Λαϊκισμός, πόλωση, κατακερματισμός είναι από τις μεγαλύτερες απειλές που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες δυτικές δημοκρατίες
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΛειτουργούν καλύτερα οι μονοκομματικές κυβερνήσεις; Πόσο επικίνδυνη είναι η ανάμειξη της θρησκείας με την πολιτική; Και υπάρχει τρόπος να μείνει η δικαιοσύνη έξω από τις πολιτικές διαμάχες;
Για τα θέματα αυτά συζητάμε με την Χάρι Χαν, διευθύντρια του Ινστιτούτου SNF Agora και καθηγήτρια πολιτικών επιστημών που βρέθηκε στην Αθήνα για το Συμπόσιο "Ψυχική Υγεία και Δημοκρατία".
Η Ελλάδα οδεύει σε νέες εκλογές, καθώς δεν κατέστη δυνατός ο σχηματισμός κυβέρνησης συνασπισμού μετά τις εκλογές του Μαΐου. Προέρχεστε από μια χώρα όπου οι Ρεπουμπλικάνοι και οι Δημοκράτες συνεργάζονται μόνο σε στιγμές επείγουσας ανάγκης. Πιστεύετε, στις κυβερνήσεις απόλυτης πλειοψηφίας, πιστεύετε ότι λειτουργούν καλύτερα;
«Αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση. Πρώτα απ' όλα, σας ευχαριστώ για την πρόσκληση.
Είναι αλήθεια ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες είχαμε πάντα ένα δικομματικό σύστημα. Και έτσι οι Ρεπουμπλικάνοι και οι Δημοκρατικοί δεν είχαν απαραίτητα πάντα το κίνητρο να δημιουργήσουν κυβερνήσεις συνασπισμού.
Αυτό το βλέπουμε σε πολλά κοινοβουλευτικά συστήματα όπου πρέπει να δημιουργηθεί κυβέρνηση συνασπισμού, υπάρχει μεγαλύτερο κίνητρο για τα κόμματα να συνεργαστούν. Από τη μία πλευρά, υπάρχουν πολλοί που προσπαθούν να σκεφτούν τρόπους για να παρακινήσουμε τα συστήματα απόλυτης πλειοψηφίας να κινηθούν προς τη συνεργασία και τον συμβιβασμό.
Από την άλλη πλευρά, βλέπουμε ότι αυξάνεται η πόλωση και ο κατακερματισμός που προκαλεί ένα συστημα απόλυτης πλειοψηφίας σε όλα τα διαφορετικά είδη δημοκρατιών, τόσο στις κοινοβουλευτικές όσο και σε άλλα είδη δημοκρατιών.
Δεν είναι πραγματικά ξεκάθαρο αν υπάρχει ένα τέλειο σύστημα εκεί έξω που θα μειώσει τα επίπεδα πόλωσης που βλέπουμε στις σημερινές δημοκρατίες, αλλά σίγουρα αυτό είναι ένα από τα θέματα που τίθενται.»
Οι προηγούμενες εκλογές στην Ελλάδα σηματοδότησαν την άνοδο ενός ακραίου ελληνορθόδοξου κόμματος που ονομάζεται «Νίκη». Είναι η πρώτη φορά στη σύγχρονη ελληνική ιστορία που ένα τέτοιο κόμμα εισέρχεται στο Κοινοβούλιο. Στις ΗΠΑ έχετε μια μακρά ιστορία θρησκευτικών κινημάτων με πολιτική δράση. Υπάρχει κάτι καλό σ' αυτό και υπάρχουν κίνδυνοι που προέρχονται από αυτή την τάση;
«Ένας από τους πυλώνες της φιλελεύθερης δημοκρατίας, τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και σε όλο τον κόσμο, ήταν πάντα ο διαχωρισμός κράτους και εκκλησίας. Ο λόγος είναι ότι οποιαδήποτε θρησκεία δεν θα πρέπει να καταλαμβάνει τον κυβερνητικό μηχανισμό προκειμένου να προωθήσει τη δική της θρησκευτική ατζέντα.
Αυτό ίσχυε πάντα στις Ηνωμένες Πολιτείες και είναι μια αρχή που προσπαθούμε πραγματικά να προστατεύσουμε.
Από την άλλη πλευρά, βλέπουμε ότι πάντα υπήρχαν πολλές διαφορετικές θρησκευτικές ομάδες που ήταν πραγματικά πολύ ενεργές στην πολιτική.
Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι οι άνθρωποι συγκεντρώνονται στις εκκλησίες τους και στους ναούς τους, στις θρησκευτικές τους κοινότητες, και εκεί γνωρίζονται μεταξύ τους, αρχίζουν να ασχολούνται με αυτό που εμείς θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ως θέματα «χαμηλής πολιτικής», όχι με τα πολιτικά θέματα που απασχολούν το Κογκρέσο ή την κυβέρνηση.
Έτσι μαθαίνουν πώς να συνεργάζονται μεταξύ τους, πώς να γνωρίζουν τους ανθρώπους πέρα από τις διαφορές, κάτι που νομίζω ότι εξακολουθεί να είναι πολύ σημαντικό για κάθε είδους δημοκρατική κοινότητα σε όλο τον κόσμο.
Η πρόκληση είναι ότι ακριβώς να μην πάρουν τον έλεγχο της ίδιας της κυβέρνησης. Αν συμβεό αυτό, γίνεται δύσκολο για ανθρώπους από άλλες θρησκευτικές παραδόσεις να δραστηριοποιηθούν στη δημόσια ζωή.»
Είναι χρήσιμο να έχουν κοινοβουλευτική παρουσία;
«Σε αυτή την περίπτωση θα αρχίζαμε να ανησυχούμε λιγάκι. Όταν κάτι τέτοιο αναδύεται, βλέπουμε ανθρώπους που θέλουν να καταλάβουν τον έλεγχο της κυβέρνησης για χάρη μίας θρησκευτικής παράδοσης, κάτι που αντιβαίνει στις αρχές της ανεξηθρησκείας, η οποία αποτελεί κομμάτι των φιλελεύθερων δημοκρατιών.»
Το δικαστικό σύστημα έχει εμπλακεί επίσης σε μια σκληρή πολιτική αντιπαλότητα, τόσο στις ΗΠΑ με τις υποθέσεις Τραμπ όσο και στην Ελλάδα με το σκάνδαλο των υποκλοπών. Βλέπουμε επίσης ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο υπάρχουν κατηγορίες για πολιτική δίωξη λόγω της έρευνας για το Partygate. Υπάρχει λοιπόν τρόπος να διαχωριστεί πραγματικά η δικαιοσύνη από την πολιτική και να διασφαλιστεί η διάκριση των εξουσιών;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ«Η ανεξάρτητη δικαιοσύνη είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη σωστή λειτουργία της δημοκρατίας. Από τη μία πλευρά, μπορούμε να πούμε ότι είναι κάτι που δέχεται επίθεση σε όλες τις χώρες, στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Ελλάδα και σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες αυτή τη στιγμή. Από την άλλη πλευρά, μπορούμε να πούμε ότι εδώ και 200 χρόνια βλέπουμε τη δημοκρατία να επιβιώνει με μια ανεξάρτητη δικαιοσύνη. Ξέρουμε ότι μπορούμε να το καταφέρουμε.
Μέρος των σημερινών εξελίξεων είναι η άνοδος πολλών λαϊκιστικών και αυταρχικών κινημάτων. Είναι πολύ συνηθισμένο να βλέπουμε έναν λαϊκιστή ηγέτη να έρχεται στην εξουσία και ένα από τα πρώτα πράγματα που βάζει στο στόχαστρο είναι η ελεύθερη και ανεξάρτητη δικαιοσύνη. Αυτό είναι ένα αρκετά σταθερό μοτίβο σε πολλές χώρες. Βλέπουμε λοιπόν αυτές τις εντάσεις εξαιτίας την ανόδου τόσων πολλών λαϊκιστικών κινημάτων σε όλο τον κόσμο.»
Πιστεύετε, λοιπόν, ότι η δημοκρατία είναι ασφαλής στο Δυτικό Κόσμο;
«Αυτή είναι μια πραγματικά δύσκολη ερώτηση. Αλλά είμαι αισιόδοξη. Η δημοκρατία στον πυρήνα της είχε πάντα μια πολύ τολμηρή υπόσχεση: ότι μετασχηματίζοντας το προσωπικό συμφέρον των ανθρώπων σε κοινό συμφέρον, κάνει τους ανθρώπους να προσπαθήσουν να βρουν τον καλό τους εαυτό. Πιστεύω ότι τώρα βρισκόμαστε σε μια πολύ επισφαλή περίοδο, αλλά είμαι αισιόδοξη ότι θα μπορέσουμε να βγούμε από αυτήν.»