Ανήλικοι πρόσφυγες στη Γερμανία: Τι μέλλον μπορούν να έχουν;

Ο Τσιλένγκε έφυγε χωρίς τους γονείς του από το Κονγκό. Βρίσκεται εδώ και τέσσερα χρόνια στη Γερμανία. Η μαζική άφιξη μικρών σε ηλικία προσφύγων αποτελεί πρόκληση: Πώς θα ενσωματωθούν στην κοινωνία; Είναι αρκετοί οι δάσκαλοι ή τα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης; Φέτος μόνο έφτασαν στη Γερμανία περίπου 30.000 ασυνόδευτοι έφηβοι, μπορεί και περισσότεροι.

Οι εργασιακές προοπτικές είναι αρνητικές. Δέκα χρόνια μετά την άφιξή τους, μόλις το 60% έχει βρει δουλειά. Ο Τσιλένγκε είναι μεταξύ των τυχερών, αφού βρήκε τουλάχιστον μια θέση μαθητείας σε έναν φούρνο στη Βόννη. Τα πρώτα του βήματα μόνο εύκολα δεν ήταν, ούτε στη νέα του πατρίδα, ούτε στη νέα του δουλειά. Ευτυχώς, το αφεντικό του τον στηρίζει και τον ενθαρρύνει συνεχώς.

«Έχει να κάνει με τη γλώσσα. Η γλώσσα είναι το κλειδί. Χρειάζεσαι το κλειδί για να ανοίξεις την πόρτα της νέας ζωής. Θεέ μου! Στην αρχή δεν μπορούσα με τίποτα. Είπα: Θεέ μου, πού βρίσκομαι. Σχεδόν έκλαιγα. Εννοώ, δηλαδή, δεν έκλαιγα στ’ αλήθεια. Αναρωτιόμουν: Ρε φίλε, τι απόφαση πήρες; Ήταν πολύ δύσκολα στην αρχή. Ακόμα σκέφτομαι τι θα έρθει στη συνέχεια. Στο μέλλον θα ήταν πολύ ωραίο να ανοίξω έναν δικό μου φούρνο. Είναι δύσκολο όμως να φτάσω μέχρι εκεί. Πρώτα πρέπει να περάσω όλες αυτές τις εξετάσεις για να πάρω το δίπλωμά μου. Μια πολύ δύσκολη πρόκληση», μας λέει ο Τσιλένγκε.

Πάμε στο γραφείο Πρόνοιας Νέων στη Βόννη. Ο διευθυντής Ούντο Στάιν καλωσορίζει κάποιες από τις αλλαγές στο νόμο για το άσυλο που τέθηκαν σε ισχύ τον Νοέμβριο: οι ασυνόδευτοι ανήλικοι πρόσφυγες θα κατανέμονται σε ολόκληρη τη Γερμανία, προκειμένου το βάρος να μην πέφτει μόνο στις μεγάλες πόλεις.

Όπως δηλώνει στο euronews, «οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι εκπλαγήκαμε από τους τόσο μεγάλους αριθμούς ανηλίκων προσφύγων. Προς στιγμήν έχουμε πρόβλημα με το να τους βρούμε σπίτια. Επίσης, έχουμε πρόβλημα για να διαθέσουμε τους ανθρώπινους πόρους που χρειάζονται, κοινωνικούς λειτουργούς, για να φροντίσουμε αυτούς τους νέους ανθρώπους».

Διερμηνείς: 24 ώρες μαζί με τους πρόσφυγες

Παιδιά που έκαναν χιλιάδες χιλιόμετρα μόνα τους από το Αφγανιστάν και τη Συρία. Έφτασαν στη Βόννη πριν λίγες ημέρες. Ο γερμανικός νόμος φτιάχνει ένα πυκνό δίχτυ προστασίας. Ενδεικτικό γι‘αυτό είναι το ότι μας πήρε πολλούς μήνες για να εξασφαλίσουμε ως euronews άδεια για να τραβήξουμε πλάνα. Υπό όρους: Τα πρόσωπά τους δεν επιτρέπεται να φανούν και τα πραγματικά τους ονόματα δεν πρέπει να ακουστούν.

Τα παιδιά παίζουν μπάλα με τους διερμηνείς τους και παράλληλα μαθαίνουν γερμανικά. Γιατί άφησαν πίσω τους γονείς τους;

Ένας από αυτούς μας εξηγεί: «Για ένα ταξίδι τόσο μεγάλο και επικίνδυνο, είναι ευκολότερο να περιπλανιέσαι μόνος σου, παρά με τους γονείς σου. Είμαι μικρός κι αυτό είναι πλεονέκτημα. Όμως ο κύριος λόγος που έφυγα μόνος μου ήταν η έλλειψη χρημάτων. Οι γονείς μου ζουν σε αγροτική περιοχή. Δεν υπήρχαν λεφτά για να φύγει όλη η οικογένεια, οι γονείς μου δεν μπορούσαν να πληρώσουν για όλους. Έτσι, με έστειλαν μόνο μου».

