Αργύρης Ξάφης: «Έχουμε φτάσει ως κοινωνία σε ακρότατο όριο ανοχής σε σχέση με τις συγκαλύψεις»

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Το βραβευμένο έργο του Ζουζέπ Μαρία Μιρό «Το πιο όμορφο σώμα που έχει βρεθεί ποτέ σε αυτό το μέρος» (Βραβείο BORN 2020 και Εθνικό Βραβείο Δραματουργίας 2022) παρουσιάζουν η Ζωή Ξανθοπούλου και ο Αργύρης Ξάφης στο θέατρο Θησείον από την Παρασκευή 22 Μαρτίου.

Η υπόθεση είναι η εξής: Ένας έφηβος, το πιο όμορφο αγόρι σε όλη την αγροτική περιοχή της Καταλονίας, βρίσκεται νεκρός στη μέση του πουθενά. Με αφορμή αυτό το γεγονός, ξεδιπλώνεται η παθογένεια της κλειστής κοινωνίας μιας επαρχιακής πόλης στην οποία δε συμβαίνει ποτέ τίποτα.

Παιδεραστία, ομοφοβία, ένοχα μυστικά, καταπιεσμένες ζωές κι ένα τραγούδι που ξυπνά τις πιο εφιαλτικές αναμνήσεις. Όσα δε λέγονται, οδηγούν στον αφανισμό των ηρώων, πραγματικό και υπαρξιακό. Ζωντανοί- νεκροί βυθισμένοι στους πόθους και στα ένστικτά τους, εγκλωβισμένοι στον καθωσπρεπισμό και σε στερεοτυπικές κατασκευές.

Η ισπανική θεατρική δραματουργία μας έχει χαρίσει πολύ ενδιαφέροντα έργα τα τελευταία χρόνια, όπως: «Το χελιδόνι» του Γκιλιέμ Κλούα, «Μια άλλη Θήβα» του Σέρχιο Μπλάνκο, «Αριζόνα» του Χουάν Κάρλος Ρούμπιο, «Η Αρχή του Αρχιμήδη» του Ζουζέπ Μαρία Μιρό. Η Μαρία Χατζηεμμανουήλ, που έχει μεταφράσει «Το πιο όμορφο σώμα που έχει βρεθεί ποτέ σε αυτό το μέρος» έχει τιμηθεί με το βραβείο Eurodram για αυτή τη μετάφρασή της.

Πρόκειται για έναν πολυπρόσωπο μονόλογο, στον οποίο ο Αργύρης Ξάφης ερμηνεύει όλους τους εμπλεκόμενους χαρακτήρες, γύρω από το νεκρό σώμα ενός έφηβου αγοριού. Μιλήσαμε μαζί του για τα θέματα με τα οποία καταπιάνεται ο διάσημος Καταλανός συγγραφέας σ’ αυτό το έργο, για τη συγκάλυψη και την απονομή δικαιοσύνης στη σύγχρονη κοινωνία, αλλά και για το φετινό στοίχημα στο θέατρο Θησείον.

-Πώς ανακάλυψες το έργο του Ζουζέπ Μαρία Μιρό και τι βρήκες ενδιαφέρον σε αυτό;

Πριν από μερικά χρόνια είχα έρθει σε επαφή με το έργο του «Η Αρχή του Αρχιμήδη» που παιζόταν στο θέατρο Skrow και με είχε γραπώσει τελείως απρόσμενα η γραφή του. Συνδυάζει ποίηση με πολύ καυτές και σκληρές θεματικές αποκαλύπτοντας έτσι μοναδικές πτυχές σε αυτές. Τον είχα λοιπόν στο μυαλό μου σαν μια πολύ δυνατή νέα πένα. Ταυτόχρονα, με την Ζωή Ξανθοπούλου, ψάχναμε μια ευκαιρία για να συνεργαστούμε εκτιμώντας για πολλά χρόνια ο ένας τον άλλο. Να που εμφανίστηκε λοιπόν αυτός ο μονόλογος, από τα δυνατότερα κείμενα που έχουν βγει τα τελευταία χρόνια - εξού και τα τόσα σημαντικά βραβεία παντού-, τον έδωσε η Μαρία Χατζηεμμανουήλ, η «μαμά του Ισπανόφωνου θεάτρου» στην Ελλάδα στην Ζωή και έφτασε σε μένα. Έτσι ταξιδεύει η ποίηση πάντα. Από χέρι σε χέρι, μεταξύ ανθρώπων που εκτιμούν ο ένας τον άλλον.

