Euroviews. Θετικές αλλαγές ή οι ίδιες παλιές υποσχέσεις στις σχέσεις ΕΕ- Τουρκίας το 2024;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Λίγους μήνες πριν από τις εκλογές του Μαΐου στην Τουρκία, ο νυν πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έδειξε κάποια σημάδια αλλαγής του επιθετικού του τόνου απέναντι στην ΕΕ.

Δήλωσε ότι η Τουρκία προτίθεται να γίνει πλήρες μέλος της ΕΕ και ζήτησε από την Ένωση να επιταχύνει τη διαδικασία.

Ωστόσο, τέτοιες δηλώσεις δεν είναι κάτι καινούργιο για τον πρόεδρο της Τουρκίας, του οποίου τα λόγια και οι πράξεις δεν ευθυγραμμίζονται. Για να εξελιχθεί η σχέση, απαιτείται σε μεγάλο βαθμό μια απτή αλλαγή στην τουρκική εξωτερική και εσωτερική πολιτική.

Οι αλλαγές αυτές είναι πολύ επείγουσες, καθώς η ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας έχει παγώσει από τον Ιούνιο του 2018.

Η θετική ατζέντα, που ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2020, δεν απέδωσε σοβαρά αποτελέσματα, καθώς η Τουρκία απειλούσε κράτη- μέλη της ΕΕ με τις γεωτρήσεις της στην Ανατολική Μεσόγειο.

Οι απειλές των Βρυξελλών για κυρώσεις βοήθησαν να σταματήσουν οι τουρκικές γεωτρήσεις, αλλά έκτοτε οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν μόνο σε επείγουσες προκλήσεις, όπως η διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, ο εκσυγχρονισμός της Τελωνειακής Ένωσης (ΤΕ) και η απελευθέρωση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες.

Η αποσπασματική προσέγγιση της Τουρκίας εμποδίζει την πρόοδο;

Πριν από λίγους μήνες, τον Ιούνιο, για να αναζωογονηθεί η θετική ατζέντα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζήτησε από τον Ύπατο Εκπρόσωπο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκπονήσουν έκθεση σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας και τα πιθανά μέσα και επιλογές για να προχωρήσουν στρατηγικά και με "εμπροσθοβαρή τρόπο".

Η έκθεση έλαβε υπόψη τους πυλώνες της θετικής ατζέντας, ωστόσο η αποσπασματική προσέγγιση της Τουρκίας μέχρι στιγμής εμποδίζει τη βελτίωση των διμερών σχέσεων.

Πιο συγκεκριμένα, το γεγονός ότι η Τουρκία δεν έχει καταφέρει να εκπληρώσει όλα τα κριτήρια του οδικού χάρτη που εκπονήθηκε, παράλληλα με τη δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του Μαρτίου 2016, δεν βοηθά τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στην ΕΕ να προτείνουν την απελευθέρωση των θεωρήσεων.

Στην πραγματικότητα, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αυξανόμενη απόρριψη των αιτήσεων θεωρήσεων των Τούρκων πολιτών.

Φαίνεται ότι τα θεσμικά όργανα της ΕΕ έχουν αναγνωρίσει την αργή μεταρρυθμιστική διαδικασία στην υποψήφια χώρα, καθώς η κοινή ανακοίνωση συμβουλεύει τα κράτη μέλη να διευκολύνουν την πρόσβαση μόνο σε συγκεκριμένες ομάδες, όπως οι φοιτητές, οι επιχειρηματίες και οι Τούρκοι πολίτες με μέλη της οικογένειάς τους στην ΕΕ.

Τα προβλήματα στους εμπορικούς κανόνες παραμένουν ανεπίλυτα

Ο εκσυγχρονισμός της Τελωνειακής Ένωσης αποτελεί ένα άλλο σημαντικό θέμα στις διμερείς σχέσεις. Μετά το αίτημα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από την Παγκόσμια Τράπεζα σχετικά με τον αντίκτυπο του εκσυγχρονισμού της Τελωνειακής Ένωσης και τη συμφωνία για τις μεταναστευτικές ροές το 2016, οι δύο πλευρές αποφάσισαν να επαναλάβουν τις συζητήσεις για την Τελωνειακή Ένωση.

Οι συζητήσεις διακόπηκαν γρήγορα, λόγω των τουρκικών προκλήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο και των εμποδίων που έθεσε η τουρκική κυβέρνηση στο διμερές εμπόριο.

