Για ποιο λόγο η τοποθέτηση 1.200 καμερών στους δρόμους του Βελιγραδίου προκάλεσε αντιδράσεις τόσο στην σερβική πρωτεύουσα όσο και σε αρκετούς ευευρωπαϊκούς θεσμούς. Οι απαντήσεις στο Unreported Europe στο Euronews.
Σε έναν πολυσύχναστο δρόμο του Βελιγραδίου συναντήσαμε ειδικούς στην κυβερνοασφάλεια.
Ο Αντρέι Πετρόφσκι είναι μηχανικός ειδικός σε θέματα ηλεκτρονικής σήμανσης μέσω αναγνώρισης προσώπου στο SHARE FOUNDATION: « Αυτές οι κάμερες έχουν τη δυνατότητα να αναγνωρίζουν πρόσωπα, αντικείμενα, πινακίδες αυτοκινήτων και τα λοιπά. Μπορούν βασικά να αναγνωρίσουν οποιαδήποτε ανθρώπινη συναλλαγή συμβαίνει γύρω τους. Όλα αυτά τα δεδομένα μπορούν στη συνέχεια να αποθηκευτούν σε μια βάση δεδομένων που διαχειρίζεται το Υπουργείο Εσωτερικών και η Αστυνομία, η οποία μπορεί στη συνέχεια να τα αναλύσει και να τα παραπέμψει σε άλλες πηγές δεδομένων σε συνδυασμό με άλλες πληροφορίες που μπορεί να έχουν».
Ακτιβιστές υπέρ των ψηφιακών δικαιωμάτων υποστηρίζουν πως έχουν εντοπίσει τουλάχιστον χίλιες διακόσιες έξυπνες κάμερες, όλες αγορασμένες από τον κινεζικό γίγαντα της τεχνολογίας Huawei.
Οι αρχές αρνούνται κατηγορηματικά πως λειτουργούν λογισμικά αναγνώρισης προσώπου. Οι κάμερες όπως υποστηρίζουν ελέγχουν απλώς την κυκλοφορία και συμβάλουν στην καταπολέμηση του εγκλήματος.
«Το Βελιγράδι είναι μια ασφαλής πόλη. Ως ειδικοί εμπειρογνώμονες δεν πιστεύουμε ότι υπάρχουν βάσιμοι λόγοι για την εγκατάσταση ενός τέτοιου συστήματος παρακολούθησης σε μια πόλη όπως το Βελιγράδι».
»Το υπουργείο Εσωτερικών, η αστυνομία, έχουν συντάξει δυο εκθέσεις επιπτώσεων για την προστασία των δικαιωμάτων. Είναι έγγραφα στα οποία περιγράφονται οι στόχοι της προστασίας δεδομένων. Τα έγγραφα αυτά κατατέθηκαν στην Επιτροπή Προστασίας Δεδομένων που είναι η μεγαλύτερη αρχή προστασίας στην Σερβία. Η Επιτροπή απέρριψε και τις δυο εκθέσεις διότι δεν ήταν αρκετά αναλυτικές. Παρά ταύτα, περιέρχουν αρκετές πληροφορίες που μπορέσαμε να αξιοποιήσουμε».
Οι ακτιβιστές υποστηρίζουν ότι το γεγονός ότι η κυβέρνηση είναι σε επικοινωνία με την Επιτρππή για τα Προσωπικά Δεδομένα αποδεικνύει ότι πρόθεσή της είναι η χρήση βιομετρικών δεδομένων.
Πριν από πέντε χρόνια, το υπουργείο Εσωτερικών της Σερβίας και η Huawei υπέγραψαν σύμβαση με σκοπό την ενίσχυση της ασφάλειας στους δρόμους. Το ύψος της σύμβασης είναι άγνωστο. Φημολογείται πως πρόκειται για πολλά εκατομμύρια ευρώ.
Οι κάμερες τοποθετήθηκαν από το 2019 ενώ και νέες προστέθηκαν κατά τη διάρκεια του lockdown, κάνοντας την κριτική να φουντώσει.
Επικοινωνήσαμε επανειλημμένως με την προεδρία της Σερβίας, το γραφείο πρωθυπουργού, το υπουργείο Εσωτερικών και την αστυνομία. Κανείς δεν δέχτηκε να μας συναντήσει.
Η Επιτροπή για τα Προσωπικά Δεδομένα απάντησε ωστόσο στις ερωτήσεις μας.
Η κυβέρνηση έχει δώσει διαβεβαιώσεις, όπως μας λένε, ότι δεν χρησιμοποιείται λογισμικό αναγνώρισης προσώπου καθώς η κείμενη νομοθεσία δεν επιτρέπει τη συλλογή βιομετρικών δεδομένων.