-Ποια είναι τα ζητήματα που τον απασχολούν σε αυτό το έργο;

Το κεντρικό θέμα είναι ένα και γύρω από αυτό ξεχύνονται πολλά που δεν είναι καθόλου δευτερεύοντα. Το βασικό είναι η παιδική κακοποίηση. Εξαιτίας της συνθήκης - βρισκόμαστε σε μια επαρχία - ανοίγουν και τα θέματα της κλειστής κοινωνίας που θάβει όλα τα ένοχα μυστικά της, να μην τα δει κανείς, που βουβαίνεται ή κουφαίνεται οικειοθελώς, προκειμένου να μην χαλάσει το καλό της όνομα. Και η κλειστή πληγή κακοφορμίζει. Και χρονίζει. Μέχρι που δεν αντέχει άλλο και σπάει με βία αυτό το σπυρί και όλοι μένουν «έκπληκτοι» από το συμβάν, ενώ όλοι το ήξεραν. Η επαρχία βέβαια, όσο το σκέφτομαι και το δουλεύω, είναι απλά ένας μύθος: τα ίδια ακριβώς συμβαίνουν και στις μεγάλες πόλεις και παντού. Και δεν είναι θέμα επικαιρότητας. Είναι ένα θέμα που πάντα συγκλόνιζε και συγκλονίζει, γιατί μας αποκαλύπτει σαν κοινωνία. Κάθε φορά. Υπάρχει ακόμα στο έργο και ένα μωσαϊκό χαρακτήρων που ο καθένας με τον τρόπο του έχει κακοποιήσει ή κοιτάξει αλλού ή εκμεταλλευτεί το νεαρό θύμα. Είναι επίσης ένα θέμα, μέχρι που φτάνει ο καθένας και πώς τελικά επιτρέπουν να συμβεί ότι συμβαίνει. Γεννιούνται όλα αυτά και πολλά άλλα με αφορμή κάτι τόσο μεγάλο. Όπως συμβαίνει σε μια τραγωδία.

-Υπάρχει κάποια διέξοδος, κάποια ανάσα στο έργο; Απονομή δικαιοσύνης;

Φυσικά και υπάρχει. Όταν τα λες αυτά τα πράγματα και δεν τα κρύβεις, το βάρος που φεύγει και η υγεία που έρχεται μετά, είναι τεράστια. Η ζωή θέλει να συνεχίσει. Αλλά θέλει να συνεχίσει υγιής και όχι κρυμμένη, όχι σκοτεινή και ζοφερή. Χρειάζεται λοιπόν αυτή την «θεραπεία» της αφήγησης/ εξομολόγησης/αποκάλυψης για να προχωρήσει. Όταν ακούω ότι οι τραγωδίες σε βαραίνουν, σκέφτομαι ότι δεν τις κάνουμε καλά. Εμένα, προσωπικά, περισσότερο με βαραίνει μια απερίσκεπτη κωμωδία, που προσφέρει μόνο ανεμελιά και ελαφρότητα από κάτι που θα με περάσει από την φωτιά και θα με κάνει να αισθανθώ την περίφημη κάθαρση. Ρωτήστε και τον ψυχολόγο της γειτονιάς σας. Όσα αποφεύγουμε τόσο μας κυνηγάνε. Ακόμα και για τις τραγωδίες στην πραγματική μας ζωή, να μιλήσουμε θέλουμε γι’ αυτές, όχι να τις ξεχάσουμε γρήγορα.

