Αν ζητήσετε από οποιονδήποτε τουρίστα από τη Νέα Υόρκη μέχρι το Πεκίνο να ονομάσει ένα ιταλικό μνημείο, η απάντηση τις περισσότερες φορές θα είναι η ίδια: το Κολοσσαίο. Έχοντας μία ιστορία 2.000 ετών το αμφιθέατρο της ρωμαϊκής εποχής που κάποτε φιλοξενούσε μονομαχίες και θηριομαχίες προσφέροντας άρτον και θεάματα στο αιμοχαρές κοινό, είναι αναμφίβολα το πιο δημοφιλές μνημείο στην Ιταλία. Σχεδόν 5 εκατομμύρια τουρίστες επισκέπτονται κάθε χρόνο τον επιβλητικό χώρο επιφέροντας έσοδα πολλών εκατομμυρίων στα ταμεία του κράτους.
Το Κολοσσαίο είναι ένα κλασικό παράδειγμα για τη διαχείριση των σημαντικών μνημείων στην Ιταλία. Ο προϋπολογισμός για την μελέτη και διατήρηση του αμφιθεάτρου είναι μόλις 800.000 ευρώ το χρόνο. Τα χρήματα αυτά προορίζονται μεταξύ άλλων για τον καθαρισμό των μαρμάρων, αλλά και για την μελέτη και κατηγοριοποίηση των αρχαιολογικών ευρημάτων που υπάρχουν στην περιοχή.
Το επιβλητικό μνημείο, που κρατήθηκε όρθιο τόσους αιώνες, έχει μαυρίσει από την ατμοσφαιρική ρύπανση, πλημμυρίζει από τις βροχές και η στατικότητα του επιβαρύνεται από το υπόγειο σιδηροδρομικό δίκτυο.
Η μείωση των κονδυλίων σε αριθμούς
Η Ιταλία διαθέτει τα περισσότερα μνημεία που έχουν χαρακτηριστεί παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά της Ουνέσκο. Διαθέτει 47, περισσότερα από την Ισπανία και την Κίνα που έχουν 44 και 43 αντίστοιχα.
Τα κονδύλια που προβλέπονται για την διατήρηση αυτού του πλούτου είναι φτωχά. Τα τελευταία 10 χρόνια ο προϋπολογισμός έχει περιοριστεί σχεδόν κατά το ήμισυ. Περισσότερα από δύο δις ήταν τα κονδύλια για το 2011. Σήμερα το ποσό αυτό έχει πέσει κάτω από το 1,5 δις ευρώ.
Οι μειώσεις στον προϋπολογισμό αναφορικά με την διατήρηση και αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς έχει επιπτώσεις στα ίδια τα μνημεία. Τα τελευταία 10 χρόνια έχουν αρχίσει να αποσπώνται κομμάτια από το Κολοσσαίο και κάποια από αυτά να πέφτουν στον δρόμο. Το πρόβλημα αυτό έχει ενταθεί την τελευταία διετία. Οι αρχές έχουν λάβει μέτρα για την προστασία των περαστικών απομονώνοντας μέρος του πεζοδρομίου.
“Κολοσσιαία” επένδυση
Για την συντήρηση και αποκατάσταση του μνημείου οι αρχές στράφηκαν σε χορηγίες ιδιωτών και επιχειρηματιών. Ο Ντιέγκο Ντελα Βάλε, διευθύνων σύμβουλος ιταλικής εταιρείας δερμάτινων ειδών έχει διαθέσει 25 εκατομμύρια ευρώ για το Κολοσσαίο. Ανάλογη χορηγία είχε γίνει και από ιταλικό οίκο μόδας που είχε παραχωρήσει 2 εκατομμύρια ευρώ για το επίσης πολύ δημοφιλές μνημείο της Ρώμης, την Φοντάνα ντι Τρέβι .
Οι εργασίες που επρόκειτο να χρηματοδοτηθούν από τη χορηγία είναι σε αναμονή λόγω των διαφωνιών που εκφράστηκαν από την αντιπολίτευση και έκαναν λόγο για απουσία δημόσιου διαγωνισμού και για ιδιωτικοποίηση του μνημείου. Μόνο οι επείγουσες εργασίες προχωρούν με κυβερνητικούς πόρους. Οι αντιρρήσεις που εκφράστηκαν αφορούσαν στη δημοσιότητα που θα απολάμβανε ο χορηγός για ένα πολιτιστικό μνημείο που ανήκει στη χώρα. Η διευθύντρια του αρχαιολογικού χώρου στο Κολοσσαίο Ροσέλα Ρέα δεν βλέπει σύγκρουση συμφερόντων.
“Το Κολοσσαίο χρειαζόταν την χορηγία πριν από 20 χρόνια. Είναι σαφές ότι δεν υπήρχαν οι απαραίτητοι πόροι για να ολοκληρωθούν οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης του αμφιθεάτρου. Μέσα σε αυτήν την εικοσαετία η κατάσταση χειροτέρεψε και γι αυτό χρειάστηκε οικονομική ενίσχυση από ιδιωτική εταιρία. Η συμφωνία για την χορηγία δεν επιτρέπει διαφημιστικά στον χώρο του μνημείου”.
