Η λεγόμενη Πράξη για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου να επιβληθεί η διαφάνεια της χρηματοδότησης των μέσων ενημέρωσης, η προστασία των μέσων ενημέρωσης από πολιτικές πιέσεις και η υπεράσπιση των δημοσιογράφων από λογισμικά κατασκοπείας.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΟι ευρωβουλευτές ζήτησαν αυστηρότερους κανόνες για την προστασία της ελευθερίας του Τύπου και των δημοσιογράφων.
Η λεγόμενη Πράξη για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου να επιβληθεί η διαφάνεια της χρηματοδότησης των μέσων ενημέρωσης, η προστασία των μέσων ενημέρωσης από πολιτικές πιέσεις και η υπεράσπιση των δημοσιογράφων από λογισμικά κατασκοπείας, όπως το Predator.
Τώρα όμως οι ευρωβουλευτές ζήτησαν πρόσθετα μέτρα και απέρριψαν τις προσπάθειες των κρατών μελών να αμβλύνουν την προστασία των δημοσιογράφων.
«Χωρίς την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, χωρίς τον πλουραλισμό των μέσων ενημέρωσης, χωρίς την ανεξαρτησία των δημόσιων μέσων ενημέρωσης και χωρίς την προστασία των δημοσιογράφων, δεν υπάρχει δημοκρατία που να αξίζει το όνομά της. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο κάνουμε μια επισήμανση εδώ. Και σκοπεύουμε επίσης να εντάξουμε την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και τον πλουραλισμό των μέσων ενημέρωσης στο πλαίσιο του κράτους δικαίου, της δημοκρατίας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, έτσι ώστε να έχει νόημα να υπάρχει αιρεσιμότητα του κράτους δικαίου και για τις χώρες που δεν σέβονται την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και τον πλουραλισμό των μέσων ενημέρωσης», δήλωσε ο Χουάν Φερνάντο Λόπες Αγκιλάρ, ευρωβουλευτής των Σοσιαλιστών από την Ισπανία.
Η οπισθοδρόμηση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης στην Πολωνία και την Ουγγαρία ανησυχεί δημοσιογράφους και ΜΚΟ σε ολόκληρη την ήπειρο εδώ και χρόνια. Και πολλοί κατηγόρησαν την ΕΕ ότι δεν αναλαμβάνει δράση για την υπεράσπιση του τομέα. Ένας Ούγγρος ευρωβουλευτής της αντιπολίτευσης δήλωσε ότι η πράξη έρχεται πολύ αργά, αλλά θα μπορούσε ενδεχομένως να διορθώσει ορισμένες από τις ζημιές επί τόπου.
«Πιστεύω ότι η Ευρωπαϊκή Πράξη για την Ελευθερία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης είναι μια πολύ καθυστερημένη αλλά πολύ ουσιαστική νομοθετική πράξη και είναι πολύ απαραίτητο να υπάρχουν μέτρα όπως τα προτεινόμενα για τη συγκέντρωση της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης ή οι περιορισμοί στην κρατική χρηματοδότηση των μέσων ενημέρωσης. Αν αυτές οι διαδικασίες είχαν τεθεί σε εφαρμογή πριν από μια δεκαετία, τότε δεν θα είχε συμβεί το γεγονός ότι στα ευρωπαϊκά κράτη μέλη, όπως η Ουγγαρία, τα μέσα ενημέρωσης μπορούν να λειτουργούν με 90% κρατική χρηματοδότηση», είπε η Κάταλιν Τσε, ευρωβουλευτής των Φιλελευθέρων από την Ουγγαρία.
Διαφάνεια όσον αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς των μέσων ενημέρωσης
Για να μπορεί να αξιολογείται καλύτερα η ανεξαρτησία των ΜΜΕ, το Κοινοβούλιο ζητά να υποχρεούνται όλα τα μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων των πολύ μικρών επιχειρήσεων του κλάδου, να δημοσιοποιούν πληροφορίες σχετικά με το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς. Οι ευρωβουλευτές θέλουν επίσης να υποχρεούνται τα μέσα ενημέρωσης, οι διαδικτυακές πλατφόρμες και οι μηχανές αναζήτησης να δημοσιοποιούν στοιχεία σχετικά με τα χρήματα που λαμβάνουν από κρατικές διαφημίσεις και ενισχύσεις. Σε αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνονται και πληροφορίες σχετικά με τα χρήματα που λαμβάνουν από χώρες εκτός ΕΕ.
