Ποια τα κόμματα, οι υποψήφιοι και ποιοι οι διεκδικητές της πρωθυπουργίας!
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ Ισπανία είναι άλλη μια χώρα που αρκετά συχνά πηγαίνει στις...κάλπες για να εκλέξει νέο πρωθυπουργό. Σας θυμίζει κάτι; Όπως λένε αρκετοί αναλυτές Ιταλία, Ισπανία και Ελλάδα είναι οι χώρες της Μεσογείου και της Ευρώπης, που οδηγούνται σε εκλογές αρκετά συχότερο από ό,τι άλλες!
Και έχουν δίκαιο.
Στα μέσα Φεβρουαρίου ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ προκήρυξε εθνικές εκλογές για τις 28 Απριλίου. Αιτία ήταν η μη υπερψήφιση του κρατικού Προϋπολογισμού. Είχε προηγηθεί η κατάρρευση της απόπειρας έναρξης διαλόγου με τα καταλανικά αποσχιστικά κόμματα, μια κυβερνητική πρωτοβουλία που εξόργισε τα κόμματα της ισπανικής Δεξιάς.
Το γεγονός αυτό καταδεικνύει τη σημασία που συνεχίζει να έχει το καταλανικό - αλλά και ευρύτερα το περιφερειακό/εθνικό - ζήτημα στην Ισπανία, καθώς επιπλέον αποτελεί αιτία της πολιτικής ενίσχυσης του ακροδεξιού κόμματος Vox και βασικό παράγοντα διαμόρφωσης δυνητικών συμμαχιών.
Πώς γίνονται οι εκλογές
Το ισπανικό κοινοβούλιο (κάτω βουλή) έχει 350 έδρες.
Οι εκλογές διεξάγονται με το σύστημα της απλής αναλογικής.
Η κατανομή των εδρών δεν συναρτάται με το εθνικό ποσοστό, αλλά γίνεται με βάση τα αποτελέσματα στις 52 εκλογικές περιφέρειες για εκείνους τους σχηματισμούς που ξεπερνούν το όριο του 3%.
Στην απελθούσα βουλή τα περιφερειακά κόμματα κατέχουν 34 έδρες, οι μισές εκ των οποίων ανήκουν στα δύο κύρια αποσχιστικά καταλανικά κόμματα.
Το ισπανικό κομματικό σύστημα έως τις εκλογές του 2015 ήταν δικομματικό, μια ελαφρώς ηπιότερη εκδοχή του ελληνικού δικομματισμού προ κρίσης.
Οι «δίδυμες» εκλογές το Δεκέμβριο του 2015 και τον Ιούνιο του 2016 - έπειτα από μια περίοδο πολιτικών λιτότητας, αντιτιθέμενων λαϊκών κινητοποιήσεων, υποθέσεων διαφθοράς και την ανάδυση της κρίσης στην Καταλονία - σηματοδότησαν την κατάρρευση του δικομματισμού και την εγκαθίδρυση ενός «ασύμμετρου» τετρακομματισμού. Το Λαϊκό Κόμμα (PP) υπό τον Μαριάνο Ραχόι, τότε, από το 44,5% κατακρημνίστηκε σε ποσοστά κοντά στο 30%. Οι Σοσιαλιστές (PSOE), έχοντας υποστεί παρόμοια καθίζηση το 2011, απώλεσαν ακόμη επτά μονάδες, πέφτοντας στο ιστορικά χαμηλό 22%. Τα κόμματα-έκπληξη των εκλογών ήταν πρωτίστως το Podemos (21%) και κατά δεύτερο λόγο το φιλελεύθερο/κεντροδεξιό κόμμα των Ciudadanos (13%).
Μια από τις λίγες βεβαιότητες των επικείμενων εκλογών είναι η εδραίωση του ακροδεξιου νέου κόμματος Vox το οποίο αναμένεται να αποσπάσει διψήφιο ποσοστό.