Η ένωση καταναλωτών στην Ιταλία κατήγγειλε την χορηγία και η απόφαση αναμένεται τον Απρίλιο. Επισημαίνεται μεταξύ άλλων ότι από τα 25 εκατομμύρια ευρώ της χορηγίας ο επιχειρηματίας επωφελείται με φοροελάφρυνση 8 εκατομμυρίων.
Εν αναμονή των δικαστικών αποφάσεων υπάρχει ένα άλλο σοβαρό και επείγον πρόβλημα που είναι η ρύπανση από τα αυτοκίνητα. Περισσότερα από 2.000 οχήματα περνούν κάθε μέρα από το Κολοσσαίο. Το μνημείο έχει μέχρι στιγμής τουλάχιστον 3.000 ρωγμές. Σε κοντινή απόσταση γίνονται εργασίες για νέα γραμμή του μετρό.
Πομπηία: ευρωπαϊκό σχέδιο αναστήλωσης για την αρχαία πόλη.
Στην Πομπηία, κοντά στη Νάπολη, σώζονται τα ερείπια μιας πόλης, που χρησιμοποιούσαν σαν θέρετρο οι ευκατάστατοι πολίτες στην αρχαία Ρώμη. Το 79 μ.Χ ο Βεζούβιος εξερράγη καλύπτοντας με λάβα και στάχτη την περιοχή. Δώδεκα χιλιάδες άνθρωποι ακινητοποιήθηκαν από τη λάβα. Το δεύτερο σε επισκεψιμότητα μνημείο της Ιταλίας, που περιλαμβάνεται στην λίστα της Ουνέσκο από το 1997, έχει υποστεί μεγάλες φθορές.
Το 2010 η κατάρρευση του “Οίκου των μονομάχων” συγκλόνισε τον κόσμο και προκάλεσε μεγάλη ντροπή στην Ιταλία. Από τότε η κατάσταση δεν έχει αλλάξει πολύ.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε να δράσει παράλληλα με το ιταλικό κράτος. Ο Ευρωπαίος Επίτροπος για την Περιφερειακή Πολιτική Γιοχάνες Χαν έδωσε το πράσινο φως για το πρόγραμμα αναστήλωσης του αρχαιολογικού χώρου στην Πομπηία με ευρωπαϊκά κονδύλια που ανέρχονται στα 105 εκατομμύρια ευρώ.
Οι εργασίες είναι ήδη σε εξέλιξη και τμήματα του αρχαιολογικού χώρου θα ξανανοίξουν για το κοινό. Από τα 1.500 κτίρια συνολικά που βρίσκονται στην Πομπηία ξεχωρίζουν 100 σημαντικά σημεία, που είναι σπίτια ή δημόσιοι χώροι. Από αυτά τα 20 είναι κλειστά, είτε λόγω επικινδυνότητας είτε επειδή αναστηλώνονται. Περίπου 15 μνημεία ανοίγουν εκ περιτροπής λόγω έλλειψης προσωπικού.
Το πρόβλημα είναι ότι στα 660 στρέμματα υπάρχουν λιγότεροι από 30 επόπτες για τις τρεις ημερήσιες βάρδιες. Η μισή έκταση είναι ανοιχτή για το κοινό και προσελκύει καθημερινά 10.000 επισκέπτες. Το 1997 εργαζόντουσαν εδώ 279 άτομα. Σήμερα έχουν απομείνει 197. Το προσωπικό που συνταξιοδοτείται δεν αντικαθίσταται.
Υπό αυτές τις συνθήκες είναι δύσκολο να διατηρηθεί σε καθημερινή βάση μία αρχαία πόλη. Για να σωθεί ό,τι έχει απομείνει και να προστατευθεί το μνημείο είναι απαραίτητη η τακτική συντήρηση. Το πρόγραμμα αναστήλωσης μπορεί να ήρθε την κατάλληλη στιγμή αλλά δεν θα κάνει τίποτα για να λύσει το πρόβλημα, σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα Αντόνιο Ιρλάντο. “Για μία κόμη φορά κάνουν έργα μόνο και μόνο για να πουν ότι έσωσαν την Πομπηία. Η διάσωση της Πομπηίας είναι ένα ζήτημα που το έχουν διαχειριστεί πολλές κυβερνήσεις”.
Για την οικία της Ποππαίας στην γειτονική πόλη Οπλοντίς ίσως είναι πολύ αργά. Η πρόσβαση δεν είναι εύκολη για τους τουρίστες. Το μνημείο είναι κρυμμένο στην μέση μιας γειτονιάς που έχει ελάχιστες πινακίδες.Πρόκειται για την υπέροχα διακοσμημένη εξοχική κατοικία μίας από τις πιο φημισμένες πρώτες κυρίες της αρχαιότητας , της γυναίκας του Νέρωνα. Σήμερα οι τοιχογραφίες δίνουν απλώς μία ένδειξη της μεγαλοπρέπειας του χώρου. Ο φωτισμός δεν λειτουργεί για πολλά χρόνια και κανείς δεν έχει έρθει για επιδιόρθωση. Εδώ εργάζεται μόνο ένας συντηρητής έχοντας τη βοήθεια ενός συναδέλφου του.