Κατερίνα Φώτη: «Η Καίτη είμαστε κάπως όλες μας. Ψάχνει μια χαραμάδα φωτός στην ασφυκτική ζωή της»

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Μια γυναίκα σε μια κουζίνα. Σε έναν χώρο που φαίνεται τόσο οικείος, αλλά ταυτόχρονα είναι και τόσο ασφυκτικός για αυτήν. Είναι η κυρία Καίτη. Πριν λίγο καιρό την είδαμε στην Ελευσίνα, να ζει και να αναπνέει μέσα στα χαλάσματα της δικής της ζωής, στο δικό της οικιακό βασίλειο-φυλακή της ίδιας χειρωνακτικής εργασίας. Κρυφοκοιτάξαμε την καταπιεστική αλλά τόσο γνωστή καθημερινότητά της. Η κυρία Καίτη επαναλάμβανε μια σειρά από κινήσεις, που αναδεικνύουν τη ρουτίνα της οικιακής εργασίας, αλλά και την ανάγκη να δραπετεύσει από αυτό το δεσμευτικό πλαίσιο, να σπάσει τα δεσμά που της έχει επιβάλλει η πατριαρχική κοινωνία. 

Μέσα από την ιστορία της, το συνεχές κινητικό της μοτίβο, μας αποκαλύπτει την ατομική και οικουμενική ιστορία της γυναικείας κουζίνας, το δικό της αγώνα να βάλει τέλος στην οικιακή της καταπίεση, να χειραφετηθεί.

Η κυρία Καίτη δεν είναι άλλη από την πρωταγωνίστρια του χορευτικού σόλο «The Kitchen dance: A House Trance Vocabulary». Η Κατερίνα Φώτη συνέλαβε, χορογράφησε και ερμηνεύει το συγκεκριμένο χαρακτήρα, αυτή την τελετουργία για τη γυναικεία αυτοδιάθεση, που παρουσιάζεται για τέσσερις Τετάρτες (8, 15, 22 & 29 Νοεμβρίου) στο θέατρο Θησείον. Περιλαμβάνεται στο ενδιαφέρον εγχείρημα που ξεκινά φέτος το θέατρο, κατά τη διάρκεια του οποίου όλες οι Τετάρτες μέχρι και τις 12 Ιουνίου, θα είναι αφιερωμένες αποκλειστικά στο χορό.

Η παράσταση, στην πρώτη, σύντομη μορφή της, παρουσιάστηκε πριν λίγους μήνες στην Ελευσίνα, στο πλαίσιο του residency προγράμματος Μυστήριο 59 Ακαδημία Χορογραφίας U(r)TOPIAS, της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.

Μιλήσαμε με την Κατερίνα Φώτη για τη γυναίκα αυτή, τα ζητήματα που αντιμετωπίζει, το ρόλο που της έχουν επιβάλλει, την ανάγκη να απελευθερωθεί.

-Πώς προέκυψε ο χαρακτήρας της κυρίας Καίτης και ποια ήταν τα στοιχεία που χρησιμοποίησες γι’ αυτόν;

Η κυρία Καίτη, ο χαρακτήρας του «The Kitchen Dance_ A House Trance Vocabulary», είναι αποτέλεσμα μιας μακράς καλλιτεχνικής διαδικασίας που διήρκεσε περίπου δύο χρόνια και συνεχίζει να εξελίσσεται. Από το 2021-2023, ως resident choreographer του προγράμματος Μυστήριο 59 Ακαδημία Χορογραφίας U(r)TOPIAS, στο πλαίσιο των δράσεων της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση της Ομάδας Σύγχρονου Χορού Αερίτες και της Πατρίσιας Απέργη, κλήθηκα να δημιουργήσω ένα έργο σχετιζόμενο με την πόλη της Ελευσίνας. Με δεδομένο ότι δεν μπορώ να εκφραστώ καλλιτεχνικά χωρίς να συνδέομαι προσωπικά με το έργο που πραγματεύομαι, ξεκίνησα την έρευνα από την έμφυλη διάσταση του ελεύθερου χρόνου – από το πώς δηλαδή οι γυναίκες της Ελευσίνας, κυρίως της προηγούμενης γενιάς, εσωτερικές μετανάστριες, εργάτριες, μανάδες και σύζυγοι, περνούν τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο τους επιφορτισμένες αποκλειστικά με την οικιακή εργασία και τη φροντίδα της οικογένειας, επιτελώντας πολλαπλούς κοινωνικούς ρόλους.

