Θα αντικαταστήσουν τα ρομπότ τους εργαζόμενους στο μέλλον;

Εργαζόμενοι σε πολλές χώρες αντιλαμβάνονται ολοένα και περισσότερο αυτό που πολλοί θεωρούν υπαρξιακή απειλή για μια ευρεία κατηγορία θέσεων εργασίας. Τα ασφαλή και αυτόνομα οχήματα για παράδειγμα, μπορούν να κάνουν πολλούς οδηγούς φορτηγών να φαίνονται ότι ανήκουν σε μια άλλη εποχή. Εκατομμύρια λοιπόν φορτηγατζήδες αντιμετωπίζουν ξαφνικά το φάσμα της ανεργίας.

Ταυτόχρονα, άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη βρίσκουν νέες εργασιακές ευκαιρίες, μερικές φορές καλύτερες θέσεις εργασίας, χάρις στις συνεχόμενες καινοτομίες που εφαρμόζονται σε διάφορα πεδία. Ο κόσμος της εργασίας αλλάζει από την Κοιλάδα του Νείλου μέχρι την Silicon Valley. Ας δούμε μερικά παραδείγματα.

Παλιότερα, αυτή η περιοχή της νότιας Αιγύπτου ήταν έρημος. Αυτό το χωράφι με χαμομήλι αποτελεί μια ευκαιρία για εποχιακό εισόδημα για πολλές γυναίκες που ζουν στο Φαγιούμ, μία από τις πιο φτωχές περιοχές της Αιγύπτου με πολύ υψηλή ανεργία στις γυναίκες. Αυτή η δουλειά προσφέρει εργασία σε εκατοντάδες γυναίκες. Και επεκτείνεται, χάρις σε νέες τεχνολογίες.

«Έχω μια παραγγελία που πρέπει να είναι έτοιμη στις αρχές του μήνα. Μέχρι στιγμής έχω ήδη αποξηράνει ένα μέρος της σοδειάς. Αυτές οι γυναίκες προέρχονται από κοντινά χωριά. Υπάρχουν παντού άτομα που ψάχνουν δουλειά. Γι’ αυτές, είναι μέσο επιβίωσης. Με τις νέες τεχνολογίες, μπορούμε να έχουμε περισσότερο προϊόν συντομότερα» αναφέρει η εργαζόμενη Ομ Σαϊντ.

Στη διάρκεια της συγκομιδής, περίπου 200 εργάτες απασχολούνται στο μάζεμα και την επεξεργασία 300 τόννων χαμομηλιού. Τα φυτά αποξηραίνονται γρήγορα, με υγιεινό τρόπο, χάρις σε ηλιακά πάνελ. Η τεχνολογία αυτή, που έχει αναπτυχθεί από ντόπιους επιστήμονες, έχει πλέον βελτιωθεί θεαματικά. Αυτό έχει οδηγήσει στην απογείωση της καλλιέργειας και πώλησης χαμομηλιού, αλλά και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας σε όλη την Αίγυπτο.

«Υπάρχουν θέσεις εργασίας υψηλού επίπεδου που αφορούν μηχανικούς και κατόχους διδακτορικού. Αυτοί δουλεύουν στον σχεδιασμό και επιβλέπουν την κατασκευή των ηλιακών στεγνωτηρίων. Υπάρχουν επίσης οι εργάτες που δουλεύουν στην ίδια τη μονάδα, αλλά και οι γυναίκες που δουλεύουν στα χωράφια, που ο αριθμός τους έχει αυξηθεί θεαματικά» επισημαίνει ο Βαέλ Αμπντέλμεζ, καθηγητής Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ιδρυτής της R&D Tech.

Shrinking subsidies on fossil fuels in MENA countries make solar power more competitive, leading to innovation and job creation. In Egypt, I talked to Prof. Wael Abdelmoez, founder of R&D Tech that develops solar driers for camomile and other agricultural products pic.twitter.com/2yVQwmh4MF

— Denis Loctier (@Loctier) 29 décembre 2017

Οι πράσινες θέσεις εργασίας πολλαπλασιάζονται στην περιοχή, όπου μέχρι πρότινος όλα βασίζονταν στα φτηνά ορυκτά καύσιμα. Αυτές οι πράσινες θέσεις εργασίας φαίνεται ότι δίνουν νέα πνοή ανάπτυξης στις τοπικές οικονομίες.

«Εξάγουμε περισσότερα, αγοράζουμε περισσότερα από τους ντόπιους, απασχολούμε περισσότερο κόσμο στην επεξεργασία που κάνουμε μετά το μάζεμα, στο κοσκίνισμα και στην συσκευασία του προϊόντος. Άρα είναι αρκετά μεγάλη η οικονομική δραστηριότητα» τονίζει η Χέμπα Λαμπίμπ, εξαγωγέας βοτάνων και μπαχαρικών.

Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η Αίγυπτος κινείται στο δρόμο μιας πιο πράσινης πλέον οικονομίας, κάτι που θα οδηγήσει σε ακόμη περισσότερες θέσεις εργασίας και θα ελκύσει μεγαλύτερες επενδύσεις.

Αλλά η προηγμένη τεχνολογία μπορεί να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα στις θέσεις εργασίας;

Από το ΜΙΤ και το Χάρβαρντ έως το ζωντανό οικοσύστημα των τεχνολογικών start up, η Βοστώνη βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των εξελίξεων που έχουν φέρει η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη.

Αυτό το μικρό ρομπότ της Harvest Automation Robotic χρησιμοποιεί μια σειρά από αισθητήρες για να μετακινήσει φυτά, να τα βάλει σε σειρά, έτσι ώστε να βελτιώσει την ανάπτυξή τους. Μέχρι σήμερα, αυτό γινόταν από ανθρώπους.

Πολλοί ιδιοκτήτες φυτώριων σ’ αυτή την περιοχή της Βοστώνης χρησιμοποιούν ρομπότ πλέον αντί για ανθρώπους γι’ αυτή δουλειά.

«Αυτή η δουλειά να μετακινείς φυτά είναι η χειρότερη δουλειά, που υπάρχει σε όλο το κτήμα. Κανείς δεν έχασε τη δουλειά του σ’ αυτό τον τομέα, όταν ήρθαν τα ρομπότ» υπογραμμίζει ο Τσάρλι Γκρινέλ, διευθύνων σύμβουλος της Harvest Automation.

Οι κατασκευαστές υπογραμμίζουν ότι τα ρομπότ δεν οδηγούν σε απώλειαθέσεων εργασίας. Το αντίθετο συμβαίνει: βοηθούν όσους καλλιεργούν να προσλάβουν περισσότερους εργαζόμενους που είναι πρόθυμοι να κάνουν πολύ πιο χρήσιμα πράγματα από το να κουβαλούν τις γλάστρες.

«Όλοι θα ήταν καλύτερο να κάνουν άλλες δουλειές, είτε να προσέχουν την ανάπτυξη των φυτών, ή να οδηγήσουν ένα τρακτέρ, ή άλλα πράγματα. Οι πελάτες μου λοιπόν ψάχνουν να βρουν εργαζόμενους γι’ αυτές τις δουλειές» τονίζει ο Τσάρλι Γκρινέλ.

Τι θα συμβεί όμως στο μέλλον όταν η τεχνητή νοημοσύνη κάνει αυτές τις μηχανές πιο ικανές και αποτελεσματικές; Η startup Neurala της Βοστώνης αναπτύσσει λογισμικό που απομνημονεύει και στη συνέχεια αναγνωρίζει μια σειρά από οπτικά αντικείμενα. Για παράδειγμα, εάν τραβήξετε φωτογραφία ενός μπουκαλιού, αυτό θα μάθει στη συσκευή πώς είναι τα μπουκάλια και θα μπορεί να τα αναγνωρίζει στη συνέχεια.

«Καταλάβαμε ότι αυτό που ήθελε ο κόσμος είναι να έχουν μυαλό αυτές οι συσκευές, έτσι ώστε αυτά τα ρομπότ να έχουν ικανότητες παρόμοιες με αυτές των ζώων και των ανθρώπων» αναφέρει ο Μασιμιλιάνο Βερσάτσε, διευθύνων σύμβουλος της Neurala.

Όταν δίνεις στις μηχανές τη δυνατότητα να μαθαίνουν καινούργια πράγματα, αυτό μπορεί να σε βοηθήσει σε διάφορα πεδία: από γεωργικές εργασίες, μέχρι την εύρεση χαμένων παιδιών, την ανίχνευση πληθυσμών ζώων που κινδυνεύουν με εξαφάνιση ή τις ρωγμές που μπορούν να υπάρχουν σε ένα αγωγό πετρελαίου. Τι συμβαίνει όμως με τους ανθρώπους που έκαναν αυτές τις δουλειές;

«Τα διόδια στην εθνική οδό δεν πρέπει να απασχολούν ανθρώπους. Το να επιτηρείς μια κάμερα ασφαλείας δεν πρέπει να είναι ανθρώπινη δουλειά. Πρέπει να γίνεται από μηχανές. Γι’ αυτό πιστεύω ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα είναι μια τεχνολογία που θα απελευθερώσει τους ανθρώπους. Και το αντίθετο, αν δεν την είχαμε, θα ήταν ανθρώπινη σκλαβιά» συμπληρώνει ο Βερσάτσε.

Ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας του ΟΗΕ έχει δημιουργήσει μια Παγκόσμια Επιτροπή για το Μέλλον της Εργασίας που έχει ως στόχο να μελετήσει σε βάθος τις τάσεις που εμφανίζονται σήμερα. Αρκετοί ειδικοί παρέχουν τις γνώσεις τους, όσον αφορά στη χρήση και στον αντίκτυπο που θα έχουν οι τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης στον εργασιακό χώρο.

«Οι επιχειρήσεις που αξιοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη θα έχουν σίγουρα ένα καλύτερο αποτέλεσμα. Θα επιτρέψει στους γιατρούς να προσωποποιήσουν το σύστημα υγείας για κάθε ασθενή ξεχωριστά. Θα επιτρέψει στους ειδικούς σε θέματα ασφάλειας να αντιδράσουν πιο γρήγορα στα τρωτά σημεία που υπάρχουν στην ιστοσελίδα μιας εταιρίας, έτσι ώστε αυτή να μην χακαριστεί. Αφορά δηλαδή όλες τις επιχειρήσεις και τα πεδία» επισημαίνει η Σοφί Βάντεμπρεκ, Επικεφαλής Λειτουργίας του ερευνητικού τμήματος της IBM.

#AI won't fully replace human specialists until the “general AI” stage expected by 2050s: I've talked to S_Vandebroek</a>, COO of <a href="https://twitter.com/IBMResearch?ref_src=twsrc%5Etfw">IBMResearch, for our special Spotlight on #FutureOfWork — next week on euronews</a> and <a href="https://twitter.com/africanews?ref_src=twsrc%5Etfw">africanews. pic.twitter.com/XBJA8EB5bn

— Denis Loctier (@Loctier) 11 janvier 2018

Σε συναντήσεις που γίνονται, αλλά και σε συζητήσεις, ερευνητές, μηχανικοί και όσοι αναπτύσσουν τις καινοτομίες εστιάζουν στο ποιος θα ωφεληθεί από τις αλλαγές.

«Εμείς, οι άνθρωποι όλου του κόσμου, πρέπει να έχουμε στην ιδιοκτησία μας αυτή την τεχνολογία, έτσι ώστε τα κέρδη και οι ωφέλειες να μείνουν στους λαούς από το να πάνε σε μερικούς δισεκατομμυριούχους. Γιατί οι ιδιοκτήτες θα είναι οι νικητές» υπογραμμίζει ο Ρίτσαρντ Φρίμαν, καθηγητής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.

#AI will spread across industries, with companies embracing tools like predictive modelling in order to remain competitive. At Harvard, I talked to feature_labs</a>’ CEO <a href="https://twitter.com/maxk?ref_src=twsrc%5Etfw">maxk for our upcoming feature on #FutureofWork. pic.twitter.com/MdrZ0wdGvY

— Denis Loctier (@Loctier) 29 décembre 2017

Πώς όμως οι κοινωνίες θα διαχειριστούν την αλλαγή της φύσης της εργασίας;

«Εάν έχουμε οτιδήποτε χρειαζόμαστε, δεν θα χρειάζεται να δουλέψουμε για να ζήσουμε. Η δουλειά θα γίνει πολυτέλεια. Αυτό μπορεί να είναι κάτι πολύ θετικό. Γιατί θα πρέπει να δουλεύουμε; Γιατί θα πρέπει να δουλεύουμε 50 ώρες την εβδομάδα; Γιατί δεν μπορούμε να δουλεύουμε 10 ώρες την εβδομάδα; Γιατί δεν μπορούμε να έχουμε χρόνο για τέχνες, για ψυχαγωγία, για διασκέδαση και γνώση;» υποστηρίζει ο Βίβεκ Γουάντουα, καθηγητής στο πανεπιστήμιο Carnegie Mellow.

A #MadMax dystopia or a #StarTrek utopia? At Harvard, I asked Prof. Vivek Wadhwa</a> about radically different scenarios for our <a href="https://twitter.com/hashtag/AI?src=hash&ref_src=twsrc%5Etfw">#AI</a> & <a href="https://twitter.com/hashtag/robotics?src=hash&ref_src=twsrc%5Etfw">#robotics</a>-shaped future. Our Spotlight on the <a href="https://twitter.com/hashtag/FutureOfWork?src=hash&ref_src=twsrc%5Etfw">#FutureOfWork</a> is coming up in 12 languages, on <a href="https://twitter.com/euronews?ref_src=twsrc%5Etfw">euronews and africanews</a>, starting on 15 January. <a href="https://t.co/KjJypDJrlO">pic.twitter.com/KjJypDJrlO</a></p>&mdash; Denis Loctier (Loctier) 12 janvier 2018

Η Παγκόσμια Επιτροπή για το Μέλλον της Εργασίας θα παρουσιάσει την ανεξάρτητη μελέτη της το 2019.