-Αυτό που αναδεικνύεται μέσα από το έργο είναι η σιωπή και η συνενοχή μιας κοινωνίας απέναντι στο έγκλημα. Μια διαρκής προσπάθεια συγκάλυψης. Είναι κάτι που υπάρχει έντονα και στη δική μας χώρα, μέσα από διάφορα τραγικά γεγονότα των τελευταίων χρόνων. Γιατί υπάρχει αυτό το έλλειμμα δικαιοσύνης; Αυτός ο σκοταδισμός και η εμπάθεια;

Οι άνθρωποι ζουν και εκτιμούν εαυτόν δια μέσων των άλλων. Αυτό συμβαίνει. Έτσι θεωρούν πως αν δεν ξέρουν ή δεν μιλάνε οι άλλοι γύρω για το κακό που έκανες, δεν υπάρχει. Έλα όμως που υπάρχει η συνείδηση. Και αν δεν υπάρχει ατομική, υπάρχει πάντα η συλλογική συνείδηση. Όσο και να κρυφτείς είτε ο εαυτός σου, είτε ο κόσμος θα σε ξεμπροστιάσει. Αργά ή γρήγορα. Πιστεύω στη δικαιοσύνη, πάντα το έκανα. Όχι αναγκαστικά στον μηχανισμό της κρατικής δικαιοσύνης αλλά αυτής της τελικής. Κάπως έρχεται, πιστεύω. Σε άλλους ακούγεται αισιόδοξη στάση αυτή, σε άλλους δείχνει μια βαθιά πίστη σε κάτι παραπάνω από μας. Άλλοι θεωρούν πως είναι συμβιβασμένη στάση. Όπως και να ’χει, έτσι τα νιώθω εγώ τα πράγματα. Και με βοηθούν να είμαι μαχητικότερος, ξέροντας ότι δεν είναι μάταιο να παλεύεις για την δικαιοσύνη. Έχουμε φτάσει σε ακρότατο όριο ανοχής ως κοινωνία σε σχέση με τις συγκαλύψεις που συμβαίνουν γύρω μας. Αν δεν το αφουγκραστούν οι οδηγοί της κοινωνίας αυτό, αυτοί που εξουσιάζουν δηλαδή, φοβάμαι πως δεν θα καταλήξουν καλά τα πράγματα, δεν θα αποσβέσουν απλά.

-Τι είναι αυτό που κατά τη γνώμη σου δεν μπορούμε να δεχτούμε και μας ενοχλεί ως κοινωνία, στη διαφορετική σεξουαλικότητα και επιθυμία του διπλανού μας;

Δεν δεχόμαστε τίποτα διαφορετικό. Μιλάω σε πρώτο πληθυντικό από ευγένεια. Κάναμε την μισαλλοδοξία σημαία και τρόπο ύπαρξης. Και τον εαυτό μας το χειρότερο παράδειγμα προς μίμηση. Η σεξουαλικότητα, ή θα έλεγα καλύτερα το φύλο, είναι μια από αυτές τις διακρίσεις. Έχει πια φτάσει η ώρα της να αντιμετωπισθεί, μπας και προχωρήσουμε σαν κοινωνία. Και βλέπετε τι γίνεται. Φανταστείτε, ένα post για την παράσταση κάνουμε και από κάτω δεκάδες άρρωστοι τύποι, γεμάτοι μίσος και θράσος (που προσφέρουν άπλετο τα σόσιαλ) βγάζουν ότι είδους χολή, μπορείς να φανταστείς. Ένας φίλος μου πολύ σοφά μου έγραψε «Καλώς όρισες στην καθημερινότητα μας».

-Ήταν δική σας επιλογή (εσένα και της σκηνοθέτιδας) να ερμηνεύσεις όλους τους ρόλους του έργου; Τι προσφέρει κατά τη γνώμη σου αυτό στην παράσταση και τους θεατές;

Όχι, δεν ήταν δική μας επιλογή. Εμείς διαλέξαμε αυτό το έργο ακριβώς επειδή ο συγγραφέας ζητούσε έναν ηθοποιός, που δεν είχε σημασία το φύλο του, η ηλικία του ή η σωματική του διάπλαση, να παίξει αυτούς τους ρόλους. Γιατί πολύ σοφά ήξερε ότι από όπου και αν προέρχεται η ερμηνεία, καταλήγει στις ίδιες αλήθειες, απλά από διαφορετικούς δρόμους. Η παράσταση είναι η χαρά του θεάτρου: ωραίο κείμενο, παιχνίδι, μεταμόρφωση, τόλμη και εμπειρία.