Η εκλογική επίδοση του Vox, η οποία προβλέπεται να φθάσει έως και το 12%, σε μια χώρα η οποία μέχρι πρόσφατα φαινόταν μια από τις εξαιρέσεις στην πανευρωπαϊκή άνοδο της ακροδεξιάς και της ξενοφοβίας. Φορώντας τον ακροδεξιό μανδύα του αντισυστημικού και του τιμωρού της διαφθοράς, το Vox προτάσσει σχεδόν αποκλειστικά την ευρύτερη θεματική της προστασίας της εθνικής κοινότητας και κυριαρχίας από αυτούς που την επιβουλεύονται: Μετανάστες, μουσουλμάνους, αποσχιστές, προοδευτικούς. Τρόφη για τη ρητορική του Vox ήταν το γεγονός ότι στην Ισπανία αυξήθηκε σημαντικά τα δύο τελευταία χρόνια η δια θαλάσσης παράτυπη μετανάστευση. Κυρίως, όμως, ήταν η κρίση στην Καταλονία που απετέλεσε το κύριο στήριγμα της ανόδου του.
Τα κόμματα και οι υποψήφιοι πρωθυπουργοί;
Ισπανικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (PSOE) - Πέδρο Σάντσεθ
Το Ισπανικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (ισπ. Partido Socialista Obrero Español, γνωστό με τα αρχικά του PSOE, είναι σοσιαλδημοκρατικό πολιτικό κόμμα της Ισπανίας με ηγέτη τον νυν πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσεθ. Κεντροαριστερό κόμμα και ένα εκ των δύο μεγαλύτερων κομμάτων της σύγχρονης Ισπανία.
Είναι το δεύτερο αρχαιότερο κόμμα της χώρας και ένα εκ των παλαιότερων εργατικών κομμάτων της Ευρώπης. Ιδρύθηκε στις 2 Μαΐου 1879.
Ο ηγέτης του Πέδρο Σάντσεθ εκλέχθηκε γενικός γραμματέας του κόμματος, τον Μάιο του 2017, έχοντας καταλάβει την ίδια θέση για πρώτη φορά από το 2014 μέχρι το 2016. Ανέλαβε πρωθυπουργός της χώρας την 1η Ιουνίου 2018, μετά την υπερψήφιση από το ισπανικό Κοινοβούλιο της πρότασης μομφής εναντίον της κυβέρνησης του προκατόχου του, Μαριάνο Ραχόι. Προχώρησε στην προκήρυξη πρόωρων εκλογών τον Φεβρουάριο και ελπίζει ότι θα καταφέρει να παραμείνει στην εξουσία αυτή την φορά με κάποια συνεργασία με άλλα κόμματα.
Λαϊκό Κόμμα (Partido Popular) - Πάμπλο Κασάδο
Το Λαϊκό Κόμμα (Partido Popular, PP) είναι το συντηρητικό πολιτικό κόμμα της χώρας. Πολλές φορές μάλιστα εκφράζει θέσεις του ισπανικού εθνικισμού ενώ στον οικονομικό τομέα θεωρείται νεοφιλελεύθερο.
Ιδρύθηκε το 1989 μετά την επανίδρυση της Λαϊκής Συμμαχίας που είχε ενσωματώσει κατά τη διάρκεια της ισπανικής μετάβασης στη δημοκρατία πολλούς τέως πολιτικούς της δικτατορίας του Φράνκο. Ωστόσο, υπό την καθοδήγηση του Χοσέ Μαρία Αθνάρ κατάφερε να ανατρέψει την κυριαρχία του Ισπανικού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος και το 1996 να αναδειχθεί πρώτο κόμμα, κυβερνώντας με την υποστήριξη της καταλανιστικής Σύγκλισης και Ένωσης. Στις εκλογές του 2015 και 2016 βγήκε πρώτο κόμμα. Από την 29η Οκτωβρίου του 2016, με τη θετική ψήφο του Κόμματος των Πολιτών, του Συνασπισμού των Κανάριων και την αποχή της πλειοψηφίας των βουλευτών του Σοσιαλιστικού Κόμματος, διακυβέρνησε ως κυβέρνηση μειοψηφίας, κατάσταση που αναιρέθηκε με την πετυχημένη πρότασης μομφής των Σοσιαλιστών τον Ιούνιο του 2018.