-Πού σε οδήγησε αυτή η έρευνα και πώς φτάσαμε στην κουζίνα της κυρίας Καίτης;

Η έρευνα με οδήγησε στις γυναίκες του Πολιτιστικού Συλλόγου των Κρητών της Ελευσίνας. Μετά από συζήτηση μαζί τους έφτασα σε μια πυρηνική σκέψη: η επιλογή της εμπλοκής τους στον σύλλογό τους, πέρα από την αγάπη τους για τον τόπο καταγωγής τους, αποτελεί στην ουσία μια επιλογή ελεύθερου χρόνου μακριά από την κουζίνα, όπως χαρακτηριστικά ανέφεραν, η οποία τους επιτρέπεται «κοινωνικά». 

Με τη σκέψη αυτή και με δεδομένο ότι η προσωπική μου εμπειρία από την κουζίνα των παιδικών κι εφηβικών μου χρόνων, ως τόπο του σπιτιού στον οποίο συμβαίνει το 85% της ζωής, κατέληξα στη δημιουργία ενός έργου, το οποίο πραγματεύεται την κουζίνα ως πυρηνικό γυναικείο τόπο όπου συνυπάρχουν ο ελεύθερος χρόνος, αλλά και η φυλακή της ατελείωτης χειρωνακτικής εργασίας. Έτσι, δημιουργήθηκε και η κυρία Καίτη, η γυναίκα δηλαδή που σκηνικά θα αφηγηθεί αυτή τη συλλογική και οικουμενική ιστορία της γυναικείας κουζίνας. Η Καίτη είμαστε κάπως όλες μας. Σίγουρα φέρει ένα κομμάτι δικό μου και των γυναικών προγόνων μου αλλά είναι παράλληλα κάθε γυναίκα που ψάχνει μια χαραμάδα φωτός μέσα στο ασφυκτικό πλαίσιο της ζωής της που καθορίζεται από την πατριαρχική θέαση της κοινωνίας.

-Ποιο είναι το κινητικό πλαίσιο που χρησιμοποιεί αυτός ο χαρακτήρας;

Η κυρία Καίτη επαναλαμβάνει μια σειρά διαδοχικών κινήσεων που αφορούν στην οικιακή της καθημερινότητα, νοηματοδοτώντας, μέσα από την επανάληψη, τη διαρκή της πάλη για την απελευθέρωσή της. Η Καίτη είναι υπαρξιακά σχεδόν καταδικασμένη. Κάθε φορά που μοιάζει να ελευθερώνεται από το καταπιεστικό παρόν της, επιστρέφει πίσω γιατί η ίδια η κοινωνία της το επιβάλλει με κάθε δυνατό τρόπο.

-Μπορεί αυτή η γυναίκα να σπάσει τα δεσμά, που την έχουν καθηλώσει στη συγκεκριμένη κατάσταση; Υπάρχει φως στο τούνελ αυτής της διαρκούς πάλης; Μπορεί να βγει από το υπαρξιακό της αδιέξοδο;

Οι Καίτες αυτού του κόσμου παλεύουν αδιάκοπα για την ελευθερία τους, περισσότερο ή λιγότερο και με ορατότερα ή πιο αόρατα αποτελέσματα αλλά δεν εγκαταλείπουν ποτέ τη μάχη προς την αυτοδιάθεσή τους. Ναι! Πιστεύω πως μπορεί να σπάσει αυτά τα δεσμά. Οι νίκες δεν είναι πάντα ορατές, υπάρχουν και αόρατες. Υπάρχουν νίκες που συμβαίνουν σε πολλαπλούς μικροκόσμους πατριαρχικής οικιακής καταπίεσης της γυναίκας, όπου μπορούν να αναπτυχθούν ουσιαστικοί θήλακες αντίστασης. 