Η σημερινή κυβέρνηση υποσχέθηκε να αντιμετωπίσει τα προβλήματα στους εμπορικούς της κανόνες, αλλά η πιο πρόσφατη κοινή ανακοίνωση συνέδεσε τον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης με την επανέναρξη των συνομιλιών για την επίλυση του Κυπριακού, υπό με την αιγίδα του ΟΗΕ.

Δεδομένου ότι η Τουρκία υποστηρίζει τη λύση των δύο κρατών, είναι πολύ ενδιαφέρον να δούμε αν η σημερινή κυβέρνηση θα καταφέρει να κάνει στροφή και πώς θα επικοινωνήσει μια αλλαγή στην εξωτερική της πολιτική (σύμφωνα με τις εντολές του ΟΗΕ) στο εσωτερικό της ακροατήριο.

Το μεταναστευτικό είναι το κλειδί για την αξιοπιστία της Άγκυρας

Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα σχετίζεται με την αδιαφορία της Τουρκίας να υποδεχθεί παράτυπους μετανάστες από ευρωπαϊκές χώρες.

Η σαθρή δικαιολογία της πιθανής εξάπλωσης του COVID-19 κατέστησε δυσλειτουργική τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας για τη μετανάστευση, με αποτέλεσμα στις διαδρομές του Αιγαίου και των Βαλκανίων να έχει πλέον προστεθεί ένας αυξανόμενος αριθμός μεταναστών που περνούν προς την Κύπρο.

Η Τουρκία οφείλει να σεβαστεί τη δέσμευσή της στη συμφωνία, για να αυξήσει την αξιοπιστία της ως διεθνής διαπραγματευτής.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Ταυτόχρονα, και εφόσον η Τουρκία δεν ενεργεί επιθετικά προς άλλα κράτη μέλη της ΕΕ, οι Βρυξέλλες πρέπει επίσης να δώσουν μεγαλύτερη προσοχή σε θέματα που είναι πολύ κρίσιμα για την υποψήφια χώρα, όπως η οικονομική ανάπτυξη, η ενέργεια και οι μεταφορές.

Η πρόσκληση προς τους Τούρκους υπουργούς στις άτυπες συναντήσεις των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ (Gymnich meetings) είναι μια καλή αρχή για την ανταλλαγή απόψεων σχετικά με τα κοινά προβλήματα με πιο δομημένο τρόπο.

Οι συζητήσεις αυτές θα ρίξουν φως στο κατά πόσον η τουρκική πλευρά είναι έτοιμη ή όχι να επαναπροσδιοριστεί με την ΚΕΠΠΑ.

Έλλειψη εμπιστοσύνης και χαμηλές προσδοκίες

Το 2024 θα δείξει αν η τουρκική θετική ρητορική έχει νόημα ή αν πρόκειται για άλλη μια κίνηση της κυβέρνησης της Άγκυρας για την επίτευξη προσωρινών κερδών.

Η πρόσφατη επίσκεψη του Ερντογάν στην Αθήνα έδειξε ότι υπάρχει άνεμος αλλαγής, αλλά στις Βρυξέλλες δεν εμπιστεύονται πολλοί τον Τούρκο ηγέτη.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Η πρόσφατη κοινή ανακοίνωση δείχνει σαφώς ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στην ΕΕ δεν έχουν υψηλές προσδοκίες, καθώς η Τουρκία πρέπει να καλύψει μια μακρά μεταρρυθμιστική διαδικασία.

Στους ευρωπαϊκούς διαδρόμους εξουσίας, οι άνθρωποι γνωρίζουν πολύ καλά ότι αν δεν εφαρμοστούν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, το νέο έτος θα ανοίξει έναν άλλο κύκλο κατηγοριών και απειλών που θα δηλητηριάσει και πάλι τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας.

Ο Χρήστος Κουρτέλης είναι Επίκουρος Καθηγητής Ευρωπαϊκής Δημόσιας Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και ο Caglar Ozturk είναι ανεξάρτητος ερευνητής στις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας.

Στο Euronews, πιστεύουμε ότι όλες οι απόψεις έχουν σημασία. Επικοινωνήστε μαζί μας στο view@euronews.com για να στείλετε προτάσεις ή υποβολές και να γίνετε μέρος της συζήτησης.