Από τον Ιούλιο του 2018 πρόεδρος του κόμματος και αντικαταστάτης του Μαριάνο Ραχόι είναι ο Πάμπλο Κασάδο. Γνωστός πλέον ως ο γκαφατζής που δεν σκέφτεται και πολύ πριν μιλήσει, ο Κασάδο έχει δεχθεί πολλές επικρίσεις για τα αναρμοστά σχόλια του και τις τοποθετήσεις του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και όχι μόνο!
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗPodemos - Πάμπλο Ιγκλέσιας Τουριόν
Το Podemos είναι το πολιτικό κόμμα που ιδρύθηκε το 2014 από αριστερούς Ισπανούς ακαδημαϊκούς εν μέσω μίας μεγάλης κρίσης στην χώρα και που διατηρεί μια έντονη σχέση με το κίνημα των Ισπανών Αγανακτισμένων. Η πιο γνωστή προσωπικότητα του κόμματος είναι ο Πάμπλο Ιγκλέσιας Τουριόν.
Το Podemos έθεσε για πρώτη φορά υποψηφιότητα στις Εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του 2014 και πέτυχε 8,06% των ψήφων, κατακτώντας 5 έδρανα στην Ευρωβουλή. Η παρουσία του αποτέλεσε την μεγαλύτερη έκπληξη στα αποτελέσματα για την Ισπανία, καθώς το κόμμα είχε ιδρυθεί μόλις τρεις μήνες πριν από τις εκλογές. Μαζί με τον επικεφαλής της λίστας και αδιαφιλονίκητο ηγέτη του κόμματος, Πάβλο Ιγλέσιας, εξελέγησαν ως ευρωβουλευτές η Τερέσα Ροδρίγεθ (καθηγήτρια λυκείου), ο Κάρλος Χιμένεθ Βιγιαρέχο (πρώην δικαστικός, επικεφαλής του σώματος ελέγχου της φοροδιαφυγής της Ισπανίας), η Λόλα Σάντσεθ (μικροέμπορας) και ο Πάβλο Ετσενίκε, επιστήμονας που εργάζεται για το Ινστιτούτο Επιστημονικών Ερευνών της Ισπανίας (CSIC). Υποστήριξαν τον Αλέξη Τσίπρα ως υποψήφιο πρόεδρο της Κομισιόν.
Στις γενικές εκλογές του 2015 Οι Ρodemos έκαναν εκστρατεία κατά της λιτότητας και του Λαϊκού κόμματος. Επίσης κατηγόρησαν τους Πολίτες (Ciudadanos) ότι η υπερβολικά φιλοευρωπαϊκή τους πολιτική δεν τους επέτρεπε να κάνουν τολμηρές αλλαγές.Στόχος του κόμματος ηταν να ξεπεράσει τους Πολίτες και το 20% κάτι που πέτυχαν εύκολα αφού έλαβαν 20,68% και 69 έδρες. Αποτελεί το τρίτο σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμμα.