Για εμένα, το γεγονός ότι μπορούμε να μιλάμε όλο και περισσότερο για την αυτοδιάθεσή μας ως γυναίκες και μπορούμε να πράττουμε αυτοδιάθετα, είναι ένας τρόπος σπασίματος των πατριαρχικών δεσμών. Το ζητούμενο είναι να αναγνωρίζουμε επίσης ότι όλες εμείς πρέπει να στεκόμαστε στο πλευρό της κάθε Καίτης και να της απλώνουμε το χέρι, δίνοντάς της ώθηση να σπάσει τις αλυσίδες της.

-Εσύ τι αισθάνεσαι για αυτή τη γυναίκα; Πόσο την καταλαβαίνεις; Πόσο απέχεις από εκείνη και το ασφυκτικό της περιβάλλον;

Η γυναίκα αυτή είμαι με έναν τρόπο εγώ. Είμαι εγώ μαζί με τη μαμά μου, τη γιαγιά μου, τη θεία μου τη Ρούλα, την αδερφή και τις ξαδέρφες μου. Η κ. Καίτη είναι το σώμα που φέρει όλα τα σημάδια της προαιώνιας γυναικείας καταπίεσης. Η κουζίνα ως τόπος καταπίεσης της ηρωίδας λειτουργεί συμβολικά και μπορούμε να την εκλάβουμε, ως κάθε μέρος στο οποίο μια γυναίκα καταπιέζεται. 

Η προσπάθεια της Καίτης να δραπετεύσει από τους κανόνες που της επιβάλλουν, δεν απέχει πολύ από εμένα και την καθεμία μας, που εκτός κουζίνας, παλεύουμε αδιάκοπα για τα αυτονόητα – από τη μάχη για ίση πρόσβαση και ίσους μισθούς, τη μάχη να μην αντιμετωπιζόμαστε ως «κοριτσάκια» στη δουλειά μας αν δεν ασπρίσουν τα μαλλάκια μας, μέχρι τη μάχη να μην σεξουαλικοποιείται το σώμα μας κάθε δευτερόλεπτο. Είναι τόσο πολλοί οι παράγοντες που συντελούν στο να ζει μια γυναίκα σε ασφυκτικό περιβάλλον. Η Καίτη στο κορμί της δεν φέρει μόνο την κληρονομημένη βία και καταπίεση του γυναικείου σώματος, αλλά και τη σύγχρονη καταπίεση που οδηγεί με έναν τρόπο σε αυτό το κινησιολογικό φάσμα που πραγματεύομαι στο έργο.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

-Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο αριθμός των γυναικοκτονιών είναι πολύ αυξημένος στην Ελλάδα, τι πιστεύεις ότι χρειάζεται να γίνει, ώστε να μην έχουμε τόσες πολλές δολοφονίες και να μπορούν οι γυναίκες να ορθώνουν το ανάστημά τους, χωρίς φόβο; Με ενδιαφέρει η γνώμη σου τόσο ως γυναίκας, όσο και ως δικηγόρου.

Κατά τη γνώμη μου, το βασικό ζητούμενο εν προκειμένω είναι να αναγνωριστεί η γυναικοκτονία ως όρος. Ότι δηλαδή τα κίνητρα μια τέτοιας αξιόποινης πράξης εκπορεύονται από την έμφυλη ανισότητα η οποία είναι παρούσα και διαρκής ως κίνδυνος. Βάλλει τις θηλυκότητες συνολικά με πολλαπλούς τρόπους. Οι γυναίκες/θηλυκότητες δεν είναι ασφαλείς ούτε στα ίδια τους τα σπίτια και αυτό προκύπτει από τα γεγονότα, όχι μόνο εγχώρια αλλά και παγκόσμια. Συνεπώς, πρέπει να ξεκινήσουμε από αυτή την παραδοχή νομικά και εξωνομικά, ώστε να μπορέσει αποτελεσματικά να αντιμετωπιστεί αυτή η τραγική κατάσταση. Ωστόσο, οφείλω να προσθέσω ότι το ίδιο το σύστημα αναπαράγει τη βία κατά των γυναικών με πάρα πολλούς τρόπους, όχι μόνο αξιόποινους. 

