ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ300 αρχαία αντικείμενα από 41 μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού συνθέτουν την πραγματικά εντυπωσιακή έκθεση, που παρουσιάζεται αυτή την περίοδο και μέχρι τέλη Μαΐου, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Η «Ίασις: Υγεία, Νόσος, Θεραπεία από τον Όμηρο στον Γαληνό» παρουσιάζει την εξέλιξη των αρχαίων θεραπευτικών πρακτικών, εξετάζοντας τη μετάβαση από την μαγικο-θρησκευτική θεραπεία στην ορθολογική, επιστημονική ιατρική.
Τα αντικείμενα που ταξίδεψαν από όλη την Ελλάδα αλλά και από το Βρετανικό Μουσείο, το Λούβρο και τα Μουσεία του Καπιτωλίου στην Ρώμη φωτίζουν όλα τα θέματα που έχουν να κάνουν με τη διατροφή, την υγεία, τη θεραπεία και την εξέλιξη της ιατρικής, από το 1200 π.Χ. έως τον 3ο αιώνα μ.Χ. Ανάμεσά τους νυστέρια, σιδεράκια, βεντούζες, δοχεία νυκτός, πήλινες θερμοφόρες, φάρμακα, βότανα, αναθήματα και αγγεία. Όλα αυτά αποδεικνύουν ότι οι αρχαίοι είχαν εξελίξει τις μεθόδους τους για τη θεραπεία των ασθενειών και των τραυμάτων και δεν άφηναν τίποτε στην τύχη.
Ο Νίκος Σταμπολίδης, διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και ο Γιώργος Τασούλας, επιμελητής αρχαιοτήτων του μουσείου, που ανέλαβαν τη διοργάνωση αυτού του δύσκολου αλλά απόλυτα επιτυχημένου εγχειρήματος, έχουν στήσει ένα γοητευτικό αρχαιολογικό πανόραμα όλων των τομέων που σχετίζονται με την υγεία, μέσα από αντικείμενα και κείμενα που διαφωτίζουν τον επισκέπτη για διάφορα καθημερινά ζητήματα και τον τρόπο που τα αντιμετώπιζαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι. Μεταμόρφωσαν λοιπόν στους εκθεσιακούς χώρους του μουσείου, σ’ ένα κατάλευκο spa, όπου ακόμη και οι φύλακες των εκθεμάτων, φορούν λευκές νοσοκομειακές στολές.
Η έκθεση χωρίζεται σε τρεις ενότητες: Υγεία, Νόσος, Θεραπεία. Οι πρωιμότερες γραπτές μαρτυρίες που αφορούν στην ελληνική θεραπευτική προέρχονται από τα ομηρικά έπη, από τα οποία προκύπτει ότι οι ασθένειες θεωρούνταν σημάδια θεϊκής οργής και δυσαρέσκειας. Για τον εξευμενισμό των θεών οι άνθρωποι κατέφευγαν σε προσευχές, καθαρμούς και θυσίες. Ωστόσο, ήδη από τα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ., η φιλοσοφία άρχισε να ασκεί μια ιδιαίτερη επιρροή στην εξέλιξη της ιατρικής. Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που απήλλαξαν την ιατρική από μαγικά και θρησκευτικά στοιχεία αντιλαμβανόμενοι ότι η διατήρηση της υγείας και η καταπολέμηση της ασθένειας εξαρτώνται από φυσικά αίτια.
Η έκθεση αποτελεί το δεύτερο μέρος της τριλογίας των μεγάλων αρχαιολογικών εκθέσεων του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης που εστιάζουν σε θέματα που απασχολούν τον άνθρωπο από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, και η οποία ξεκίνησε το 2009 με την έκθεση «Έρως,» και ολοκληρώνεται τον Δεκέμβριο με την έκθεση «Επέκεινα». Συνδιοργανώνεται από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Οι ενότητες της έκθεσης
Στην είσοδο του Μουσείου ο επισκέπτης συναντά το αριστουργηματικό μαρμάρινο άγαλμα της Υγείας από το Μουσείο της Κω, το οποίο πλαισιώνεται από τον Ασκληπιό εκπρόσωπο της θεουργικής ιατρικής και τον Ιπποκράτη -εκπρόσωπο της επιστημονικής ιατρικής. Oι ενότητες της έκθεσης διαρθρώνονται σε 6 αίθουσες:
1. Υγεία – Υγιεινή
Παρουσιάζονται διάφορα αντικείμενα που εικονογραφούν τους τρόπους υγιεινής διαβίωσης (διατροφή, αθλητισμός), αντικείμενα που σχετίζονται τόσο με την ατομική υγιεινή (αγγεία με αθλητές που πλένονται, χάλκινες στλεγγίδες, αρωματοδόχα αγγεία, αγγεία νυκτός), όσο και την δημόσια υγιεινή, όπως για παράδειγμα πήλινα στελέχη από τον Πεισιστράτιο υδρευτικό αγωγό της Αθήνας του τέλους του 6ου αι. π.Χ.
2. Νόσος
Στη δεύτερη ενότητα εξετάζονται οι διάφοροι εξωτερικοί και εσωτερικοί παράγοντες που διαταράσσουν την αρμονική ισορροπία του οργανισμού και οδηγούν στη νόσο. Παρουσιάζονται σωματικές, ψυχικές, αλλά και συλλογικές ασθένειες όπως επιδημίες και λοιμοί. Τεκμηρίωση για τις ατομικές ασθένειες και τις επιδημίες παρέχεται από τις απεικονίσεις ασθενών πάνω σε μαρμάρινα ανάγλυφα και πήλινα ειδώλια, αλλά και από ιστορικά κείμενα.
