Μπορεί να μην έχει αναγνωριστεί από κανέναν, αλλά ανυπομονεί να προσαρτηθεί στη Ρωσία.
Ο λόγος για την Υπερδνειστερία, την αποσχισθείσα περιοχή της Μολδαβίας, στα σύνορα με την Ουκρανία.
Νομικά αποτελεί ακόμη τμήμα της Μολδαβίας, όμως ντε φάκτο, εδώ και δύο δεκαετίες, έχει αυτονομηθεί και ακολουθεί τη δική της νομοθεσία.
Από έναν πληθυσμό μισού εκατομμυρίου, περίπου 200.000 άτομα έχουν ρωσικό διαβατήριο. Μεταξύ αυτών ο Σεργκέι.
Τον ρωτάμε αν προτιμά η Υπερδνειστερία να επανενωθεί με τη Μολδαβία ή να προσαρτηθεί στη Ρωσία όπως η Κριμαία.
Μας απαντά: «Προσωπικά, προτιμώ να είμαι με τη Ρωσία, γιατί νιώθω κοντά στη Ρωσία. Γεννήθηκα εκεί και μιλώ ρωσικά».
Στην πρωτεύουσα Τιρασπόλ τα τρόλεϊ γράφουν «το μέλλον μας είναι μαζί με τη Ρωσία».
Ένα σύνθημα που εκφράζει την επιθυμία των περισσότερων πολιτών, αν και δεν υπάρχουν κοινά σύνορα με τη Ρωσική Ομοσπονδία.
«Η καλύτερη λύση είναι να ενωθούμε με τη Ρωσική Ομοσπονδία. Κι αυτό δεν είναι μόνο η δική μου γνώμη. Όλες οι γυναίκες στο Τιρασπόλ και σε όλη την Υπερδνειστερία λένε το ίδιο», λέει μία κάτοικος, ενώ μια άλλη μας απαντά σχεδόν το ίδιο: «Φυσικά και θέλω να ενωθεί η Υπερδνειστερία με τη Ρωσία. Γιατί πολλοί κάτοικοι εδώ πηγαίνουν για δουλειά στη Ρωσία και βγάζουν τα προς το ζην. Η Ρωσία μας δίνει δουλειά, ταΐζει τις οικογένειές μας, ενώ η Μολδαβία δε μας δίνει τίποτα».
Το 1992, πριν την παρέμβαση των Ρώσων, εκατοντάδες σκοτώθηκαν.
Τουλάχιστον 1.200 Ρώσοι στρατιώτες παραμένουν εδώ σήμερα. Ας πάμε στο Γκριγκόριοπολ…
Ο Αλεξέι είναι συνταξιούχος μηχανικός. Μας δείχνει ένα κλειστό πλέον εργοστάσιο κονσερβοποιημένων τροφών.
Κάποτε δούλευαν εδώ μέχρι και 3.000 άτομα. Όμως η απόσχιση από τη Μολδαβία έκοψε και τους οικονομικούς δεσμούς. Η επιχείρηση έσβησε και η περιοχή άδειασε.
«Πολλοί από τους άνεργους εργάτες πήγαν στο εξωτερικό: Ιταλία, Ρουμανία, Ηνωμένες Πολιτείες, Πορτογαλία… Οι περισσότεροι πήγαν στη Ρωσία ή στην Ουκρανία, γιατί είχαν συγγενείς και οικογένεια εκεί», μας λέει.
Περίπου 50.000 Υπερδνειστέριοι εργάζονται στο εξωτερικό. Τα μετρητά που στέλνουν κρατούν ζωντανή την οικονομία.
Η περιοχή χρειάζεται επενδυτές, όμως ποιος θα ρίξει χρήματα σε μια μη αναγνωρισμένη αποσχισθείσα περιοχή;
Ο Αλεξέι αναφέρει ότι «το κλείσιμο της εταιρείας ήταν μια τραγωδία, πολύ επώδυνο. Είναι τραγικό το ότι η στρατιωτική σύρραξη κατέστρεψε την οικονομία της χώρας, παρασύροντας και αυτήν την εταιρεία».
Ο Αλεξέι μας κάλεσε σπίτι του. Λαχανικά από τον κήπο του, γουρουνάκια, η οικογένεια προσπαθεί να είναι αυτάρκης.
Στον πόλεμο της Υπερδνειστερίας, ο Αλεξέι πολέμησε κατά των αυτονομιστών και υπέρ της ακεραιότητας της Μολδαβίας. Δεν ονειρεύεται τη Ρωσία. Ονειρεύεται την Ευρώπη.
Όπως λέει, «θέλω να δω τα εγγόνια μου ελεύθερα. Να κινούνται ελεύθερα, όπως ήταν τους περασμένους αιώνες. Και ελπίζω η Ευρώπη να τα δεχθεί»…
Επιστρέφουμε στο Τιρασπόλ. Μιλάμε με τον πρόεδρο της Βουλής, του Ανώτατου Σοβιέτ, όπως λέγεται.
