Βουλγαρία: Φτώχεια, πενιχροί μισθοί και άθλιες συνθήκες εργασίας

Ο Κοσταντίν, ο Άνγκελ, η Ελένα και η Έλκα ανήκουν στους χιλιάδες εργαζομένους στον τομέα της υφαντουργίας στην Ανατολική Ευρώπη, που εργάζονται με μισθούς πείνας. Ο συγκεκριμένος τομέας είναι υπό διαρκή πίεση εξαιτίας των παραγωγών χαμηλού κόστους που υπάρχουν στην Αφρική, την Ασία και την Τουρκία.

Υπάρχει περίπτωση λόγω αυτού του συνεχή ανταγωνισμού να κινδυνεύσουν οι μονάδες στην Ανατολική Ευρώπη; Τι πρόκειται όμως να συμβεί στους χιλιάδες εργαζόμενους, που δουλεύουν σε εργοστάσια που βρίσκονται συχνά σε αδύναμες περιοχές;

5.30 το πρωί. Είμαστε στη Βουλγαρία μπροστά από ένα από τα μεγαλύτερα εργοστάσια ρούχων στην Ευρώπη στο Γκότσε Ντέλτσεφ. Ενώ στο Μπαγκλαντές, οι εργάτες στα εργοστάσια αυτά απεργούν για καλύτερους μισθούς, οι άνθρωποι εδώ συνεχίζουν να δουλεύουν, παρόλο που δεν παίρνουν πολλά χρήματα επίσης. Πάμε να δούμε τι γίνεται μέσα.

Πολλές διεθνείς φίρμες έχουν μεταφέρει την παραγωγή τους στη Ρουμανία και την Βουλγαρία. το εργοστάσιο ενδυμάτων Pirin-Tex παράγει ρούχα, ανάμεσα σε άλλους και για την Hugo Boss. Έχει δέκα γραμμές παραγωγής και παράγει περίπου 12.000 ρούχα υψηλής ποιότητας την εβδομάδα. Οι εργάτριες είναι πολύ γρήγορες: χρειάζονται πέντε δευτερόλεπτα για να στριφώσουν ένα μπατζάκι. Το εργοστάσιο παράγει συνολικά περίπου ένα εκατομμύριο κομμάτια το χρόνο.

Οι εργαζόμενες παραπονιούνται για τις ώρες εργασίας και την συνεχή πίεση που υφίστανται. Μόλις 11 από τους 1800 εργαζόμενους ανταποκρίνονται στις δύσκολες απαιτήσεις-ποσοστώσεις που έχουν τεθεί από την εργοδοσία, ως καθημερινή ποσότητα παραγωγής. Πριν τρία χρόνια, στο εργοστάσιο δούλευαν 3.500 εργαζόμενοι.

Η Μαριγιάνα Γκεοργκίεβα είναι η διευθύντρια του εργοστασίου: επιβλέπει το χώρο ελέγχου και καθορίζει την καθημερινή παραγωγή. Τα στοιχεία περνούν σε 1700 τάμπλετ, που βρίσκονται σε όλες τις θέσεις εργασίας:

«Με αυτό το σύστημα με τα τάμπλετ, ελέγχουμε τη διαδικασία συνολικής παραγωγής. Είναι το καλύτερο σύστημα που είχαμε ως τώρα. Με αυτά τα τάμπλετ μπορούμε να ελέγχουμε τα πάντα: κάθε μεμονωμένη δραστηριότητα των υπαλλήλων, κάθε λειτουργία που λαμβάνει χώρα, τον χρόνο που χρειάζεται μια μοδίστρα για να κάνει μια συγκεκριμένη εργασία, καθώς και τον τρόπο που ράβει. Έχουμε τον πλήρη έλεγχο, χάρις σε αυτά τα τάμπλετ».