VOX - Σαντιάγο Αβασκάλ
Το Vox είναι ένα ισπανικό πολιτικό κόμμα που ιδρύθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2013 από πρώην μέλη του Λαϊκού Κόμματος. Το κόμμα έχει χαρακτηριστεί ως δεξιό, δεξιό λαϊκίστικο και ακροδεξιό. Επί της ουσίας όμως είναι ένα νέο ακροδεξιό κόμμα στη χώρα. Και όχι μόνο. Πλέον είναι στο νέο κυβερνητικό συνασπισμό της Ανδαλουσίας, της πιο πολυπληθούς περιοχής της Ισπανίας. Θα ακολουθήσει η Ισπανία την λαϊκιστική τάση ή η επιτυχία του Vox θα είναι εφάπαξ;
Το Vox εξασφάλισε 12 από τις 109 έδρες στις περιφερειακές εκλογές της Ανδαλουσίας τον Δεκέμβριο πέρυσι. Το ισπανικό σοσιαλιστικό κόμμα (PSOE), το οποίο κυβερνά την περιοχή από το 1982, έλαβε τις περισσότερες ψήφους αλλά εξασφάλισε μόλις 33 έδρες, όχι αρκετές για να σχηματίσει κυβέρνηση. 'Ετσι, δημιουργήθηκε ένας συνασπισμός μεταξύ του κεντρώου Ciudadanos (Cs), του συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος (ΡΡ) και του Vox.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤο Vox είναι λιγότερο ευρωσκεπτικιστικό από άλλα λαϊκιστικά κινήματα στην Ευρώπη. Η πιο ριζοσπαστική πρόταση του κόμματος για την ΕΕ είναι να αναστείλει την περιοχή Σένγκεν μέχρι η Ένωση να εγκρίνει περισσότερους νόμους για να αποτρέψει τους εγκληματίες να ταξιδεύουν ανεμπόδιστα. Πραγματικά, οι προτάσεις του Vox για την ΕΕ, όπως μια νέα συνθήκη που θα επιστρέφει εξουσίες στα κράτη-μέλη, βρίσκει απήχηση στους μετριοπαθείς επικριτές στη Βόρεια και Δυτική Ευρώπη, παρά σε κόμματα όπως η ιταλική Λέγκα του Βορρά και το Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας.
Το Vox είναι πιο αυστηρό στην μετανάστευση παρά στην ΕΕ. Θα ήθελε να στείλει τους μετανάστες που διέπραξαν έγκλημα πίσω στις χώρες καταγωγής τους, ακόμη και αν ζουν νομίμως στην Ισπανία, θα ήθελε να εισάγει μεταναστευτικές ποσοστώσεις που θα έδιναν προτεραιότητα σε μετανάστες από τη Λατινική Αμερική, και θα έχτιζε ένα τείχος κατά μήκος των συνόρων της Ceuta και Melilla, των θυλάκων της Ισπανίας στο Μαρόκο.
Πάντως θα είναι η έκπληξη, όπως λένε οι αναλυτές, των εκλογών και φαίνεται πως θα κερδίσει και αρκετές έδρες στη νέα βουλή της χώρας.
Επικεφαλής του κόμματος, ο Σαντιάγο Αμπασκάλ, 42 ετών. Δηλώνει θερμός υποστηρικτής του ακροδεξιού και ξενοφοβικού AfD στη Γερμανία και της Μαρίν Λε Πεν στη Γαλλία. Θαυμάζει τον Ιταλό Ματέο Σαλβίνι και τον Ούγγρο Βίκτορ Όρμπαν, ενώ έχει συχνές επαφές με τον τέως σύμβουλο του Ντόναλντ Τραμπ, τον Στιβ Μπάνον, ο οποίος προσβλέπει στην εγκαθίδρυση μιας «ακροδεξιάς τάξης πραγμάτων» στην ΕΕ, αρχής γενομένης από τις επικείμενες ευρωεκλογές του Ιουνίου.
