Τα βασικά διμερή θέματα εξωτερικής πολιτικής που απασχόλησαν την ελληνική διπλωματία το 2023 φαίνεται ότι θα συνεχίσουν να την απασχολούν και τη νέα χρονιά.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ εξωτερική πολιτική της χώρας το 2023 σημαδεύτηκε σίγουρα από την αλλαγή του κλίματος μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας μετά από αρκετά χρόνια κατά τα οποία η ένταση βρισκόταν διαρκώς στο κόκκινο. Έλληνες αξιωματούχοι και ο ίδιος ο πρωθυπουργός έχουν παραδεχθεί ανοιχτά ότι οι δύο χώρες έφτασαν στα πρόθυρα θερμού επεισοδίου. Ωστόσο, εδώ και αρκετούς μήνες πλέον καταγράφεται εξαιρετικά μειωμένη αν όχι μηδενική τουρκική δραστηριότητα παραβιάσεων και παραβάσεων στο Αιγαίο.
H προσέγγιση Ελλάδας-Τουρκίας
Οι καταστροφικοί σεισμοί στη γειτονική χώρα τον Φεβρουάριο υπήρξαν η αφορμή για την βελτίωση του κλίματος μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας. Ο τότε υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας καθώς και ο τότε υπουργός Άμυνας επισκέφθηκαν τις πληγείσες περιοχές συνοδευόμενοι από τους Τούρκους τότε ομολόγους τους Μεβλούτ Τσαβούσογλου και Χουλουσί Ακάρ. Οι έλληνες υπουργοί είχαν εκφράσει την αμέριστη συμπαράσταση και αλληλεγγύη του ελληνικού λαού προς τη γειτονική χώρα για να δεχθούν τις ευχαριστίες και την ευγνωμοσύνη του τουρκικού λαού. Κάποιοι αναλυτές θεωρούν ότι οι ισχυροί σεισμοί αποτέλεσαν τον καταλύτη των εξελίξεων. Άλλοι υποστηρίζουν ότι οι σεισμοί απλά επιτάχυναν διαδικασίες που είχαν ήδη ξεκινήσει.
Οι τρεις συναντήσεις Μητσοτάκη Ερντογάν μέσα στο 2023 έγιναν σε εντελώς διαφορετική ατμόσφαιρα σε σύγκριση με προηγούμενα χρόνια και επιβεβαίωναν την βελτίωση του κλίματος μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας.
Στο πρώτο τετ α τετ στο Βίλνιους, τον Ιούλιο, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές έγινε μια ειλικρινής συζήτηση σε θετικό κλίμα και τέθηκε το πλαίσιο για τη συνέχεια. Οι δυο ηγέτες αντάλλαξαν θερμή χειραψία και εκεί μπήκαν οι βάσεις για να μπορέσει σιγά σιγά να ξαναποκτηθεί η στοιχειώδης εμπιστοσύνη.
Πριν από την δεύτερη συνάντηση των δύο ηγετών, συναντήθηκαν στην Άγκυρα οι υπουργοί Εξωτερικών Γεραπετρίτης και Φιντάν όπου συμφωνήθηκε οδικός χάρτης που περιλαμβάνει τρία επίπεδα: το επίπεδο του πολιτικού διαλόγου, το επίπεδο της εφαρμογής και ενίσχυσης των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης και το επίπεδο των συνομιλιών για την προώθηση της θετικής ατζέντας συνεργασίας.
Στη συνάντηση Ερντογάν-Μητσοτάκη που ακολούθησε στα τέλη Σεπτεμβρίου επιβεβαιώθηκε η διάθεση και των δύο πλευρών να διατηρηθούν τα ήρεμα νερά στο Αιγαίο αλλά και να εφαρμοστεί ο οδικός χάρτης για την επαναπροσέγγιση που είχαν συμφωνήσει οι δυο υπουργοί Εξωτερικών.
To αποκορύφωμα της βελτίωσης των σχέσεων των δύο χωρών ήρθε τον Δεκέμβριο με το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας που έγινε στην Αθήνα. Αφήνοντας πίσω την παλαιότερη εμπρηστική ρητορική του ο Τούρκος πρόεδρος πέρασε από το Μητσοτάκης γιοκ που είχε πει μετά την ομιλία του Κυριάκου Μητσοτάκη στο αμερικανικό Κογκρέσο, στο win win που είπε για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και στο «Κυριάκο, φίλε» που είπε σε συνέντευξη του μία ημέρα πριν έρθει στην Ελλάδα.
Πολύ ενδεικτική των προθέσεων των δύο πλευρών αν και όχι νομικά δεσμευτική είναι η Διακήρυξη της Κοινής Διακήρυξης των Αθηνών περί Περί Σχέσεων Φιλίας και Καλής Γειτονίας που υπέγραψαν οι δύο ηγέτες.