Η βία κατά των γυναικών και των θηλυκοτήτων δηλαδή φωλιάζει λεκτικά και συμπεριφορικά σε κάθε μικρή πτυχή της καθημερινότητάς μας. Κατά τη γνώμη μου, αυτός ο αγώνας είναι ζήτημα του συστήματος που αναπαράγει ταξικές, έμφυλες αντιθέσεις κ.ο.κ. και δημιουργεί το ασφυκτικό περιβάλλον, όπου καλούμαστε να ζήσουμε. Και αυτή η μάχη είναι δύσκολο να δοθεί. Ευτυχώς όμως, ο φεμινισμός τη δίνει καθημερινά και σταδιακά κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος. 

Κάθε φορά που μια γυναίκα δολοφονείται μέσα στο σπίτι της, σπεύδουν εκπρόσωποι της Αστυνομίας να δώσουν κατευθυντήριες γραμμές στους γυναικοκτόνους, προκειμένου να ελαφρυνθεί η ποινική τους μεταχείριση. Την ίδια στιγμή η κοινωνία συνήθως σωπαίνει, με αποτέλεσμα να συνεχίζει ο φαύλος κύκλος και να είμαστε αντιμέτωπες καθημερινά με άλλη μια χαμένη αδελφή μας. Είμαστε όμως εδώ για να προστατέψουμε η μία την άλλη με όσα μέσα διαθέτουμε, κινηματικά και νομικά.

-Αισθάνεσαι ότι το ελληνικό #metoo έχει πετύχει κάποια πράγματα; Έχεις την αίσθηση ότι έχει περιέλθει σε ένα τέλμα τον τελευταίο καιρό;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Σίγουρα έχει πετύχει μια σειρά πραγμάτων που πριν κάποια χρόνια φάνταζαν αδιανόητα. Πέραν δηλαδή των περιπτώσεων της ποινικής τιμωρίας ορισμένων ανθρώπων, είναι σημαντικό ότι η συζήτηση έχει μετατοπιστεί και στο κομμάτι των εξουσιαστικών σχέσεων και στο πώς αυτές εκφράζονται και αναπαράγουν μοντέλα καταπίεσης. Άλλωστε, οι εξουσιαστικές σχέσεις είναι βασικό κομμάτι της ανάλυσης του φεμινισμού. Κατά την άποψή μου, ζούμε σε μια εξουσιαστική κοινωνία, υπό τη διαρκή καταπίεση της εργασίας, της οικονομικής και ταξικής ανισότητας. Η έμφυλη ανισότητα εντάσσεται επίσης στο πρίσμα αυτού του είδους της κοινωνικής ανισορροπίας. 

Μια γυναίκα δηλαδή αντιμετωπίζει πολλαπλή καταπίεση η οποία π.χ. όσον αφορά την εργασία έχει να κάνει όχι μόνο με τη μισθολογική της ανισότητα αλλά και την κατατρομοκράτησή της ως μητέρας και εργαζόμενης, σχετικά με το ρόλο της και φυσικά με τη διαρκή σεξουαλικοποίησή της. Συνεπώς, το #metoo άνοιξε πολλά παράθυρα διαλόγου πάνω σε ζητήματα που κρύβονταν χρόνια, κάτω από το χαλάκι. Δεν θεωρώ πως έχει περιέλθει σε τέλμα, άλλωστε τα κινήματα όταν δεν συμβαίνουν με όρους κινητοποίησης ή απάντησης σε γεγονότα στο εδώ και το τώρα, λειτουργούν ως παρακαταθήκη για τη συλλογική συγκρότηση και για το προχώρημα προς μια κοινωνία αξιοβίωτη με λιγότερες αντιθέσεις.