Η Γιασμίν είναι κοινωνική λειτουργός και κατάγεται από την Τουρκία. Ζει μαζί με τους ανήλικους πρόσφυγες και πρέπει να είναι παρούσα εικοσιτέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο. Η πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας αποτελεί μια περίπλοκη διαδικασία και είναι σε εξέλιξη η αντιπαράθεση για το αν θα πρέπει να καθιερωθεί μια ηλεκτρονική κάρτα υγείας ειδικά για τους πρόσφυγες.

«Μιλάμε για ανθρώπους μεταξύ 14 και 18 ετών στο σπίτι μας. Εμείς, οι κοινωνικοί λειτουργοί, κάνουμε τα περισσότερα από όσα κανονικά γίνονται από τους γονείς. Ακόμη και να πάμε μαζί τους στο γιατρό, που είναι πολύ δύσκολο. Ακόμα δεν έχουν ασφάλιση. Δεν έχουν αποκτήσει ακόμα την κάρτα ασφάλισης. Πώς να πας στο γιατρό χωρίς αυτή; Δεν έχουν καν ταυτότητες», σύμφωνα με τη Γιασμίν.

Χώρος φιλοξενίας με πρωτοβουλία της εκκλησίας

Κοντά στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό της Βόννης υπάρχει ένα παλιό κτήριο που στο παρελθόν φιλοξενούσε άστεγους αλκοολικούς και τοξικοεξαρτημένους. Η προτεσταντική εκκλησία το μετέτρεψε σε χώρο φιλοξενίας ανηλίκων προσφύγων.

Ο Μουράντ και ο Ταΐμ μας ξεναγούν. Στο πακέτο που παραλαμβάνουν για το καλωσόρισμα περιλαμβάνεται κι ένα αραβογερμανικό λεξικό.

Οι γονείς του Μουράντ έφυγαν από τη Συρία για την Ιορδανία κι έστειλαν τον 16χρονο γιο τους στη Γερμανία. Ο ίδιος μας διηγείται: «Είναι πολύ στενόχωρο το συναίσθημα του αποχωρισμού από την οικογένεια. Όμως από την άλλη πλευρά νιώθω αισιόδοξος. Ξέρω πως έχω μια ευκαιρία να γίνω κάποιος στο μέλλον. Αυτό με βοηθά να συνεχίσω και να παραμείνω δυνατός. Το σχέδιό μου είναι να μείνω εδώ για πάντα, αφού σπουδάσω στο πανεπιστήμιο. Θα φέρω και την οικογένειά μου στη Γερμανία. Αυτό θέλω μόνο».

Ο ψυχολόγος Χασάν Ακντογάν και ο διευθυντής του χώρου Κλάους-Γύργκεν Γκραφ συμφωνούν: Οι έφηβοι που βρέθηκαν χωρίς γονείς σε μια ξένη χώρα χρειάζονται εντατική φροντίδα. Και κάποιον να τους ακούει καλά.

Καθώς περισσότεροι ανήλικοι μπαίνουν στη Γερμανία, το παιδαγωγικό τους έργο γίνεται απαιτητικότερο.

Ο διευθυντής επισημαίνει ότι «μέχρι στιγμής έχουμε πάρα πολλή δουλειά και, χωρίς αμφιβολία, είμαστε αγχωμένοι. Πολλοί συνάδελφοί μας εργάζονται στα όριά τους. Πιέζονται μεν, αλλά δεν παραπιέζονται κιόλας. Δεν είμαστε μόνιμα υπερκαταπονημένοι, όχι μόνο εμείς, η κοινωνία μας ολόκληρη. Μπορούμε να τα καταφέρουμε».

Από την πλευρά του, ο Χασάν έχει κουρδικές ρίζες και σπούδασε ψυχολόγος. Είναι η πρώτη του δουλειά. Όπως λέει, δεν προέρχονται όλοι οι πρόσφυγες από εμπόλεμες ζώνες. Όμως εκείνοι που έχουν δει τον πόλεμο, φέρουν μέσα τους βαριά τραύματα.

Μας εξηγεί: «Έχουν φοβίες. Κάποιες φορές κλαίνε στο δωμάτιό τους. Έχουμε δει τέτοια φαινόμενα. Κάποιοι κοιμούνται με το φως αναμμένο, δεν μπορούν να κοιμηθούν στο σκοτάδι. Πολύ συχνά έχουμε να κάνουμε με διαλυμένες οικογένειες. Η μητέρα κάπου στην Τουρκία σε καταυλισμό προσφύγων, ο πατέρας κάπου αλλού, ίσως στον πόλεμο ή ακόμη και νεκρός. Και ο έφηβος πρόσφυγας εδώ, στη Γερμανία. Ο κόσμος τους, όπως τον ήξεραν, έχει πάψει να υπάρχει πια».