Το Γκότσε Ντέλτσεφ είναι η καρδιά της βιομηχανίας ενδυμάτων της Βουλγαρίας. Η μικρή πόλη βρίσκεται στα νότια της χώρας και φέρνει το όνομα του Βούλγαρου αγωνιστή, που έδρασε στα τέλη του 19ου αιώνα. Θα συναντήσουμε τους εργαζόμενους στο εργοστάσιο Pirin-Tex, στα γραφεία του συνδικαλιστικού τους οργάνου. Διαμαρτύρονται για τους πολύ χαμηλούς μισθούς τους. Επικεφαλής του σωματείου τους Podkrepa, είναι ο Κοσταντίν που μας παρουσιάζει τις αμοιβές τους:

«Κατά μέσο όρο, οι εργάτες στο εργοστάσιο μπορούν να ολοκληρώσουν εγκαίρως μόλις το 60% της εργασίας που τους έχει ανατεθεί. Ανάλογα με την παλαιότητά τους, ο μέσος καθαρός μισθός είναι μεταξύ 650 και 700 Λεβ, δηλαδή 320 με 350 Ευρώ».

Η Ελένα Μαρβάκοβα είναι εργαζόμενη στο εργοστάσιο: «Οι Βούλγαροι πολιτικοί έχουν ψηφίσει αυτούς τους νόμους για ανθρώπους; Ή για ρομπότ; Δουλεύουμε χωρίς παύση όλη μέρα. Με αυτό το σύστημα απασχόλησης με το κομμάτι, οι εργοδότες έχουν σχεδόν επιβάλει σε όλους μας ένα είδος καταναγκαστικής εργασίας»

Ο συνάδελφός της Άνγκελ Στάνκοφ συμπληρώνει: «Ο πατέρας μου και η μητέρα μου ζουν και δουλεύουν στο εξωτερικό. Έφυγαν από τη Βουλγαρία πριν από 20 χρόνια. Αλλά παρόλο που έχω φτάσει σ' αυτή την ηλικία, αισθάνονται υποχρεωμένοι να με βοηθούν. Μου πληρώνουν τα μισά από τα έξοδά μου στη Βουλγαρία, έτσι ώστε να μπορέσω να ζήσω μια κανονική ζωή».

Η Έλκα Καραγλίεβα υπογραμμίζει: «Σκέφτομαι τους συναδέλφους μου στη Δυτική Ευρώπη που θα γέλαγαν, αν ήξεραν πόσο πληρωνόμαστε. Δεν θα το πίστευαν. Είναι καλύτερο πάντως να γελούν παρά να κλαίνε. Ήμαστε Ευρωπαίοι πολίτες δευτέρας κατηγορίας; Είμαστε κακές ράφτρες ή μοδίστρες; Τρώμε λιγότερο από τους συναδέλφους μας που ζουν στη Δυτική Ευρώπη;»

Ο Κοσταντίν Ντραγκίνοφ ο επικεφαλής του σωματείου επισημαίνει ποιο είναι το πρόβλημα: «Υπάρχει ένα μεγάλο παράδοξο στην Βουλγαρία. Προσπαθούμε να γλιτώσουμε από τους πολύ χαμηλούς μισθούς μας, από τις κακές συνθήκες διαβίωσης και φεύγουμε για το εξωτερικό για να δουλέψουμε στην Αγγλία, στη Γαλλία και αλλού. Αλλά κανείς από το εξωτερικό δεν θέλει να έρθει εδώ για να δουλέψει. Και εάν ένας ξένος επιχειρηματίας θέλει να επενδύσει στη Βουλγαρία, δεν βρίσκει αρκετούς εργαζόμενους. Υπάρχει μια πραγματική έλλειψη εργατικού δυναμικού σήμερα».

Λιγότεροι από 20.000 άνθρωποι μένουν στο Γκότσε Ντέλτσεφ. Μαζί με τα υπόλοιπα γειτονικά χωριά ο αριθμός τους δεν υπερβαίνει τους 40.000. Ο δήμαρχος της πόλης επισημαίνει ότι 2.500 δουλεύουν πλέον στο εξωτερικό, κυρίως στη Δυτική Ευρώπη, σε χωράφια, οικοδομές, νοσοκομεία και σε σπίτια ως οικιακοί βοηθοί.