Ο Μιχαήλ Μπούρλα μόλις ενέκρινε ψήφισμα με το οποίο ζητά από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Ρωσία να αναγνωρίσουν την Υπερδνειστερία.
Επόμενη επιθυμία; Η προσάρτηση στη Ρωσία. Όμως, του θυμίζουμε, αυτό σημαίνει και αλλαγή συνόρων.
Ο Μπούρλα απαντά πως «η λαϊκή βούληση είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας. Η λαϊκή βούληση υπερισχύει της ακεραιότητας των συνόρων που διακηρύχθηκε στο Ελσίνκι το 1975. Αλλά επιμένω: η επιθυμία μας για ένωση με τη Ρωσία θα πραγματοποιηθεί μόνο με ειρηνικά μέσα. Δεν επιθυμούμε τη βία».
Υπάρχει λοιπόν αυτό που θα λέγαμε υπερδνειστεριακή ταυτότητα; Για να το ανακαλύψουμε, πήγαμε στην πρόβα των Βιόρικα.
Το συγκρότημα γυρνά στην επαρχία και καταγράφει παραδοσιακά τραγούδια και χορούς.
Μιλάμε με τον διευθυντή. Από καλλιτεχνικής άποψης, ποιες είναι οι ρίζες της υπερδνειστεριακής λαϊκής μουσικής;
Ο Αλεξάντρου Γκαλατσάν μας λέει ότι «η κύρια ουσία της μουσικής, η ουσία της μελωδίας και της αρμονικής δομής των τραγουδιών είναι πολύ κοντά στους ήχους της Μολδαβίας».
Οι Βιόρικα λαμβάνουν προσκλήσεις και από το εξωτερικό. Όμως τα διαβατήρια της Υπερδνειστερίας δεν ισχύουν.
Γι’ αυτό και οι πολίτες χρησιμοποιούν άλλες υπηκοότητες: τη ρωσική, την ουκρανική, τη μολδαβική.
Ο χορογράφος Μπόρις Ροσνέριτσα λαμβάνει κι αυτός μέρος στην κουβέντα μας, τονίζοντας πως «δεν υπάρχουν σύνορα. Υπάρχει ένα τεχνητό σύνορο, αλλά είμαστε στην πραγματικότητα ένας λαός. Μοιραζόμαστε τους ίδιους χορούς στην Υπερδνειστερία και στη Μολδαβία, αλλά και στη Ρουμανία. Οι χοροί είναι οι ίδιοι».
Ας μιλήσουμε για επιχειρήσεις.
Οι δραστηριότητες της Σερίφ συνδέονται με την πολιτική και την KGB και περιλαμβάνουν τεράστια κομμάτια του ιδιωτικού τομέα της Υπερδνειστερίας.
Μεταξύ τους ο πετρελαϊκός κλάδος, τα σούπερ μάρκετ και μια ποδοσφαιρική ομάδα.
Η FC Σερίφ αγόρασε παίκτες από τη Βραζιλία και αλλού, ενώ σ’ αυτή παίζουν και κάποιοι ντόπιοι.
Ο τερματοφύλακας, ο Ντμίτρι, μας θυμίζει το δημοψήφισμα του 2006, όταν το 97% των συμμετεχόντων ψήφισαν υπέρ της ένωσης με τη Ρωσία.
Σ’ αυτούς ήταν και ο Ντμίτρι Στάζιλα, σύμφωνα με τον οποίο «θα είχαμε μια εξαιρετική εξέλιξη στο ρωσικό πρωτάθλημα, αν συμμετείχαμε. Ίσως όχι τον πρώτο χρόνο, γιατί χρειάζεσαι και κάποιο διάστημα προσαρμογής. Αλλά εν καιρώ η Σερίφ θα αποτελούσε γερό ανταγωνισμό για τις κορυφαίες ομάδες της λίγκας».
Το euronews έλαβε πρόκληση για το υπουργείο Εξωτερικών στο Τιρασπόλ.
Προκειμένου να αποφύγει μια νέα Ουκρανία, ο ΟΑΣΕ κατάφερε να επανενεργοποιήσει τις συνομιλίες για την Υπερδνειστερία.
Όμως, μέσω του euronews, η υπουργός της μη αναγνωρισμένης χώρας Νίνα Στάνσκι θέλει να περάσει ένα σαφέστατο μήνυμα.
Η ρωσική νομοθεσία εφαρμόζεται και το Τιρασπόλ θέλει να ενταχθεί στην Ευρασιατική Τελωνειακή Ένωση με τη Ρωσία.
Όπως λέει, η συμφωνία για ελεύθερο εμπόριο με την Ευρωπαϊκή Ένωση θα ήταν επιβλαβής: «Η υπογραφή αυτής της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Μολδαβίας θα οδηγήσει βραχυπρόθεσμα σε μια κάμψη της τάξης του 60% στη βιομηχανική μας παραγωγή».