Συνέντευξη στο στούντιο του Ντένις Λόκτιερ με τον Γενικό Διευθυντή του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας, Γκάι Ράιντερ

Ντένις Λόκτιερ, Euronews:

Υπάρχουν πολλά ερωτήματα που μπορεί να έχουν αλλά και να μην έχουν απαντήσεις. Είμαστε μαζί με τον Γκάι Ράιντερ, Γενικό Διευθυντή του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας. Κύριε Ράιντερ, σας ευχαριστούμε που είστε μαζί μας. Είδαμε μόλις κάποια παραδείγματα του πώς η τεχνολογία κάνει την εργασία πιο αποδοτική. Αντιλαμβανόμαστε όμως όλο το μέγεθος, την κλίμακα αυτού του θέματος; Για να το πω ξεκάθαρα, οι μηχανές θα μας πάρουν όλες τις δουλειές;

Γκάι Ράιντερ, Γενικός Διευθυντής Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας:

Δεν νομίζω ότι θα μας πάρουν όλες τις δουλειές. Αλλά όπως δείχνει χαρακτηριστικά η έρευνά σας, η εφαρμογή νέων τεχνολογιών βοηθά στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, αλλά και στην αντικατάσταση των εργαζομένων που δουλεύουν. Υπάρχουν αλήθειες που πρέπει να αντιμετωπίσουμε, καθώς ετοιμαζόμαστε γι’ αυτό που ονομάζεται 4η βιομηχανική επανάσταση. Κι αν προσπαθήσουμε να μάθουμε από την ιστορία, ας δούμε τις τρεις πρώτες βιομηχανικές επαναστάσεις. Γνωρίζουμε ότι μετά από ένα διάστημα αναταραχών και προσαρμογών, φτάσαμε σε ένα καλύτερο επίπεδο σε σχέση με το τι συνέβαινε προηγούμενα: περισσότερες θέσεις εργασίας, καλύτερης ποιότητας δουλειές, υψηλότερο βιοτικό επίπεδο.

Έχουμε δει έρευνες που λένε ότι περίπου οι μισές, ή ακόμη και περισσότερες από τις μισές από τις υπάρχουσες θέσεις εργασίας στις βιομηχανικές χώρες θα μπορούσαν δυνητικά να τις κάνουν ρομπότ. Θα μπορούσε να γίνει έτσι. Δεν σημαίνει ότι θα γίνει. Γιατί υπάρχουν πολύ περιοριστικοί παράγοντες για να συμβεί η αντικατάσταση εργαζομένων με ρομπότ. Ένας παράγοντας έχει να κάνει με τη διαθεσιμότητα τεχνολογίας και κεφαλαίου, ένας άλλος έχει να κάνει με καθαρά οικονομικούς λόγους.

Νομίζω ότι οφείλουμε όλοι να πιστεύουμε ότι η τεχνολογία πρέπει να εφαρμόζεται με τέτοιο τρόπο ώστε να μας βοηθά να πετύχουμε τους κοινωνικούς μας στόχους. Οι κοινωνικοί στόχοι δεν πρέπει να προσαρμόζονται στις τεχνολογικές εφαρμογές.

Ντένις Λόκτιερ, Euronews:

Δεν είναι μόνο στις αναπτυγμένες χώρες. Η εργασία εξελίσσεται σε όλο τον πλανήτη. Τι οδηγεί αυτές τις εξελίξεις;

Γκάι Ράιντερ, Γενικός Διευθυντής Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας:

Έτσι είναι. Δεν πρέπει να πιστεύουμε ότι υπάρχει ένα μέλλον που μας περιμένει όλους. Αν πάτε για παράδειγμα σε μια χώρα όπως είναι η Ιαπωνία, θα δείτε τον πληθυσμό να γηράσκει με γρήγορο ρυθμό και το εργατικό δυναμικό να συρρικνώνεται. Είναι λίγο διαφορετικά στον αναπτυσσόμενο κόσμο, όπου αν δούμε την Αφρική ή την Νότια Ασία, βλέπουμε πληθυσμούς να αυξάνονται και να υπάρχει μεγάλη ζήτηση για νεανική απασχόληση. Εκεί βέβαια το ζήτημα της τεχνολογικής αντικατάστασης στο χώρο της εργασίας φαίνεται λίγο διαφορετικό. Και μια άλλη πλευρά, αν θέλετε, είναι το ζήτημα της πράσινης οικονομίας. Ο αναπτυσσόμενος κόσμος έχει πολύ ισχυρή δυναμική και μπορεί να επωφεληθεί από την μετακίνηση προς μια πιο πράσινη, περιβαλλοντικά βιώσιμη οικονομία.