Η Γκαλίνα Γκεοργκίεβα έφυγε πρόσφατα από το Γκότσε Ντέλτσεφ για την Αγγλία. Εκεί ράβει και μπαλώνει φτηνά πουλόβερ αντί για ακριβά κοστούμια. Άφησε πίσω την οικογένειά της. Γιατί έφυγε από τη Βουλγαρία και τι χρήματα παίρνει τώρα:

«Αισθανόμουν σαν να ήμουν πραγματικά μηχανή. Ερχόμουν σπίτι από τη δουλειά, έτρωγα και κοιμόμουν 3-4 ώρες. Είχα διαλυθεί. Σαν να κουβάλαγα ένα μεγάλο βάρος στην πλάτη μου. Το άγχος μου ήταν τεράστιο όταν ήμουν στη Βουλγαρία. Έπαιρνα 260-280 Ευρώ. Στο Λονδίνο παίρνω τώρα 1800 Ευρώ το μήνα. Στη Βουλγαρία, ο εργοδότης μου δεν πίστευε όταν του έλεγα ότι ήμουν άρρωστη, παρόλο που είχα συνταγή γιατρού και έπρεπε να αγοράζω φάρμακα για να μπορώ να συνεχίσω. Είμαι ήδη τρεις μήνες στην Αγγλία και αισθάνομαι καλύτερα. Στη Βουλγαρία ήταν τεράστιος ο φόρτος εργασίας».

Καθώς είναι ένας από τους βασικούς πελάτες του εργοστασίου Pirin-Tex, η Hugo Boss στέλνει συχνά μια αντιπροσωπεία για έλεγχο στο Γκότσε Ντέλτσεφ. Η διαδικασία ονομάζεται «κοινωνικός έλεγχος» και σύμφωνα με τη διοίκηση του εργοστασίου, τα αποτελέσματα είναι πολύ καλά. Η εταιρία έχει καλή φήμη στη Βουλγαρία, καθώς οι εργασιακές συνθήκες σε άλλα μέρη είναι πολύ χειρότερες. Τα τελευταία χρόνια η Hugo Boass έδωσε 6% αύξηση στους εργαζόμενους. Αλλά τώρα η διοίκηση του εργοστασίου αποφάσισε να δώσει αυξήσεις σε εκείνους τους υπαλλήλους που είναι πιο γρήγοροι και πιο παραγωγικοί.

Τα σωματεία διαμαρτύρονται ότι η συλλογική σύμβαση έχει καταργηθεί μονομερώς από την διοίκηση και ότι πλέον γίνονται ατομικές συμβάσεις εργασίας. Μόνο οι καλύτεροι εργαζόμενοι παίρνουν ολόκληρο μισθό. Ο Βίντεν Κινεβίρσκι γνωρίζει όλες τις μηχανές. Ήταν ένας από τους 25 νέους μηχανικούς που βοήθησαν να στηθεί το εργοστάσιο ρούχων στις αρχές του. Προσελήφθη από έναν Γερμανό επιχειρηματία, τον Μπέρτραμ Ρόλμαν, που αποφάσισε να δραστηριοποιηθεί εδώ:

«Στις αρχές της δεκαετίας του '90, το εργοστάσιο βρισκόταν ακόμη στην Ελλάδα. Ο επιχειρηματίας, ο κύριος Ρόλμαν, έψαχνε για ένα άλλο μέρος, γιατί εκείνη την εποχή, το κόστος διαβίωσης και παραγωγής ανέβηκε στην Ελλάδα, ενώ ήταν χαμηλά εδώ στην Βουλγαρία. Όλοι γνωρίζουν ότι υπάρχει μια ξεκάθαρη τάση στην βιομηχανία ενδυμάτων: τα εργοστάσια παραγωγής μετακινούνται από χώρες με υψηλό κόστος σε χώρες με χαμηλό κόστος».

Το εργοστάσιο Pirin-Tex κτίστηκε στα απομεινάρια ενός εργοστασίου ραδιοφώνων. Όταν ήρθε εδώ ο Ρόλμαν, τον καλωσόρισαν με θέρμη. Η βουλγαρική οικονομία κατέρρεε και η παραγωγή ενδυμάτων δεν είχε δείξει ακόμη σημάδια άνθισης. Σε λίγα χρόνια, ο αριθμός των εργαζομένων έφτασε τους 3500. Όλα ξεκίνησαν πολύ νωρίτερα. Το 1922, ο παππούς του Μπέρτραμ Ρόλμαν ξεκίνησε το δικό του ραφείο στην Γερμανία. Το πρώτο εργοστάσιο ήρθε το 1965. Μετά η παραγωγή μεταφέρθηκε στην Ελλάδα και στη συνέχεια στη Βουλγαρία. Ο ιδιοκτήτης του εργοστασίου μας εξηγεί πώς λειτουργεί το σύστημα:

«Τα κέρδη των εταιριών που δραστηριοποιούνται στη βιομηχανία ενδυμάτων είναι πολύ χαμηλά. Άρα οι εργοδότες δεν μπορούν να δώσουν περισσότερα στους εργαζόμενούς τους. Ως αποτέλεσμα, εδώ και τρία χρόνια, οι άνθρωποι μεταναστεύουν για αλλού. Αυτή η φυγή έχει μοιραία αποτελέσματα. Τα τελευταία τρία χρόνια, περίπου 600 άτομα έφυγαν κάθε χρόνο από την εταιρία μας. Κατευθύνθηκαν κυρίως προς το Ηνωμένο Βασίλειο, την Γερμανία. Μερικοί πήγαν στη Σουηδία, ακόμη και στην Ισπανία.

Οι παραγωγοί που εδρεύουν στη Βουλγαρία, όπως και η εταιρία μας παίρνουν 5-7% της λιανικής τιμής. Δεν είναι αρκετά. Είναι τόσο λίγα, ώστε οι άνθρωποι που δουλεύουν στον συγκεκριμένο τομέα, είτε στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Σερβία, την Μακεδονία ή την Αλβανία δεν μπορούν να έχουν μια αξιοπρεπή ζωή. Από την μια πλευρά, οι ξένες φίρμες μας πιέζουν ότι τα διεθνή, τα ευρωπαϊκά πρότυπα πρέπει να είναι σεβαστά και να εφαρμόζονται, όσον αφορά στις εργασιακές συνθήκες. Από την άλλη πλευρά βέβαια, αυτές οι φίρμες δεν θέλουν να πληρώσουν ανάλογα με αυτά τα πρότυπα και τις απαιτήσεις που καθορίζουν».

Από το 1990, περίπου 1,5 εκατομμύριο Βούλγαροι έχουν μεταναστεύσει. Ο πληθυσμός της χώρας έχει συρρικνωθεί θεαματικά. Στη Βουλγαρία μένουν πλέον περίπου 7 εκατομμύρια, αλλά η φυγή στο εξωτερικό δεν έχει σταματήσει.

Το επόμενο ραντεβού μας είναι με τον Κοσταντίν τον πρόεδρο του τοπικού σωματείου Podkrepa και τη γυναίκα του. Επειδή κουράστηκε από τις κακές συνθήκες εργασίας στο εργοστάσιο Pirin-Tex, η Ζόρκα αποφάσισε να το εγκαταλείψει και να δουλέψει ανεξάρτητα ως μοδίστρα. Δεν κερδίζει πολλά αλλά τουλάχιστον δεν υφίσταται πλέον το εξοντωτικό εργασιακό ωράριο.

«Το νέο σύστημα ελέγχου βασίζεται στο κομμάτι και την ώρα. Δεν είναι καλό για μας. Δεν μπορούμε να κερδίσουμε περισσότερα χρήματα. Αυτό το σύστημα ποσοστώσεων μας ωθεί να δουλεύουμε περισσότερο και πιο γρήγορα. Δεν έχουμε αρκετό χρόνο να κάνουμε αυτά που πρέπει, ανά ώρα. Οι άνθρωποι λοιπόν πέφτουν σε κατάθλιψη, χάνουν οποιοδήποτε κίνητρο για εργασία και το μόνο που θέλουν είναι να φύγουν από το εργοστάσιο» εξηγεί ο Κοσταντίν Ντραγκίνοφ, πρόεδρος του σωματείου Podkrepa. Η γυναίκα του Ζόρκα Γκούλεβα συμπληρώνει:

«Νομίζω ότι αυτό το σύστημα με το κομμάτι και την ώρα εφαρμόζεται για να ελέγχουν τους εργάτες. Δεν μπορείς να αυξήσεις την παραγωγικότητα με αυτό το σύστημα. Και δεν έχει να κάνει με τη διαχείριση της παραγωγής, αλλά με τον έλεγχο των υπαλλήλων. Και εφαρμόζεται για να πληρώνονται λιγότερο οι εργαζόμενοι. Το αποτέλεσμα είναι να πέφτει η παραγωγικότητα».