3. Θεραπεία
Στην τρίτη ενότητα επιχειρείται να παρουσιαστεί το σύνολο του φάσματος της ίασης στην αρχαιότητα μέσα από τρεις υπο-ενότητες:
Ομηρική ιατρική
Η εστίαση γίνεται στα Ομηρικά έπη, τα οποία αποτελούν τις πρωιμότερες μαρτυρίες για τις μεθόδους αντιμετώπισης και περιποίησης των πολεμικών τραυμάτων με διάφορα φυτικά φάρμακα και επιδέσεις. Παρουσιάζονται δύο πήλινες πινακίδες της Γραμμικής Β΄ στις οποίες βρίσκονται καταγεγραμμένες οι λέξεις i-ja-te (ιητήρ) και pa-ma-ko (φάρμακο), καθώς επίσης αγγεία και μαρμάρινα και πήλινα ανάγλυφα όπου απεικονίζονται σκηνές περιποίησης των τραυματισμένων ομηρικών ηρώων.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Θεουργική ιατρική
Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι κυριότεροι εκπρόσωποι της Θεουργικής ιατρικής, όπως ο Ασκληπιός και τα μέλη της οικογένειάς του, (Υγιεία, Τελεσφόρος κλπ.) καθώς και άλλοι ήρωες-θεραπευτές όπως ο Αμφιάραος, ο Άμυνος κλπ. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στα Ασκληπιεία (τα ιερά-θεραπευτήρια του Ασκληπιού) που είχαν ιδρυθεί σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο και στα οποία συνέρρεαν οι ασθενείς-ικέτες αναζητώντας μια θαυματουργή θεραπεία. Ως μέθοδος ιάσεως εφαρμοζόταν η «εγκοίμησις», κατά την οποία οι ασθενείς κοιμόντουσαν μέσα στο ναό, ευελπιστώντας να εμφανιστεί στο όνειρό τους ο ίδιος ο Ασκληπιός και είτε να τους θεραπεύσει είτε να τους δώσει συμβουλές, τις οποίες θα ερμήνευαν την επόμενη ημέρα οι ιερείς.
Παρουσιάζονται αντικείμενα που βρέθηκαν σε αυτά τα ιερά, όπως μαρμάρινα αγαλμάτια του Ασκληπιού και άλλων θεών-θεραπευτών, ανάγλυφα με αφηγηματικές σκηνές εγκοίμησης, πήλινα και μαρμάρινα αναθήματα που απεικονίζουν το πάσχον μέλος του σώματος (πόδια, χέρια, μάτια, στήθη, γεννητικά όργανα), καθώς και ενεπίγραφες μαρμάρινες στήλες στις οποίες καταγράφεται η θαυματουργή θεραπεία ασθενών με την θεϊκή επέμβαση. Όλα αυτά τα αναθήματα – είτε επρόκειτο για τάματα υπέρ της θεραπείας, είτε για δείγματα ευγνωμοσύνης για την ίαση που επετεύχθη – βρίσκονταν αναρτημένα στα Ασκληπιεία και στόχευαν τόσο στον εντυπωσιασμό των προσκυνητών όσο και στην ενδυνάμωση της πίστης τους στις θεραπευτικές ικανότητες του θεού.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΕπιστημονική ιατρική
Στην τρίτη υπο-ενότητα παρουσιάζεται η θεραπεία έτσι όπως επιχειρείται μέσα από την ορθολογική, επιστημονική ιατρική, απαλλαγμένη από τις θρησκευτικές αντιλήψεις.
Η άσκηση της επιστημονικής ιατρικής τεκμηριώνεται μέσα από παραστάσεις αγγείων και αναγλύφων όπου απεικονίζονται σκηνές ιατρικής εξέτασης, και από ανθρωπολογικά κατάλοιπα, όπως κρανία, που φέρουν ίχνη χειρουργικών επεμβάσεων. Επίσης, παρουσιάζονται ενεπίγραφα πήλινα και μετάλλινα δοχεία που περιείχαν φυτικά φάρμακα, ενεπίγραφα κεραμικά θραύσματα με συνταγές θεραπευτικών σκευασμάτων, καθώς και διάφορα μετάλλινα ιατρικά εργαλεία (σικύες, νυστέρια, μήλες, άγκιστρα, κολποσκόπιο, κ.ά) που βρέθηκαν σε τάφους γιατρών, και επίσης πήλινες θερμοφόρες.
Στον επίλογο της έκθεσης τιμάται η μνήμη των γιατρών της εποχής: εκτίθενται ποικίλα μνημεία που απεικονίζουν ιατρούς ή αναφέρονται σ’ αυτούς και στο έργο τους, όπως π.χ. ενεπίγραφες ταφικές στήλες, τιμητικά ψηφίσματα για δημόσιους ιατρούς που ανταποκρίθηκαν στις έκτακτες ανάγκες της πόλης, καθώς και νομίσματα που εκδόθηκαν για να τιμήσουν τη μνήμη σπουδαίων ιατρών, όπως του Γαΐου Στερτίνιου Ξενοφώντα από την Κω, ο οποίος υπήρξε προσωπικός ιατρός του ρωμαίου αυτοκράτορα Κλαύδιου και μεγάλος ευεργέτης της πατρίδας του.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ
Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Νεοφύτου Δούκα 4, τηλ. 210 7228321-3
Ξεναγήσεις: Σάββατο & Κυριακή: 12.00 & 15.30
Εισιτήριο: 7 Ευρώ, Μειωμένο 3,5 Ευρώ
Διάρκεια: Μέχρι 31 Μαΐου
Ώρες λειτουργίας: Δευτ. Τετ. Παρ. Σάβ. 10.00-17.00, Πέμπτη 10.00-20.00, Κυρ. 11.00-17.00
www.cycladic.gr
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΑκολουθήστε το euronews στα Ελληνικά στο Facebook και στο Twitter