Αυτό θα μπορούσε να αποφευχθεί, αν η Υπερδνειστερία δεχόταν την ευρωπαϊκή προσφορά.
Παρά την αντιδυτική ρητορική των αξιωματούχων, τρία τέταρτα των εξαγωγών πηγαίνουν προς Δυσμάς.
Όμως οι υπερμεγέθεις δημόσιες δαπάνες δημιουργούν τεράστια ελλείμματα.
Όπως εξηγεί ο Άντριαν Λούπουσορ, εκτελεστικός διευθυντής της δεξαμενής σκέψης «Expert-Grup», «βασικά, πρόκειται για ένα δισεκατομμύριο δολάρια, που είναι το εμπορικό έλλειμμα της Υπερδνειστερίας. Κι αυτό το ένα δισεκατομμύριο έλλειμμα χρηματοδοτείται μέσω της υποστήριξης που παρέχει η Ρωσική Ομοσπονδία. Μια επικουρούμενη οικονομία εξ ορισμού δεν είναι βιώσιμη».
Κι έπειτα έρχεται το ακανθώδες ζήτημα της εκπαίδευσης.
Τα σχολεία της Υπερδνειστερίας που διδάσκουν στα μολδαβικά νιώθουν σα να είναι όμηροι της πολιτικής.
Το Φεβρουάριο οι αποσχιστικές αρχές κατέσχεσαν τους μισθούς των δασκάλων, οι οποίοι καταβάλλονται από την επίσημη κυβέρνηση της Μολδαβίας.
Τα χρήματα επεστράφησαν, αλλά μετά από ένα τρίμηνο.
Ο Ίον Ίοβτσεβ, διευθυντής του σχολείου «Λουσιάν Μπλάγκα», μας λέει πως «παρενοχλούμαστε, επειδή η Μολδαβία θέλει να υπογράψει νωρίς τη συμφωνία σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση».
Πάμε λοιπόν στην επίσημη πρωτεύουσα της Μολδαβίας.
Εδώ, στο Τσισινάου, η οικογένεια Εριομένκο αναζητά απελπισμένα βοήθεια.
Είμαστε στο δικηγορικό γραφείο Promo-Lex που ασχολείται κυρίως με παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ο Βιτάλι Εριομένκο κατηγορείται για απάτη. Οι αποσχιστικές αρχές τον καταδίκασαν σε δώδεκα χρόνια κάθειρξη και είναι στη φυλακή.
Η αδελφή του μας λέει πως ο Βιτάλι αναγκάστηκε να υπογράψει χαρτιά, στα οποία ομολογούσε την ενοχή του. Η Promo-Lex γνωρίζει εκατοντάδες παρόμοιες υποθέσεις και προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Η αδελφή του Βιτάλι μας λέει ότι «απείλησαν να τον σκοτώσουν. Μέχρι που οργάνωσαν μια ψεύτικη εκτέλεση: Τον πήγαν έξω από τα γραφεία της αστυνομίας, πλάι στο ποτάμι. Του έδωσαν ένα φτυάρι και του είπαν να σκάψει τον τάφο του. Πυροβόλησαν προς τα πόδια του και πάνω από το κεφάλι του για να τον τρομάξουν όσο εκείνος έσκαβε».
Αστυνομία, δικαστικό σύστημα, οικονομία, εμπόριο… Η Υπερδνειστερία χρειάζεται επειγόντως βαθιές και αποφασιστικές μεταρρυθμίσεις.
Με ή χωρίς τη Ρωσία.
Συνέντευξη με τον πρόεδρο του Κοινοβουλίου της Υπερδνειστερίας Μιχαήλ Μπούρλα. Το euronews τον συνάντησε στο Τίρασπολ, πρωτεύουσα της διεθνώς μη αναγνωρισμένης αυτοανακηρυχθείσας χώρας. Η Υπερδνειστερία θέλει να γίνει μέρος της Ρωσίας.
Бонус: Михаил Бурла
Ακούστε εδώ την πλήρη συνέντευξη με την υπουργό Εξωτερικών της Υπερδνειστερίας Νίνα Στάνσκι. Το euronews τη συνάντησε στο Τιρασπόλ, πρωτεύουσα της διεθνώς μη αναγνωρισμένης αυτοανακηρυχθείσας χώρας. Η Υπερδνειστερία θέλει να γίνει μέρος της Ρωσίας.
Бонус: Нина Штански
Στην πρωτεύουσα της Μολδαβίας, το euronews μίλησε με τον Άντριαν Λούπουσορ, εκτελεστικό διευθυντή της δεξαμενής σκέψης “Expert-Grup”. Ο Λούπουσορ αναλύει τα οικονομικά προβλήματα της διεθνώς μη αναγνωρισμένης αυτοανακηρυχθείσας χώρας της Υπερδνειστερίας.
Bonus interview: Adrian Lupusor