Οι ντόπιοι βγάζουν επιπλέον χρήματα πουλώντας φρούτα και λαχανικά ή καλλιεργώντας καπνό. Και όλα αυτά δεν βοηθούν όμως να έχουν οι άνθρωποι μια αξιοπρεπή διαβίωση. Γι' αυτό φεύγουν στο εξωτερικό. Ο Κονσταντίν Ντραγκίνοφ τονίζει:

«Είναι χειμώνας και πρέπει το σπίτι μας να είναι ζεστό. Αυτό απαιτεί περίπου 600 Ευρώ για όλη τη χειμερινή περίοδο. Αυτό είναι δηλαδή δύο μηνιαίοι μισθοί. Πρέπει να τους βάλω στην άκρη για τη θέρμανση. Δεν μένουν πολλά λεφτά λοιπόν για τρόφιμα. Πρέπει να πληρώσουμε το ρεύμα, που είναι άλλα 50 Ευρώ. Εάν θέλεις να μορφωθούν τα παιδιά σου, εάν θέλεις να έχεις κάτι στην άκρη για μια επείγουσα ανάγκη, εάν θέλεις να πας διακοπές, τότε είναι αδύνατο να τα βγάλεις πέρα με το μισθό του εργοστασίου ενδυμάτων, ως μοναδικό εισόδημα. Με αυτά τα οπωροφόρα, ελπίζω να βγάλω κάποια χρήματα για τη μόρφωση των παιδιών μου. Τα δέντρα αυτά είναι μια ασφάλεια ζωής για μένα».

Η Βουλγαρία είναι η χώρα της Ε.Ε. με το χαμηλότερο κατώτατο μισθό. Τον Ιανουάριο υπήρξε αύξηση 10% και ο ελάχιστος μισθός έφτασε από τα 261 στα 286 Ευρώ. Είναι δηλαδή πολύ πιο κάτω από τον αντίστοιχο της γειτονικής Ρουμανίας που είναι γύρω στα 440 Ευρώ και απέχει έτη φωτός από τα 1500 Ευρώ στη Γαλλία.

Ο 20χρονος Ιβάν Ντούσκοφ μόλις υπέγραψε την πρώτη του εργασιακή σύμβαση. Μέχρι τώρα επισκεύαζε υπολογιστές φίλων. Τώρα είναι επιστάτης στο γυμναστήριο της πόλης. Ο Ιβάν βρήκε αυτή τη δουλειά, χάρις σε ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα για ανέργους. Παίρνει τον κατώτατο μισθό:

«Δεν είναι εύκολο να βρεις δουλειά που να αμείβεται καλά στην Βουλγαρία. Αποφοίτησα από επαγγελματικό σχολείο. Μαζί με τους 25 συμμαθητές μου εξειδικευτήκαμε στους υπολογιστές. Αλλά δεν βρήκαμε αυτό που ψάχναμε. Δέχτηκα να κάνω αυτή τη δουλειά. Είναι τουλάχιστον κάτι ενδιαφέρον.

Η Βουλγαρία είναι το φτωχότερο κράτος μέλος της Ε.Ε. Αμείβεσαι με δύο λεβ την ώρα, δηλαδή με 20 λεβ την ημέρα. Στη Γερμανία ή την Γαλλία, θα έπαιρνες 20 λεβ που ισοδυναμούν με 10 Ευρώ, για κάθε ώρα. Ό,τι βγάζουμε εδώ σε μια μέρα, στην Δυτική Ευρώπη, το βγάζεις σε μια ώρα. Στη Βουλγαρία είναι αδύνατον να φύγεις από την οικογένειά σου, όταν τελειώσεις το σχολείο. Πώς να βρεις ένα δικό σου σπίτι και να κάνεις τη ζωή σου, όταν και οι γονείς σου πληρώνονται με τον ελάχιστο μισθό και δεν μπορούν να σε βοηθήσουν στην αρχή;»

Μετά τη δουλειά, ο Ιβάν μας ξεναγεί στην πόλη. Του αρέσει πολύ η μουσική και θα ήθελε πολύ να ταξιδεύει. Αλλά δεν μπορεί να ανταπεξέλθει οικονομικά. Οι περισσότεροι Βούλγαροι αγοράζουν μανιωδώς λαχεία και ξυστά. Ο Ιβάν δεν έχει τα χρήματα για να κάνει κάτι τέτοιο. Αγοράζει μόνο στα γενέθλιά του και την Πρωτοχρονιά. Σήμερα κάνει μια εξαίρεση. Κι αγοράζει ξυστό:

«Εάν κέρδιζα σήμερα, θα αγόραζα σίγουρα ένα αυτοκίνητο. Θα ταξίδευα σε όλο τον κόσμο. Θέλω ανακαλύψω πολιτιστικά μνημεία στις αραβικές χώρες» τονίζει.