Κανόνες ενάντια σε αυθαίρετες αποφάσεις από μεγάλες πλατφόρμες
Για να διασφαλίζεται ότι οι αποφάσεις ελέγχου του περιεχομένου που λαμβάνουν οι πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες δεν θα περιορίζουν την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητά να συσταθεί ένας μηχανισμός για τι διαχείριση των εντολών αφαίρεσης διαδικτυακού περιεχομένου. Οι πλατφόρμες θα πρέπει σε πρώτο στάδιο να επεξεργάζονται δηλώσεις από τα ίδια τα μέσα ενημέρωσης, προκειμένου να διαπιστώνουν ποια από αυτά είναι ανεξάρτητα και ποια όχι. Στη συνέχεια, τα μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με την πρόθεση της εκάστοτε πλατφόρμας να διαγράψει ή να περιορίσει περιεχόμενο που αυτά έχουν δημοσιεύσει και να τους δίνεται περιθώριο να απαντήσουν εντός 24 ωρών. Εάν μετά την πάροδο του 24ώρου η πλατφόρμα εξακολουθεί να θεωρεί ότι το περιεχόμενο που έχει δημοσιεύσει το μέσο ενημέρωσης δεν συμμορφώνεται με τους όρους και τις προϋποθέσεις της, θα μπορεί να το διαγράψει, να περιορίσει την πρόσβαση σε αυτό, ή να παραπέμψει την υπόθεση στην εθνική ρυθμιστική αρχή, προκειμένου να λάβει εκείνη την τελική απόφαση χωρίς χρονοτριβή. Σε περίπτωση που το σχετικό μέσο θεωρεί ότι η απόφαση της πλατφόρμας δεν είναι επαρκώς δικαιολογημένη και υποσκάπτει την ελευθερία των ΜΜΕ, θα μπορεί να ζητήσει εξωδικαστική επίλυση της διαφοράς.
Οικονομική βιωσιμότητα
Σύμφωνα με το ΕΚ, τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα δημόσια μέσα ενημέρωσης θα χρηματοδοτούνται με επαρκή, βιώσιμο και προβλέψιμο τρόπο μέσω πολυετών προϋπολογισμών.
Για να διασφαλιστεί ότι τα μέσα ενημέρωσης δεν θα εξαρτώνται από την κρατική διαφήμιση, το Κοινοβούλιο προτείνει να θεσπιστεί ένα ανώτατο όριο όσον αφορά την κρατική διαφημιστική δαπάνη που επιτρέπεται να κατευθύνεται σε κάθε πάροχο υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων, διαδικτυακή πλατφόρμα ή μηχανή αναζήτησης. Συγκεκριμένα, προτείνουν να μην μπορεί η δαπάνη αυτή να ξεπερνά το 15% του συνολικού διαφημιστικού προϋπολογισμού που διαχειρίζεται η αρμόδια αρχή στην εκάστοτε χώρα της ΕΕ. Οι ευρωβουλευτές ζητούν επίσης να είναι δημόσια προσβάσιμα τα κριτήρια βάσει των οποίων διατίθενται κρατικά κονδύλια σε μέσα ενημέρωσης.
Ανεξάρτητος φορέας της ΕΕ για τα ΜΜΕ
Επιπλέον, το Κοινοβούλιο ζητά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Υπηρεσιών Μέσων Ενημέρωσης, ένα νέο όργανο της ΕΕ που θα συσταθεί με βάση την πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, να είναι νομικά και επιχειρησιακά ανεξάρτητο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τέλος, οι ευρωβουλευτές ζητούν να δημιουργηθεί μια ανεξάρτητη «ομάδα εμπειρογνωμόνων», η οποία θα εκπροσωπεί τον κλάδο των ΜΜΕ και την κοινωνία των πολιτών και η οποία θα παρέχει συμβουλές προς το νέο αυτό συμβούλιο.
Το Συμβούλιο της ΕΕ (τα κράτη-μέλη) υιοθέτησε την δική του διαπραγματευτική θέση τον Ιούνιο του 2023 και τώρα μπορούν να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την τελική έγκριση του νόμου για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης.
Νωρίτερα, ΜΚΟ και δημοσιογραφικές οργανώσεις άσκησαν κριτική στην πρόταση ότι δεν είναι αρκετά φιλόδοξη και προειδοποίησαν ότι ορισμένα κράτη μέλη θα ήθελαν να αποδυναμώσουν τα μέρη που αφορούν την απαγόρευση της επιγραμμικής παρακολούθησης και την προστασία των δημοσιογραφικών πηγών. Όμως το κοινοβούλιο επιμένει ότι οι κανόνες για την απαγόρευση της παρακολούθησης πρέπει να παραμείνουν ισχυροί.