Ένα είδος θαλάσσιου σαλιγκαριού προσφέρει οικονομικές ευκαιρίες σε περιοχές της Βουλγαρίας, ενώ εξαιρετικές είναι οι προοπτικές της γαλάζιας οικονομίας για τις χώρες της Μαύρης Θάλασσας από τις υδατοκαλλιέργειες
Κράπετς - Βουλγαρία
Το Κράπετς είναι ένα ήσυχο βουλγαρικό χωριό στην Μαύρη Θάλασσα. Η αλιεία είναι η κύρια απασχόληση των κατοίκων του. Φέτος όμως το καλοκαίρι οι ντόπιοι ψαρεύουν με καταδυτικό εξοπλισμό. Ο Νέλκο Γιορντάνοφ είναι δύτης και διευθύνει μια ομάδα δράσης που βοηθά τους ντόπιους ψαράδες να αναπτυχθούν με βιώσιμο τρόπο, με την βοήθεια της Ε.Ε.
Η αλιεία παίζει καθοριστικό ρόλο στην οικονομία και την κουλτούρα της περιοχής. Τα τελευταία χρόνια έχει βιώσει τεράστιες αλλαγές. Είναι κάτι εμφανές. Ο πυθμένας της θάλασσας είναι καλυμμένος με μυδοφάγους. Πρόκειται για ένα είδος θαλάσσιου σαλιγκαριού του δυτικού Ειρηνικού που εισέβαλε στην Μαύρη Θάλασσα, πριν μερικές δεκαετίες και πολλαπλασιάστηκε με ταχείς ρυθμούς, καταβροχθίζοντας όλα τα μαλάκια του βυθού. Οι επιστήμονες ανησύχησαν, αλλά οι ψαράδες άδραξαν την ευκαιρία: η μικρή σεζόν αλίευσης των σαλιγκαριών τους παρέχει το εισόδημα μιας ολόκληρης χρονιάς. Ο Νέλκο Γιορντάνοφ αναφέρει: «Η τιμή που παίρνουν για τους μυδοφάγους είναι πολύ καλή, ένα λεβ, δηλαδή περίπου 50 σεντς το κιλό. Και αν έχει καλό καιρό, ένας δύτης μπορεί να μαζέψει περίπου 500-600 κιλά την ημέρα».
Οι μυδοφάγοι έχουν εξαπλωθεί σε όλη την Μαύρη Θάλασσα, λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας, της χαμηλής αλμυρότητας και της απουσίας τοπικών θηρευτών. Σήμερα έχουν γίνει ένα από τα κορυφαία εμπορικά είδη, που αλιεύονται σε βιώσιμα επίπεδα, όχι μόνο με μικρά σκάφη που αντιστοιχούν στο 90% του αλιευτικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας, αλλά και από μεγάλα αλιευτικά, όπως αυτή η μηχανότρατα που αλιεύει τους μυδοφάγους για ένα εργοστάσιο μεταποίησης στην Βάρνα.
Η εκρηκτική αύξηση του πληθυσμού μυδοφάγων στη Μαύρη Θάλασσα τις τελευταίες δεκαετίες έδωσε ώθηση σε μια αγορά αλίευσης και μεταποίησης πολλών εκατομμυρίων ευρώ. Κάθε χρόνο, η Βουλγαρία, η Ρουμανία και άλλες παραθαλάσσιες χώρες εξάγουν εκατοντάδες τόνους κατεψυγμένου κρέατος μυδοφάγων, κυρίως στην Νότια Κορέα και την Ιαπωνία.
Για να διασφαλίσει τη μελλοντική βιωσιμότητα των αποθεμάτων, ο περιφερειακός οργανισμός διαχείρισης αλιείας, διεξήγαγε μια διεθνή μελέτη για τον πληθυσμό μυδοφάγων στην Μαύρη Θάλασσα. Η Ελίτσα Πέτροβα είναι διευθύντρια του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Πόρων: «Από την μια πλευρά είναι ένα χωροκατακτητικό είδος. Από την άλλη όμως είναι μια πηγή εισοδήματος. Γι’ αυτό πιστεύουμε ότι πρέπει να το διαχειριστούν από κοινού η Γενική Επιτροπή Αλιείας για την Μεσόγειο και οι χώρες της Μαύρης Θάλασσας, με μια ολοκληρωμένη προσέγγιση».