Στη συνέχεια θα γνωρίσουμε το δήμαρχο του Γκότσε Ντέλτσεφ. Από τότε που η Βουλγαρία μπήκε στην Ε.Ε., ο συγκεκριμένος δήμος πήρε 50 εκατομμύρια ευρώ για να βελτιώσει τις υποδομές του. Ο Βλαντιμίρ Μόσκοφ θέλει να πάρει και άλλα ευρωπαϊκά κονδύλια για να υποστηρίξει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Είναι μέλος του σοσιαλιστικού κόμματος και διαφωνεί με τις πολιτικές της δεξιάς κυβέρνησης της χώρας. Η Βουλγαρία είναι μια από τις φτωχότερες χώρες στην Ε.Ε. Τι πρέπει να γίνει για να υπάρξει αλλαγή;

«Υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα για τις χώρες που μπήκαν τελευταίες στην Ε.Ε. Το πρόβλημα είναι τα πολύ χαμηλά εισοδήματα. Πρέπει να κάνουμε τα πάντα για να αυξήσουμε τους μισθούς σ’ αυτές τις περιοχές και τις χώρες. Χρειαζόμαστε μια επανάσταση στα εισοδήματα. Αυτή η αλλαγή μπορεί να επιβραδύνει την μετανάστευση στο εσωτερικό της Ευρώπης. Εάν πετύχουμε το στόχο μας, οι άνθρωποι θα παραμένουν στη Βουλγαρία και θα μπορέσουμε να πλησιάσουμε το βιοτικό επίπεδο της δυτικής Ευρώπης».

Οι χαμηλοί μισθοί συνεπάγονται και χαμηλές συντάξεις. Η 80χρονη Ατλάζα Στέρεβα είναι συνταξιούχος. Ζει σε κατάσταση φτώχειας. Ξεκίνησε να δουλεύει στα 15 της. Φύτευε δέντρα, ήταν μαγείρισσα. Πριν συνταξιοδοτηθεί δούλευε σε βιοτεχνία ενδυμάτων, φτιάχνοντας φερμουάρ. Η σύνταξή της είναι 150 Ευρώ το μήνα. 50 Ευρώ πληρώνει για το ρεύμα και τα φάρμακά της. Όταν ψωνίζει τα στοιχειώδη, το μυαλό της είναι πάντα στις προσφορές και στα προϊόντα με έκπτωση. Οι γείτονες την φωνάζουν η γιαγιά της εκκλησίας. Βοηθά στους λογαριασμούς της ενορίας. Ο ανιψιός της ζει στην Ισπανία, η ανιψιά της στη Γαλλία. Τα δύο παιδιά της μένουν όμως ακόμη στη Βουλγαρία:

«Όταν παίρνω τη σύνταξή μου που είναι 300 Λεβ (150 ευρώ δηλαδή), πρέπει να πληρώνω 100 λεβ για τους λογαριασμούς. Αυτό σημαίνει ότι έχω μόλις 200 Λεβ μέχρι το τέλος του μήνα για τα καθημερινά έξοδα. Όταν περνώ από τις βιτρίνες των καταστημάτων, βλέπω πολλά αγαθά και προϊόντα που δεν μπορώ να αγοράσω. Ευτυχώς με υποστηρίζουν οικονομικά τα παιδιά μου. Αλλιώς δεν θα μπορούσα να επιβιώσω. Είμαι πάμφτωχη. Μπορώ να έχω λίγη θέρμανση και μην αρρωσταίνω χάρις στα παιδιά μου. Αυτά μου αγοράζουν τα ξύλα για τη θέρμανση.

Με την μικρή σύνταξη που παίρνω δεν μπορώ να αγοράσω κρέας ή λουκάνικα. Πρόσφατα ήμουν με δύο φίλες μου. Αυτές και οι σύζυγοί τους συνεχίζουν να δουλεύουν και να κερδίζουν χρήματα. Αγοράζουν κρέας και ζαμπόν. Με τη δική μου σύνταξη, δεν έχω καταφέρει να αγοράσω ζαμπόν».

