, πρακτική που θα υιοθετηθεί για όλες τις μεγάλες παραγωγές.
Έκθεση με θέμα το «Αστικό Βίωμα» στις δεκαετίες 1950-1960-1970 στις εικαστικές τέχνες και τον κινηματογράφο. Άνοιξη - τέλη 2023.
Το νέο εκθεσιακό πρόγραμμα αρχίζει το 2023 στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων με μια ιστορική ομαδική έκθεση Ελλήνων δημιουργών. Η έκθεση αντιμετωπίζει την πόλη ως εμπειρία, εξετάζει την αστικοποίηση, την ανοικοδόμηση και τη μετανάστευση –εσωτερική και εξωτερική– στο πλαίσιο των ραγδαίων αλλαγών που συνέβησαν μεταπολεμικά στην ελληνική κοινωνία. Οι καλλιτέχνες συλλαμβάνουν και αναπαριστούν την πόλη, όχι μόνο ως δομημένο περιβάλλον που τους εμπεριέχει, αλλά και ως καθημερινό βίωμα, ένα πλαίσιο με το οποίο έρχονται αντιμέτωποι, είτε με όρους αναγνώρισης, ασφάλειας και αποδοχής είτε με όρους ανίχνευσης, διαπραγμάτευσης και σύγκρουσης. Παρατηρούν, καταγράφουν και ερμηνεύουν τις μεταβολές του αστικού τοπίου με ρεαλιστική διάθεση τεκμηρίωσης ή προτιμούν να εξιδανικεύουν το αστικό τοπίο συνοψίζοντάς το σε ένα ελληνοκεντρικό ιδεόγραμμα ειδυλλιακής αστυγραφίας.
Εγκαινιάζοντας την πρακτική της διατομεακότητας, η έκθεση διερευνά τις εκδοχές του αστικού βιώματος στις εικαστικές τέχνες, στις δημοφιλείς ελληνικές ταινίες, καθώς και στον κινηματογράφο κριτικού ρεαλισμού. Για την υλοποίηση της έκθεσης έχει ήδη ξεκινήσει συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος.
Διεθνής έκθεση με θέμα τη «Δημοκρατία», με επίκεντρο τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα. Άνοιξη - τέλη 2024.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗTο 2024 συμπληρώνονται πενήντα χρόνια από την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα. Μισός αιώνας αδιάσπαστης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας μετά την ανατροπή της επταετούς στρατιωτικής δικτατορίας, ιστορική τομή που ορίζει και την έναρξη της περιόδου της μεταπολίτευσης. Την ίδια χρονιά, με την Επανάσταση των Γαρυφάλλων στην Πορτογαλία αποκαταστάθηκε η δημοκρατία μετά τη μισού σχεδόν αιώνα δικτατορία του Αντόνιο ντε Ολιβέιρα Σαλαζάρ, ενώ στην Ισπανία την επόμενη χρονιά αρχίζει η μετάβαση προς τη δημοκρατία, μετά τον θάνατο του δικτάτορα Φρανθίσκο Φράνκο, που διατηρούσε αυταρχικά την εξουσία από το 1939.
Η Εθνική Πινακοθήκη διοργανώνει λοιπόν μια μεγάλη διεθνή έκθεση με θέμα τη Δημοκρατία και την Τέχνη στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία, το νόημα, το περιεχόμενο και τις εικαστικές εκφράσεις των αγώνων για την ανατροπή των αυταρχικών καθεστώτων στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, τη διεκδίκηση των πολιτικών ελευθεριών και τον αντιαποικιακό αγώνα. Σε μια εποχή απειλητικής επανάκαμψης αυταρχικών δυνάμεων στην Ευρώπη και διασάλευσης των δημοκρατικών κεκτημένων, μια έκθεση για το πώς οι καλλιτέχνες εμπνεύστηκαν από τους αγώνες ενάντια σε αυταρχικά καθεστώτα αποκτά πρόσθετη σημασία.
Η έκθεση θα πλαισιωθεί από συνέδριο, εργαστήρια, παρουσιάσεις βιβλίων, προβολές ντοκιμαντέρ και ταινιών μυθοπλασίας, δημόσιες συζητήσεις και άλλες δράσεις, με στόχο να διερευνήσουμε την ποικιλία, τις συνάφειες και τις ιδιαιτερότητες των καλλιτεχνικών αναζητήσεων. Για την υλοποίηση της έκθεσης έχει ήδη επιτευχθεί συνεργασία με μουσεία και ερευνητικά ιδρύματα στην Ισπανία και την Πορτογαλία.