Ciudadanos (Πολίτες - Κόμμα των Πολιτών) - Αλβέρ Ριβέρα
Οι Ciudadanos ή αλλιώς το Κόμμα των Πολιτών ιδρύθηκε στην Καταλονία το 2006. Αυτοπροσδιορίζεται ως σοσιαλδημοκρατικό, φιλελεύθερο δημοκρατικό και μη-εθνικιστικό. Υπερασπίζεται την ατομική ελευθερία των πολιτών έναντι των δημόσιων θεσμών σε εθνικό-ισπανικό επίπεδο και όχι σε επίπεδο αυτονομιών. Στην Καταλονία κατέχει 9 θέσεις στο Κοινοβούλιο και τρεις συμβούλους σε διαφορετικά δημαρχιακά συμβούλια· κύρια θέση του είναι η εναντίωση στον καταλανικό εθνικισμό, τον οποίο θεωρεί αρνητικό παράγοντα για την συμβίωση των πολιτών και την δημοκρατία. Το 2014 εξέλεξε δύο βουλευτές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου εντάχθηκε στην ομάδα των Φιλελεύθερων. Πρόεδρός του είναι ο Αλβέρ Ριβέρα.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΣτην Καταλονία, είναι, μαζί με το Λαϊκό Κόμμα, οι κύριοι αντίπαλοι του καταλανικού εθνικισμού, με αποτέλεσμα πολλές φορές να έχει κατηγορηθεί για αντικαταλανισμό. Στην εκπαίδευση υποστηρίζει την τριγλωσσία ισπανικών-καταλανικών-αγγλικών.
Στις εκλογές του 2015 οι Πολίτες έλαβαν 13,2% (13,21%) ή περίπου 3.000.000 ψήφους με 40 έδρες το μεγαλύτερο ποσοστό που πήρε μέχρι τότε αλλά κάτω από το 17-20% που του δίναν οι δημοσκοπήσεις.
Ποια τα πιθανά σενάρια μετεκλογικής συνεργασίας;
Θα μπορέσουν όμως μετά τις εκλογές τα κόμματα να συνεργαστούν και να σχηματίσουν κυβέρνηση, αφού όπως όλα δείχνουν κανένα δεν θα έχει την αυτοδυναμία; Ή θα ζήσουμε πάλι την αβεβαιότητα μηνών όπως το 2015 – 2016;
Τα δυο πιθανότερα σενάρια μετεκλογικής συνεργασίας είναι:
1. Σοσιαλιστές + Unidos Podemos + ;
Η κοινή καταψήφιση του Ραχόι, η συμφωνία για το σχέδιο Προϋπολογισμού του 2019 (με αύξηση δαπανών για συντάξεις, παιδεία, επιδόματα ανεργίας) και κυρίως η αύξηση του κατώτατου μισθού κατά 22% αποτελεί το πρόπλασμα αυτής της πιθανής κυβερνητικής συμμαχίας. Αυτά και κάποια δείγματα της κυβέρνησης Σάντσεθ -διάταγμα για εκταφή της σωρού του Φράνκο, απόπειρα συνεννόησης με τα καταλανικά αποσχιστικά κόμματα- οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι μικρές ή μεγαλύτερες διαφορές των δύο κομμάτων σε τρία κομβικά πεδία (αντιστροφή λιτότητας, δικαιώματα-μεταρρυθμίσεις, Καταλονία) θα μπορέσουν να γεφυρωθούν.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ βασική πρόκληση έγκειται στο ότι πιθανότατα θα χρειαστούν ακόμα 10 τουλάχιστον έδρες για το σχηματισμό κυβέρνησης. Τα περιφερειακά κόμματα αποτελούν θεωρητικά μια δεξαμενή ψήφων εμπιστοσύνης. Όμως, με δεδομένο ότι περίπου οι μισές έδρες εξ αυτών θα ανήκουν σε καταλανικά κόμματα - τα οποία καταψήφισαν τον Προϋπολογισμό του 2019 και των οποίων στελέχη δικάζονται για το αποσχιστικό δημοψήφισμα του 2017 - αυτή η δυνατότητα περιορίζεται. Είναι μάλιστα εξαιρετικά πιθανό, δεδομένου ότι ούτε οι Σοσιαλιστές είναι διατεθειμένοι να ικανοποιήσουν το βασικό αίτημα της πλειοψηφίας των Καταλανών (και όχι μόνο των «αποσχιστών») για νόμιμη διεξαγωγή δημοψηφίσματος ούτε η σκληρή καταστολή από την κυβέρνηση Ραχόι επέφερε τη ριζοσπαστικοποίηση του αιτήματος για απόσχιση, με αποτέλεσμα τα καταλανικά εθνικιστικά κόμματα να επιθυμούν μια δεξιά κυβέρνηση που θα εντείνει την πόλωση.