Υπάρχει περίπτωση να σωθεί η βιομηχανία ενδυμάτων της Ανατολικής Ευρώπης και να υπάρξει αύξηση των μισθών; Μπορεί να υπάρξουν προστατευτικοί δασμοί για τα ενδύματα που παράγονται εκτός Ε.Ε.; Ο Μπέρτραμ Ρόλμαν θεωρεί ότι είναι κακή ιδέα, γιατί ο προστατευτισμός ενισχύει τη διαφθορά και αυξάνει τις τιμές. Η πρόβλεψή του είναι απαισιόδοξη: οι παραγωγοί ενδυμάτων σε Βουλγαρία και Ρουμανία κάνουν ήδη σχέδια για να μετακομίσουν στην Αλβανία, τη Βοσνία, το Κόσοβο, τα Σκόπια και την Σερβία:

«Εμείς θα μείνουμε εδώ. Δεν αφήνεις ένα τέτοιο μέρος με 1800 άτομα προσωπικό έτσι απλά. Η τεχνογνωσία που έχουμε αναπτύξει είναι εξαιρετικά πολύτιμη. Αυτό που θα μπορούσε να συμβεί είναι να χρειαστεί μια μέρα να ανοίξουμε ένα δεύτερο εργοστάσιο σε μια άλλη χώρα. Θα μπορούσε να είναι κάπου στην Αφρική ή την Κεντρική Ασία. Για να μπορούμε να έχουμε εναλλακτική λύση, να έχουμε μια δεύτερη ευκαιρία, για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε να δραστηριοποιούμαστε μακροπρόθεσμα στον συγκεκριμένο τομέα».

Ενώ ο ιδιοκτήτης του εργοστασίου αναζητά ευκαιρίες στη Σενεγάλη και το Ουζμπεκιστάν, τα μέλη του τοπικού σωματείου συναντιούνται για να συζητήσουν πώς θα πάνε τα πράγματα καλύτερα, ειδικά τώρα που έρχονται και ευρωεκλογές.

Η Μαρίγια Κανάτοβα, εργάτρια επισημαίνει: «Για να υπάρξει πραγματική αλλαγή, πρέπει να αλλάξει όλο το σύστημα. Να μην υπάρχει πλέον δουλειά με το κομμάτι. Η πληρωμή πρέπει να γίνεται με τις ώρες που δουλεύεις. Χρειάζεται επίσης να υπάρξει κλαδική σύμβαση για τον τομέα μας. Ένας συνάδελφος που εργάζεται στη Γαλλία, μου είπε ότι παίρνουν 9,5 Ευρώ την ώρα. Είναι πολλά λεφτά σε σχέση με το τι παίρνουμε εμείς. Εμείς παίρνουμε ψίχουλα».

Ο Άνγκελ Στάνκοφ, εργάτης συμπληρώνει: «Τι μπορεί να κάνει η Ε.Ε. για μας; Πρέπει να καθορίσει μια ελάχιστη αμοιβή για κάθε ώρα εργασίας. Αυτή η ωριαία αμοιβή πρέπει να εφαρμοστεί σε όλη την επικράτεια της Ε.Ε.»

Η Ελένα Μαρβάκοβα σχολιάζει με τη σειρά της: «Δεν δεχόμαστε να υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά. Δεν θέλουμε μια Ευρώπη με διαφορετικές ταχύτητες. Είμαστε πλήρες μέλος της Ε.Ε. και ζητάμε να χορηγήσει έναν κοινό ευρωπαϊκό κατώτατο μισθό. Άλλωστε, οι τιμές των αγαθών είναι ίδιες σε όλη την Ευρώπη».

Η εργαζόμενη Καραμφίλα Μπόιτσεβα κάνει τη δική της ευχή: «Τι πρέπει να αλλάξει; Ελπίζω όλοι οι νέοι που έφυγαν από την Βουλγαρία να γυρίσουν στην πατρίδα τους. Έχω ένα παιδί, ηλικίας 21 ετών, που ζει στην Γερμανία, εδώ και δύο χρόνια. Το όνειρό μου είναι το παιδί μου να βρει μια καλά αμειβόμενη εργασία στην Βουλγαρία για να μπορέσει να έχει μια αξιοπρεπή διαβίωση. Όχι στο εξωτερικό, αλλά εδώ. Αυτό επιθυμώ».