-Ποια είναι η δυσκολία για σένα σε αυτό το θεατρικό εγχείρημα;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Τώρα πια που πέρασε ο πρώτος σκόπελος με το κείμενο - περιοχές του κειμένου όπου ήταν απαίτηση του συγγραφέα ο λόγος να είναι παραληρηματικός αλλά με νόημα και στην πραγματικότητα δεν μάθαινες κείμενο αλλά τη διαδρομή του νου - και που έχεις πλέον να αφηγηθείς μια ακόμα μεγαλύτερη ιστορία από ότι αυτή του καθενός ξεχωριστά, τώρα υπάρχει η δυσκολία της τελικής πραγμάτωσης της παραγωγής και η τελική της «μετωπική» με το κοινό. Την λέω έτσι θέλοντας να δείξω το πως ονειρεύομαι ότι πρέπει να είναι η επαφή με το κοινό.

- Δεν σε έχουμε συνηθίσει σε μονολόγους. Σε απασχολεί η μοναξιά επί σκηνής;

Ναι δεν μου αρέσει. Και γι’ αυτό δεν το έχω ξανακάνει. Αυτό το έργο το αξίζει κατά την γνώμη μου.

- Η ισπανική θεατρική δραματουργία της τελευταίας εικοσαετίας μας έχει δώσει εξαιρετικά έργα, με έντονο κοινωνικό και πολιτικό προβληματισμό, που αγγίζουν το ελληνικό κοινό. Γιατί δεν συμβαίνει κάτι αντίστοιχο με την ελληνική θεατρική δραματουργία;

Γιατί υπάρχει παραγωγή, υπάρχει πολύ μεγαλύτερο κοινό - είναι η δεύτερη γλώσσα σε χρήση στον κόσμο- και έτσι επενδύονται χρήματα στην εκπαίδευση για αυτό. Τα τελευταία η ελληνική δραματουργία έχει ανθήσει βέβαια. Δείτε πόσα ελληνικά έργα παίζονται και πως πάνε από κόσμο. Χαμός. Είμαστε σε καλό δρόμο νομίζω -αρκεί να ξεφύγουμε και λίγο από την μικροαστική μας στενωπό.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

-Φέτος η ομάδα ΠΥΡ αναλάβατε το Θησείον. Τώρα που η θεατρική χρονιά βαίνει προς το τέλος της, ποια είναι τα πρώτα συμπεράσματα; Ήταν ένα επιτυχημένο «πείραμα»; Άξιζε ο κόπος;

Δεν θα χρησιμοποιούσα ούτε την λέξη «πείραμα» ούτε την φράση «άξιζε ο κόπος». Γιατί δείχνουν κάποια άγνοια πάνω στο θέμα και ότι το κάνουμε με βαριά καρδιά. Το αντίθετο! Είμαστε με όλη μας την καρδιά εκεί. Δεν πειραματιζόμαστε αλλά μετά από 27 χρόνια καριέρας και τα τελευταία 13 χρόνια στην παραγωγή με τις ομάδες, οργανώνουμε σοβαρά και γενναία προγράμματα. Αυτό βρήκε ανταπόκριση, ακόμα και στις πιο ρισκαδόρικες επιλογές όπως αυτή της ημέρας χορού. Με χαρά θα συνεχίσουμε και ήδη έχουμε εργαστεί πάνω σε αυτό για την επόμενη χρονιά.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Μετάφραση: Μαρία Χατζηεμμανουήλ

Σκηνοθεσία: Ζωή Ξανθοπούλου

Μουσική: Φώτης Σιώτας

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Σκηνογραφία-ενδυματολογία: Βασίλης Αποστολάτος

Βίντεο παράστασης: Νατάσσα Ε. Ιωάννου

Α’ Βοηθός σκηνοθέτη: Γιώτα Παναγή

Β’ Βοηθός σκηνοθέτη: Έρρικα Ρούσσου

Φωτογραφίες: Κική Παπαδοπούλου

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Παραγωγή: ΕΠΤΑΡΧΕΙΑ

Ερμηνεύει ο Αργύρης Ξάφης

INFO

ΘΕΑΤΡΟ ΘΗΣΕΙΟΝ- ΕΝΑ ΘΕΑΤΡΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΕΧΝΕΣ

Τουρναβίτου 7, Θησείον

Πρεμιέρα: Παρασκευή 22 Μαρτίου

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ & ΩΡΕΣ

Πέμπτη, Παρασκευή & Σάββατο στις 21:00, Κυριακή στις 18:00

ΤΙΜΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ

18€ Γενική είσοδος

15€ μειωμένο

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

ΠΡΟΠΩΛΗΣΗ