2. Λαϊκό Κόμμα + Ciudadanos + Vox
Η πιθανότητα αυτού του μετεκλογικού συνασπισμού ενισχύεται μετά την κυβερνητική συνεργασία των τριών κομμάτων στην Ανδαλουσία (σημειωτέον ότι τα ποσοστά των πέντε κομμάτων στις ανδαλουσιανές εκλογές είναι εξαιρετικά κοντά στην τρέχουσα δημοσκοπική εικόνα των εθνικών εκλογών). Επίσης, τα τρία κόμματα συνδιοργάνωσαν πρόσφατα συγκέντρωση στη Μαδρίτη, παρουσία των ηγετών τους, εκφράζοντας την αγανάκτησή τους για τον «κατευναστικό» έως «προδοτικό» χειρισμό του καταλανικού ζητήματος από τον Σάντσεθ. Το κοινό αίτημα (στις διάφορες εκδοχές του) για μια ανυποχώρητη στάση στο ζήτημα αυτό θα αποτελέσει βασικό εργαλείο νομιμοποίησης του -οικονομικά νεοφιλελεύθερου- συνασπισμού. Είναι προφανές πως η δεξιά στροφή των Ciudadanos καθιστά δυνατή αυτήν τη συμμαχία, στροφή που μάλλον εξαϋλώνει και τις όποιες πιθανότητες ενός «κεντρώου» μετεκλογικού συνασπισμού με τους Σοσιαλιστές. Το άθροισμα των εδρών που φαίνεται να καταλαμβάνουν τα τρία κόμματα είναι υψηλότερο εκείνου του κεντροαριστερού συνασπισμού, θα δυσκολευτούν όμως περισσότερο να αποσπάσουν αν χρειαστεί τη στήριξη και κάποιων περιφερειακών κομμάτων.
Θα ανέμενε κανείς ότι σε μια χώρα που έχει πρόσφατα βιώσει μια ισχυρή οικονομική κρίση και, παρά την ανάκαμψη, έχει τις υψηλότερες εισοδηματικές ανισότητες και το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην ευρωζώνη, τα οικονομικά ζητήματα θα καταλάμβαναν την κεντρική θέση στον προεκλογικό αγώνα. Αντ’ αυτού η σύγκρουση του περιφερειακού (καταλανικού) με τον κεντρικό εθνικισμό φαίνεται να επηρεάζει σημαντικά την ατζέντα, κάτι που είναι εις βάρος της Αριστεράς και των Σοσιαλιστών, καθώς αμβλύνει το ταξικό φορτίο της σύγκρουσης μεταξύ ενός προοδευτικού και ενός δεξιού πόλου. Εκτός των άλλων, η πιθανή άνοδος στην κυβέρνηση της δεξιάς συμμαχίας δεν θα οξύνει μόνο τη σύγκρουση στην Καταλονία (με απρόβλεπτο τρόπο), ούτε θα συνιστά απλώς κακό νέο για τις προοδευτικές ευρωπαϊκές δυνάμεις. Mια κυβέρνηση που θα ξεκινά από τις παρυφές του Κέντρου και θα περιέχει την άκρα Δεξιά θα συνιστά ιδιαίτερα επικίνδυνη νομιμοποίηση της ακροδεξιάς ατζέντας σε μια χώρα με ειδικό βάρος στην Ευρώπη.