Η επανένωση είναι πιθανή στη Γερμανία. Κάποιοι γονείς στέλνουν πρώτα τους ανήλικους γιους τους για να τους «ανοίξουν το δρόμο».

Ο Ταΐμ είναι από το Χαλέπι. Ο πατέρας του πέθανε, η μητέρα του ζει ακόμη. Ο νεαρός Σύρος θέλει να τη φέρει εδώ το συντομότερο.

«Όταν έφτασα στη Γερμανία ήμουν πολύ ευτυχισμένος, γιατί ήμουν ασφαλής εδώ. Πλέον βρίσκομαι μακριά από τις βόμβες και τον κίνδυνο στο Χαλέπι. Εκεί ζούσαμε χωρίς ηλεκτρικό, χωρίς νερό. Πολλοί συγγενείς μου πέθαναν εκεί. Τώρα μπορώ να κάνω κάτι καλό στη ζωή μου», λέει ο Ταΐμ.

«Πόλη χωρίς σύνορα»

Μείζον πρόβλημα αποτελεί η εύρεση δασκάλων γλωσσών και αναδόχων οικογενειών για τους ανήλικους πρόσφυγες. Το πρόγραμμα «Πόλη χωρίς σύνορα» λειτουργεί πιλοτικά και αφορά την παροχή πληροφοριών μέσω smartphone για τους νεαρούς πρόσφυγες. Πληροφορίες για στέγαση, γιατρούς, άδειες παραμονής και όχι μόνο.

Ο Ταΐμ, ο Αμπντουλάχ, ο Μουράντ και ο Άχματ πρέπει σήμερα να φτιάξουν μια πολυγλωσσική εφαρμογή που εξηγεί το γερμανικό σύστημα για τους ασυνόδευτους ανηλίκους.

Ο Άχμαντ γράφει την έκδοση για την αφγανική γλώσσα ντάρι. Μόλις έφτασε από το Αφγανιστάν, έχοντας μάλιστα δει πολλούς από τους συνταξιδιώτες του να πνίγονται μπροστά στα μάτια του.

«Σε όλο το Αφγανιστάν κυριαρχεί η καταστροφή. Το δικό μου όνειρο είναι να γίνω πολιτικός μηχανικός. Αν πετύχω, ίσως να μπορέσω να βοηθήσω να ξαναχτιστεί η πατρίδα μου. Ίσως μια μέρα… ποιος ξέρει…», μας λέει ο Άχμαντ.

Ο Φαϊζάλ είναι κι αυτός από το Αφγανιστάν. Στα 15 του, ο πατέρας του ανέθεσε σε έναν έμπιστό του άνθρωπο να τον φέρει στην Ευρώπη. Ο Φαϊζάλ δεν ήξερε ότι προορισμός του ήταν η Γερμανία.

Σήμερα, ενήλικας πια, είναι υπεύθυνος σε ένα μικρό πρόγραμμα, εξηγώντας στους νεοφερμένους πώς να χρησιμοποιούν τις δημόσιες συγκοινωνίες.

Ο Φαϊζάλ γνωρίζει πως η Γερμανία δεν είναι παράδεισος, αλλά μια χώρα γεμάτη με εμπόδια: «Βρίσκομαι εδώ σχεδόν τρία χρόνια. Η πρώτη αίτηση για άσυλο απορρίφθηκε, όμως επιμένω να προσπαθώ. Θα ήθελα να κάνω μια σύμβαση μαθητείας. Προσπάθησα αρκετές φορές, αλλά δεν τα κατάφερα, γιατί δεν έχω μόνιμη άδεια παραμονής. Οι περισσότερες επιχειρήσεις θέλουν ανθρώπους με μόνιμη άδεια παραμονής. Όχι εμένα».

Ο Φαϊζάλ τα εξήγησε όλα αυτά στην ίδια την Άνγκελα Μέρκελ.

Μια Μη Κυβερνητική Οργάνωση που εδρεύει στη Βόννη στηρίζει τους πρόσφυγες χωρίς χαρτιά, φέρνοντάς τους σε επαφή με ντόπιους τεχνίτες.

Ο Φαϊζάλ ξεκίνησε να αποκτά εμπειρία ως μηχανικός. Όμως το μέλλον πολλών προσφύγων είναι ασαφές. Πολλοί μπορεί να σταλούν πίσω. Ακόμη και στο Αφγανιστάν.

Bonus:

Yasemin Mentes helps teenager refugees