Η ενίσχυση των παραρτημάτων της ΕΠΜΑΣ
Η σχεδιαζόμενη πολιτική έχει στόχο την ανάδειξη και προβολή της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας κάθε παραρτήματος. Ειδικές δράσεις, εκθέσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα, σχεδιάζονται σε κάθε παράρτημα. Ενδεικτικά:
Κουμαντάρειος Πινακοθήκη, Σπάρτη
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤο πρώτο παράρτημα της ΕΠΜΑΣ εκτός Αθηνών γιορτάζει τα σαράντα χρόνια παρουσίας στην πόλη της Σπάρτης. Με τη στήριξη της οικογένειας Κουμάνταρου, ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι εκτενής ανακαίνιση των εξωτερικών όψεων και τοποθέτηση νέου συστήματος φωτισμού. Τους προσεχείς μήνες, εκτός των τακτικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων, θα πραγματοποιηθεί το πρόγραμμα «Φίλοι και Γείτονες» για ενήλικες με δωρεάν εξειδικευμένες ξεναγήσεις, με στόχο να γνωρίσουν οι κάτοικοι της Σπάρτης καλύτερα την Πινακοθήκη και να την εντάξουν στην καθημερινότητά τους.
Στις αίθουσες και στον υπαίθριο χώρο του φιλοξενούνται γλυπτά του Καπράλου σε ξύλο, πωρόλιθο και μάρμαρο, όλα φιλοτεχνημένα στην Αίγινα. Σχεδιάζεται εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο «Ιχνηλατώντας την αρχαιότητα στο έργο του Χρήστου Καπράλου» για μαθητές δημοτικών σχολείων, με στόχο να ανακαλύψουν τον τρόπο που ο γλύπτης μετουσιώνει την τέχνη του παρελθόντος σε ζωντανή τέχνη του παρόντος.
Το Παράρτημα είναι ο κύριος «αφηγητής» της ιστορίας της τέχνης τα πρώτα εκατό χρόνια του ελληνικού κράτους, ιχνηλατώντας τα αισθητικά και ιδεολογικά πρότυπα της εποχής. Η μόνιμη συλλογή με θέμα «Ο Αγώνας της Ελληνικής Ανεξαρτησίας» επανασχεδιάζεται και εμπλουτίζεται με νέα εκθέματα.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤο Παράρτημα Κέρκυρας στεγάζεται στο ιστορικό κτήριο Καστελλίνο, στην περιοχή της Κάτω Κορακιάνας. Φιλοξενεί μόνιμη έκθεση από τη συλλογή της ΕΠΜΑΣ με στόχο ο επισκέπτης του μουσείου να γνωρίσει την ιστορία και την εξέλιξη της νεοελληνικής τέχνης. Δραστηριοποιείται με διοργάνωση σεμιναρίων, ημερίδων για εκπαιδευτικούς, ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα. Στις άμεσες προτεραιότητες περιλαμβάνεται η συντήρηση και αναβάθμιση των κτηριακών υποδομών του Παραρτήματος Κέρκυρας.
Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης (ΙΣΕΤ)
Τον Δεκέμβριο προγραμματίζεται έκθεση με αρχειακό υλικό και βιντεοπροβολές, καθώς και έκδοση επετειακού λευκώματος για την ιστορία και τη διαδρομή της Art Athina σε συνεργασία με τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Αιθουσών Τέχνης.
Τα δύο νέα προγράμματα
Η Συραγώ Τσιάρα επισήμανε ότι υπάρχει υπερεκπροσώπηση κάποιων καλλιτεχνών στη μόνιμη συλλογή και υποεκπροσώπηση κάποιων άλλων. Μετά από συζήτηση με τους επιμελητές και χωρίς βιασύνη, θα γίνουν κάποιες αλλαγές. Η πιο εμφανής αλλαγή θα υπάρξει στον τρίτο όροφο από το τέλος του 2023, ο οποίος αποκτά πιο στενή επαφή με το σύγχρονο εικαστικό γίγνεσθαι.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ«Η Συλλογή ως Εργαστήριο»
Στα τέλη του 2023, η Εθνική Πινακοθήκη θα παρουσιάσει το πρόγραμμα «Η Συλλογή ως Εργαστήριο» στον τρίτο όροφο της μόνιμης συλλογής. Θα επανασχεδιαστεί η παρουσίαση της μόνιμης συλλογής με άξονα την ιστορία των συναισθημάτων, των ιδεών, των εμπειριών και των στάσεων ζωής. Η παρουσίαση της μόνιμης συλλογής στον τρίτο όροφο θα εναλλάσσεται με συχνότητα περίπου δύο ετών, έτσι ώστε οι επισκέπτες να έχουν κίνητρο να επανέλθουν στους χώρους για να γνωρίσουν καινούργια έργα και ποικίλες ερμηνευτικές προσεγγίσεις. «Η Συλλογή ως Εργαστήριο» θα συνοδεύεται επίσης από δημόσιο πρόγραμμα, στο οποίο θα κληθούν διευθυντές μουσείων, θεωρητικοί, ιστορικοί τέχνης και επιμελητές να παρουσιάσουν καινοτόμες και ενδιαφέρουσες πρακτικές διαχείρισης μουσειακών συλλογών και επικαιροποίησης του νοήματός τους για το κοινό.