Στην ερώτηση γιατί τοποθετούνται κάμερες ασφαλείας, αναγνώρισαν πως στην διαδικασία υπάρχει έλλειμμα διαφάνειας.
Ο Μίλαν Μαρίνοβιτς είναι ο επικεφαλής της σερβικής επτροπής για την προστασία των προσωπικών δεδομένων: «Ελάχιστα είναι γνωστά και αυτό δημιουργεί καχυποψία στους πολίτες. Αυτό ακριβώς είναι που δεν θα έπρεπε να έχουμε. Πιστεύω πως δεν υπάρχει λόγος η κυβέρνηση ή το υπουργείο Εσωτερικών να αποκρύπτουν πληροφορίες για τα σχέδιά τους τώρα ή στο μέλλον και για το πώς εκτελούνται πρότζεκτ για την οδική ασφάλεια όπως το ´Safe City´ και το ´Safe Society».
»Υπάρχουν όλο και περισσότερες συζητήσεις σχετικά με τη δυνατότητα αναγνώρισης προσώπου και την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων. Οι πολίτες στερούνται πληροφοριών, οπότε έρχονται σε εμάς αναζητώντας απαντήσεις. Ανησυχούν για τον αριθμό των εγκατεστημένων καμερών. Θέλουν να γνωρίζουν τον τεράστιο αριθμό δημόσιων χώρων όπου έχουν εγκατασταθεί κάμερες. Και θέλουν να μάθουν εάν τα προσωπικά τους δεδομένα υποβάλλονται σε επεξεργασία ή όχι».
Θα αρχίσουν να χρησιμοποιούνται έξυπνες κάμερες;
Η Σερβία είναι υποψήφια για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωσης. Υπάρχουν θεσμικά όργανα που εκφράζουν ανησυχίες.
Η ευρωπαϊκή νομοθεσία απαγορεύει την επεξεργασία βιομετρικών δεδομένων με μοναδικό σκοπό την προσωπική ταυτοποίηση, εκτός από όταν συντρέχουν πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
«Ως υποψήφια χώρα, η Σερβία έχει δεσμευτεί να ευθυγραμμίσει τη νομοθεσία της με το ισχύον και μελλοντικό κεκτημένο της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Η Σερβία ενέκρινε προς το σκοπό αυτό το 2018 έναν νέο νόμο για την προστασία των προσωπικών δεδομένων ».
«Παρακολουθούμε το θέμα, και έχουμε ανοιχτό πολιτικό διάλογο με τις σερβικές αρχές. Μας έχουν ενημερώσει ότι η Σερβία έχει αναστείλει την επεξεργασία βιομετρικών προσωπικών δεδομένων έως ότου τροποποιηθεί η σχετική νομοθεσία και ευθυγραμμιστεί με το νόμο για την προστασία των προσωπικών δεδομένων».
Θα πρέπει λοιπόν να ανησυχούν οι πολίτες στο Βελιγράδι;
Για να υπάρξει ευαισθητοποίηση γύρω από το θέμα, οι ειδικοί στην κυβερνοασφάλεια έκαναν ένα πείραμα. Εξόπλισαν μια ηλεκτρική καφετιέρα με κάμερες, ανιχνευτές, μικρόφωνα και ένα απλό λογισμικό αποθήκευσης δεδομένων κάθε είδους.
Η τεχνολογία έχει καταστήσει την σύγχρονη παρακολούθηση προσιτή αλλά και επικίνδυνη.
Εκτός από την ιδιωτικότητα, ποιοι είναι όμως οι κίνδυνοι από την έξυπνη παρακολούθηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα;
Η Νεβένα Ρούζιτς, δικηγόρος με ειδίκευση στην προστασία των προσωπικών δεδομένων, εργάζεται για το ίδρυμα Open Society του Τζορτζ Σόρος στη Σερβία, που έχει ως στόχο την διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: «Μιλάμε για ελευθερία κινήσεων, ή ελευθερία έκφρασης ή ελευθερία του συνέρχεσθαι. Μιλάμε επίσης για την θρησκευτική ελευθερία. Μιλάμε λοιπόν για πολλές ελευθερίες και δικαιώματα στο Σύνταγμα και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και πρέπει να εξισορροπήσουμε τα προτεινόμενα μέτρα, όπως για παράδειγμα την αναγνώριση προσώπου σε όλη την πόλη με σκοπό την καταπολέμηση του εγκλήματος - όπως αυτό, που γίνεται χωρίς προδιαγραφές - ενάντια στα δικαιώματα και τις ελευθερίες».
Οι έξυπνες κάμερες τοποθετήθηκαν με ένα ανύπαρκτο νομικό πλαίσιο για τη χρήση τους.
Καχύποπτοι πολίτες κάνουν ακτιβισμό. Η κυβέρνηση αρνείται τις κατηγορίες και δεν απαντά σε ερωτήσεις.