Το πρότζεκτ BlackSea4Fish που χρηματοδοτείται από την Ε.Ε. συντονίζει την έρευνα που πραγματοποιείται από επιστήμονες από την Βουλγαρία, την Ρουμανία, την Τουρκία, την Γεωργία, την Ρωσία και την Ουκρανία. Ο Χουσεϊν Οζμπιλγκίν είναι συντονιστής του προγράμματος: «Με αυτή την μελέτη για την αλιεία στην Μαύρη Θάλασσα, που γίνεται για πρώτη φορά στην ιστορία, έξι εταίροι από τις παραθαλάσσιες χώρες συνεργάστηκαν, χρησιμοποίησαν τον ίδιο τυποποιημένο εξοπλισμό, είχαν τα ίδια συρόμενα αλιευτικά εργαλεία με την ίδια ταχύτητα για το ίδιο διάστημα, μάζεψαν και επεξεργάστηκαν τα δείγματα με τον ίδιο τρόπο, ανέλυσαν τα δεδομένα με τον ίδιο τρόπο και κατέληξαν σε συμπεράσματα. Τώρα λοιπόν γνωρίζουμε από πού προέρχονται τα στοιχεία, πώς κατανέμονται οι μυδοφάγοι, πού βρίσκονται οι μεγάλοι και πού οι μικρότεροι».
Η διαχείριση των αποθεμάτων με επιστημονικό τρόπο θα βοηθήσει στην προστασία του πληθυσμού των μυδοφάγων, αλλά και των θέσεων εργασίας στην αλιεία και στη μεταποίησή τους.
Βάρνα - Βουλγαρία
Αυτό το εργοστάσιο στην Βάρνα είναι ένα από τα πολλά στην Βουλγαρία που παράγει κατεψυγμένο κρέας μυδοφάγων που προορίζεται για τις ασιατικές αγορές. Απασχολεί 130 εργαζομένους, κυρίως γυναίκες. Η Λιουμπόφ Γκεοργκίεβα είναι ιδιοκτήρια του Elekta: «Οι περισσότεροι εργαζόμενοί μας απασχολούνται στη μεταποίηση. Η δουλειά τους γίνεται αποκλειστικά με τα χέρια. Είναι άτομα με χαμηλή μόρφωση που κερδίζουν τα προς το ζην με τα χέρια τους και τα πάνε εξαιρετικά».
Η γαλάζια οικονομία της Μαύρης Θάλασσας αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις: έχει μικρό αριθμό εμπορικών αποθεμάτων, σύνθετο περιβάλλον και ευμετάβλητο καιρό, παράνομες και υπερβολικές ποσότητες αλιευμάτων. Ο περιφερειακός οργανισμός διαχείρισης αλιείας βλέπει όμως ότι υπάρχουν προοπτικές βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης, χάρη στις υδατοκαλλιέργειες.
Ο Κονσταντίν Πετρόφ είναι περιφερειακός συντονιστής για την Μαύρη Θάλασσα της Γενικής Επιτροπής Αλιείας της Μεσογείου: «Οι άνθρωποι είχαν επιφυλάξεις παλιότερα για τον κλάδο των υδατοκαλλιεργειών, αλλά τώρα υπάρχουν ήδη δύο κέντρα επίδειξης υδατοκαλλιέργειας στη Μαύρη Θάλασσα, το ένα στην Ρουμανία, το άλλο στην Τουρκία, ενώ ετοιμάζεται κι ένα στην Βουλγαρία. Αυτά προσφέρουν την ευκαιρία στους ψαράδες να διαφοροποιήσουν την επαγγελματική τους δραστηριότητα και να αυξήσουν τη δουλειά τους».
Κονστάντσα - Ρουμανία
Η γειτονική Ρουμανία έχει μεγάλη εμπειρία στις ιχθυοκαλλιέργειες, αλλά η καλλιέργεια μυδιών στη θάλασσα έχει συναντήσει μέχρι σήμερα πολλά εμπόδια, από το ανεπαρκές νομικό πλαίσιο και την έλλειψη τεχνογνωσίας. Αυτό αλλάζει τώρα χάρη στο έργο του Κέντρου Επίδειξης Υδατοκαλλιέργειας στην Κονστάντσα, όπως μας εξηγεί ο Βίκτορ Νίτσα, διευθυντής του Κέντρου: «Από το 2020, τα ρουμανικά χωρικά ύδατα στην Μαύρη Θάλασσα υπόκεινται σε μικροβιολογικό έλεγχο. Προσπαθούμε να φέρουμε κοντά τις κρατικές αρχές, τους επενδυτές και τους επιστήμονες, ώστε να συνεργαστούν και να έχουν κοινή προσέγγιση, γιατί η δημόσια ασφάλεια είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημα».