- Για να επιστρέψω στο έργο, από πού άντλησες τα κινησιολογικά στοιχεία που χρησιμοποίησες στη συγκεκριμένη χορογραφία;

Η κινησιολογική έρευνα προσανατολίστηκε στην καθημερινή κίνηση. Ξεκίνησα δηλαδή με την αναπαραγωγή χειρονομιών που βλέπουμε συχνά σε αυτό τον ανθρωπολογικό τύπο: δουλειές σπιτιού, σταυροκοπήματα και κινησιολογία της κούρασης. Στη συνέχεια, μελέτησα το πώς το σώμα ανταποκρίνεται σε αυτές τις συνθήκες, ποιος είναι ο πυρήνας του που ενεργοποιείται. Έτσι κατέληξα στη μυική σύσπαση και το release της, δηλαδή σε μια κινησιολογική φόρμα, όπου διαρκώς αντιπαρατίθενται δύο αντίθετες δυνάμεις. Μέσα από αυτή τη διαδικασία προέκυψε ο κινησιολογικός χαρακτήρας της κ. Καίτης, ο οποίος μετά τοποθετήθηκε στην σκηνική αφήγηση μιας μέρας της στην κουζίνα της.

- Ο υπότιτλος του έργου είναι A House Trance Vocabulary. Πώς σχετίζεται με την Καίτη και την Ελληνίδα νοικοκυρά;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Το λεξιλόγιο της δικής μου κουζίνας έχει στην κορύφωσή του ομοιότητες με τον trance χορό. Δηλαδή, ο υπότιτλος αναφέρεται στο είδος του Kitchen Dance που συναντάμε στη σκηνή: βλέπουμε έναν σπιτικό trance «κουζινοχορό» μιας Ελληνίδας νοικοκυράς που δεν ξέρει τι να πρωτοκάνει αλλά κάπως τα καταφέρνει όλα. Άλλωστε έτσι δεν είναι όλες οι μαμάδες μας;

- Γνωρίσαμε την Καίτη σε ένα γκρεμισμένο ανοικτό χώρο στην Ελευσίνα. Προσπαθούσε να κατοικήσει εκείνους τους γκρεμισμένους τοίχους. Τώρα μεταφέρεται στο κλειστό χώρο του θεάτρου Θησείον. Τι αλλάζει γι’ αυτήν;

Η θέαση της Καίτης στο Θησείον είναι μια θέαση κλειδαρότρυπας. Είναι δηλαδή σαν να βρήκαμε το κουρτινάκι ανοιχτό και μπορούμε να δούμε τα πάντα, χωρίς εκείνη να το ξέρει. Οι γκρεμισμένοι τοίχοι της Ελευσίνας συμβόλιζαν κάθε γκρεμισμένη πτυχή της ζωής της που προσπάθησε να ξαναχτίσει. Ο κλειστός χώρος είναι για την ηρωίδα μας η απόλυτη πια φυλακή. Επιπλέον, το έργο μεγαλώνει. Φτάνει πια τα 45 λεπτά. Έχει δημιουργηθεί έτσι άλλο ένα layer αφήγησης μαζί με ένα μεγάλωμα της ιστορίας, το οποίο όμως θα αποκαλυφθεί στην πρεμιέρα!

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Σύλληψη - Χορογραφία - Ερμηνεία: Κατερίνα Φώτη

Πρωτότυπη Μουσική: Jan Van Angelopoulos

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Σκηνογραφία: Τζίνα Ηλιοπούλου

Ενδυματολογία: Λίνα Σταυροπούλου

Φωτισμοί: Στέβη Κουτσοθανάση

Trailer: Τάσος Γκολέτσος

Φωτογραφίες: Αναστασία Γιαννάκη

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Γραφείο Τύπου & Επικοινωνίας: Ελεάννα Γεωργίου

Ευχαριστίες: Νεφέλη Μαϊστράλη, Μαίρη Μηνά, Ιώ Βουλγαράκη, Ειρήνη Γεωργαλάκη, Εριφύλη Γιαννακοπούλου, Μαντώ Παπαρρηγοπούλου, Θανάσης Ζερίτης, Χάρης Κρεμμύδας, Πάνος Τοψίδης, Διονύσης Πιφέας, ομάδα 4Frontal και Γεωργία Μπούρδα, Σεραφείμ Ράδης, Ηλέκτρα Ελληνικιώτη - Κάμιρος, Μαρίλια Χαρέμη, Δημήτρης Καλαντζής και Νίκος Σεβαστόπουλος

INFO

Παραστάσεις: Τετάρτη 8, 15, 22, 29 Νοεμβρίου

Ώρα: 20.00

Διάρκεια: 45 λεπτά

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Προπώληση