Ο στόχος της ελληνικής πλευράς είναι η δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης και η εξομάλυνση των σχέσεων, στη βάση του αμοιβαίου ειλικρινούς διαλόγου. Με την ίδια λογική η Αθήνα θα προχωρήσει και στα επόμενα βήματα μέσα στο 2024. Δηλαδή τη συζήτηση για την θετική ατζέντα, τον πολιτικό διάλογο και οι συνομιλίες για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης που θα συνεχιστούν μέσα στον Φεβρουάριο. Τον Απρίλιο ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης θα μεταβεί στην Άγκυρα για να συναντήσει τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ενώ αναμένεται να τον συναντήσει και τον Ιούλιο στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουάσιγκτον, που συμπίπτει χρονικά με τη συμπλήρωση 75 χρόνων από την ίδρυση της βορειοατλαντικής Συμμαχίας.
Η υπόθεση Μπελέρη και οι κλυδωνισμοί στις ελληνοτουρκικές σχέσεις
Μια υπόθεση που απασχόλησε πολύ την ελληνική διπλωματία το 2023 ήταν αυτή του Φρέντη Μπελέρη, του ομογενούς που εξελέγη δήμαρχος στη Χειμάρρα αλλά δεν ορκίστηκε ποτέ καθώς είχε συλληφθεί ώρες πριν ανοίξουν οι κάλπες και παραμένει προφυλακισμένος. Το ζήτημα επηρέασε πολύ αρνητικά τις διμερείς σχέσεις με τον πρωθυπουργό Έντι Ράμα να παραμένει αμετακίνητος και να παραπέμπει το θέμα αποκλειστικά στην αλβανική δικαιοσύνη και τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη να συνδέει την επίλυση του ζητήματος με την συγκατάθεση της Ελλάδας για έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Αλβανίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τον Οκτώβριο ο πρωθυπουργός είπε ότι η Αλβανία έχει κάνει «σημαντικές υποχωρήσεις» στον σεβασμό του κράτους δικαίου, και σημείωσε: «τονίζω τον σεβασμό μου στην ανεξαρτησία της αλβανικής δικαιοσύνης, δεν είναι δουλειά μου να παρέμβω στο έργο της, όμως θέλω να τονίσω ότι ο Φρέντι Μπελέρης έχει δικαιώμα να ορκιστεί έστω και προφυλακισμένος και αυτό το προβλέπε η αλβανική έννομη τάξη».
Στα τέλη της χρονιάς ο πρωθυπουργός της Αλβανίας φάνηκε να αλλάζει στάση και να μην εμφανίζεται τόσο αδιάλλακτος όσο στο παρελθόν, καθώς σχολίασε διαφορετικά το σκεπτικό της απόφασης του αλβανικού Ειδικού Δικαστηρίου να πει «όχι» στην ορκωμοσία του προφυλακισμένου εκλεγμένου δημάρχου Χειμάρρας.
Ο Αλβανός πρωθυπουργός χαρακτήρισε «εκλεγμένο δήμαρχο» τον Μπελέρη και «ηττημένο υποψήφιο χωρίς νομιμοποίηση» τον Γκέργκι Γκόρο, που ανέλαβε υπηρεσιακά καθήκοντας ενώ παράλληλα αναγνώρισε ότι έχει πια δημιουργηθεί «αδιέξοδο» το οποίο χρήζει «επίλυσης» αναφορικά με τη δημαρχία στη Χειμάρρα.
Πάντως λίγο πριν την εκπνοή του 2023, ο Γκέργκι Γκόρος που φερόταν να έχει παραιτηθεί ανακάλεσε την παραίτησή του δηλώνοντας ότι θα συνεχίσει να ασκεί τα καθήκοντά του.
Η τραγωδία στη Λιβύη
Μια από τις πιο μελανές σελίδες γράφτηκε τον Σεπτέμβριο με το τροχαίο στην πόλη Ντέρνα της Λιβύης, κατά το οποίο σκοτώθηκαν 5 μέλη της ελληνικής αποστολής ανθρωπιστικής βοήθειας στη Λιβύη που είχε ισοπεδωθεί και πλημμυρίσει από το σαρωτικό πέρασμα του τυφώνα Daniel.
Ελλάδα και Μεσανατολικό
Για την κρίση στη Μέση Ανατολή, ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης κατέθεσε σχέδιο πέντε σημείων, καταδικάζοντας όλες τις μορφές τρομοκρατίας και βίας, ανεξαρτήτως εθνικότητας, θρησκείας, φυλής ή οποιουδήποτε άλλου κριτηρίου και διαμηνύοντας ότι πρέπει να υπάρξει αποφασιστική δέσμευση για να διασφαλιστεί ότι η ειρήνη και η σταθερότητα θα παραμείνουν στην περιοχή και ότι δεν θα υπάρξει διάχυση της κρίσης».
Όπως φαίνεται τα βασικά διμερή θέματα εξωτερικής πολιτικής που απασχόλησαν την ελληνική διπλωματία το 2023 φαίνεται ότι θα συνεχίσουν να την απασχολούν και τη νέα χρονιά. Το ίδιο συμβαίνει και με τα περιφερειακά ζητήματα, τον πόλεμο στην Ουκρανία που έχει φτάσει σχεδόν τα δύο χρόνια και τον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς που συνεχίζει να απειλεί την σταθερότητα στην περιοχή.