Το Κέντρο ελέγχει ότι τα ρουμανικά ύδατα ανταποκρίνονται στα ευρωπαϊκά πρότυπα για υδατοκαλλιέργειες. Συμβουλεύει και εκπαιδεύει τους επαγγελματίες που θέλουν να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση με οστρακοειδή. Υπάρχουν πολλά πράγματα, που πρέπει να μάθουν, όπως για παράδειγμα ότι πρέπει να ελέγχουν τα μύδια, για διάφορα παθογενή βακτήρια. Η Αουρέλια Τοτόιου είναι παθολόγος - ερευνήτρια οικολογίας και θαλάσσιας βιολογίας στο NIMRD: «Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουν οι καλλιεργητές μυδιών τη σημασία αυτών των αναλύσεων. Τα μύδια που προορίζονται για κατανάλωση, πρέπει να ελέγχονται τακτικά σε κάποιο εργαστήριο».
Ο Ματέι Ντάτκου είναι ψαράς. Μας οδηγεί στο μέρος που έχει την καλλιέργειά του με μύδια, κοντά σε μια τουριστική τοποθεσία, όπου έχει και ένα εστιατόριο με θαλασσινά. Ο Ματέι ελπίζει ότι με τη βοήθεια του κέντρου, η υδατοκαλλιέργεια θα τον βοηθήσει στη διαφοροποίηση της επαγγελματικής του δραστηριότητας. Μέσα σε λίγους μήνες, αυτά τα σχοινιά θα καλυφθούν με μύδια που θα είναι έτοιμα για μάζεμα: «Το κάνω σε μικρή κλίμακα, για να προμηθεύω βασικά το εστιατόριό μου. Στο μέλλον, σκοπεύω να αναπτύξω την υδατοκαλλιέργεια, ώστε να μπορώ να πουλώ μύδια παντού».
Καβάρνα - Βουλγαρία
Οι υδατοκαλλιέργειες στην Μαύρη Θάλασσα είναι μια καλή επιχειρηματική επιλογή, όπως αποδεικνύεται και από τις δεκάδες αντίστοιχες επιχειρήσεις που υπάρχουν στην Βουλγαρία. Τα μύδια είναι το προϊόν κατατεθέν του Νταλμπόκα, ενός παραθαλάσσιου εστιατορίου που άνοιξε ένας από τους πρωτοπόρους των βουλγαρικών υδατοκαλλιεργειών, ο Βέσελιν Προκόπιεφ: «Εδώ προσφέρουμε μύδια με λαχανικά, μύδια με γέμιση ρύζι, μύδια με καυτερή σάλτσα, με σκόρδο, με λευκό τυρί και μανιτάρια. Κάτι άλλο ξεχωριστό που προσφέρουμε είναι αυτά τα δύο επιδόρπια: μύδια με γέμιση μήλο και μύδια με κολοκύθα. Στο παρελθόν, η Βουλγαρία σπάνια έβλεπε την Μαύρη Θάλασσα, ως πηγή τροφής. Τώρα μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι ο κόσμος ενδιαφέρεται πολύ για τα θαλασσινά».
Πολλοί κάτοικοι που μένουν κοντά στην Μαύρη Θάλασσα δεν έχουν συνηθίσει σε τέτοιες γεύσεις, αλλά η γενικότερη τάση αρχίζει να αλλάζει. Σε μια κανονική χρονιά, αυτό το εστιατόριο μόνο σερβίρει 650 τόνους μυδιών, τα οποία προέρχονται από την υδατοκαλλιέργεια που βρίσκεται λίγα μέτρα πιο πέρα.
Η νέα επιχειρηματική δραστηριότητα που αναπτύσσεται γύρω από τους μυδοφάγους και τις υδατοκαλλιέργειες μπορεί να ενισχύσει τη βιώσιμη αξιοποίηση των πόρων της Μαύρης Θάλασσας και να προσφέρει ταυτόχρονα την αναγκαία ώθηση στις οικονομίες της περιοχής.