«Ενδιάμεσος Χώρος»
Στον άξονα της συμπερίληψης και της ενίσχυσης της πολυφωνίας θα εγκαινιαστεί ένας κύκλος εκθέσεων και δράσεων στο μεσοπάτωμα και σε άλλους χώρους, στεγασμένους και υπαίθριους, με τίτλο «Ενδιάμεσος Χώρος», όπου οι επιμελητές της ΕΠΜΑΣ αρχικά και εν συνεχεία ανεξάρτητοι, εξωτερικοί επιμελητές θα προσκληθούν να αναπτύξουν τις δικές τους επιμελητικές προτάσεις με μια πυκνή περιοδικότητα. Έχοντας ως σημείο εκκίνησης ένα έργο ή μια ιστορία από τη συλλογή έργων τέχνης και τα αρχεία της ΕΠΜΑΣ, τα επιμελητικά εγχειρήματα του «Ενδιάμεσου Χώρου» θα επιχειρούν διάλογο ανάμεσα στη σύγχρονη τέχνη και τη μόνιμη συλλογή.
Εκπαίδευση
Η εκπαίδευση είναι σημαντικός άξονας της λειτουργίας της Εθνικής Πινακοθήκης. Συνεχίζονται λοιπόν δοκιμασμένες εκπαιδευτικές πρακτικές, όπως ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα, ενώ εισάγονται νέα προγράμματα και εξειδικευμένες δράσεις:
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΝεοελληνική Τέχνη και Μουσειακή Αγωγή Προσχολικής Ηλικίας (από 18 μηνών έως 5 ετών): Τα προγράμματα βασίζονται στις αρχές της ενεργητικής μάθησης και απευθύνονται στην ξεχωριστή προσωπικότητα του κάθε παιδιού. Ο σχεδιασμός εστιάζει στην ενσωμάτωση παιδοκεντρικών στοιχείων και στη δημιουργία in situ διαδρομών ή περιοχών (νησίδων). Περιλαμβάνουν παιχνίδια εξερεύνησης, αφηγήσεις ιστοριών/παραμυθιών, εργαστήρια δημιουργικής έκφρασης και διαδραστικές συνεργασίες. Απευθύνονται σε νηπιαγωγεία και οικογένειες.
Θεματικές Ξεναγήσεις στη Μόνιμη Συλλογήμε άξονα το πορτρέτο και την τοπιογραφία. Σχεδιάστηκαν και υλοποιούνται ήδη από το Σεπτέμβριο, δύο Σάββατα το μήνα. Επεκτείνονται τον Νοέμβριο και στην έκθεση Παρθένη.
Ξεναγήσεις στα αγγλικά στη μόνιμη συλλογή και στις περιοδικές εκθέσεις κατόπιν αιτήματος και συνεννόησης.
Η ΕΠΜΑΣ θα συνεργαστεί με το Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες - Διαπολιτισμικό Κέντρο «Πυξίδα» δημιουργώντας ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα που θα απευθύνονται σε ομάδες προσφύγων. Ειδικότερα, τα εκπαιδευτικά προγράμματα θα απευθύνονται σε παιδιά που φοιτούν στο Διαπολιτισμικό Κέντρο «Πυξίδα», σε παιδιά και στις οικογένειές τους, καθώς και σε ασυνόδευτους ανηλίκους. Σκοπός των προγραμμάτων είναι η γνωριμία των επισκεπτών προσφύγων με τη νεοελληνική τέχνη και ιστορία μέσα από εκπαιδευτικές δραστηριότητες.