Τι συμβαίνει με το πιο δημοφιλές λευκό ψάρι στην Ευρώπη
Για μήνες, οι ψαράδες των πόλεων της Ανατολικής Βαλτικής, όπως στο Κόλομπρζεκ στην Πολωνία δεν μπορούν να βγουν από το λιμάνι για δουλειά. Η Ε.Ε. έχει απαγορεύσει την αλίευση γάδου στην περιοχή με στόχο να ανανεωθεί ο πληθυσμός του που καταρρέει και να διασφαλιστεί το μέλλον των αλιευμάτων.
Τα πληρώματα και οι ιδιοκτήτες δοκότρατων πλήττονται άμεσα. Μετά από επτά χρόνια ψαρέματος στην Νορβηγία, ο Τόμας Βόϊτοβιτς επέστρεψε στην πατρίδα του Πολωνία για να ανοίξει τη δική του επιχείρηση: «Η δοκότρατά μου, όλος ο εξοπλισμός, οι υποδομές, όλος ο προϋπολογισμός μας είχαν να κάνουν με την αλίευση γάδου. Τώρα όλα έχουν αλλάξει. Δεν μπορούμε πλέον να ψαρέψουμε. Είναι άγνωστο, αν θα μπορέσουμε να γυρίσουμε στη δουλειά μας ή τι πρέπει να κάνουμε αντί να ψαρεύουμε γάδους».
Ακόμη και η τυχαία αλίευση γάδου έχει απαγορευθεί μέχρι τον Σεπτέμβριο, οπότε ακόμη και τα αλιευτικά σκάφη που εστιάζουν σε άλλα ψάρια στην Βαλτική, αναγκάστηκαν να σταματήσουν τη δραστηριότητά τους. Οι ντόπιοι ψαράδες τονίζουν ότι δεν υπήρχε καθόλου χρόνος προετοιμασίας. Έμαθαν για την απαγόρευση, μόλις δύο μέρες πριν τεθεί σε εφαρμογή στις αρχές Ιουνίου. Ο Μαρσίν Μοϊσιεβιτς είναι ο πρόεδρος της Ένωσης Παραγωγών Ψαριών της Βαλτικής:
«Αυτό για μας ήταν σαν ένα πισώπλατο μαχαίρωμα. Χάσαμε την καλύτερη περίοδο της χρονιάς για την ρέγγα. Οι μήνες με τα μεγαλύτερα αλιεύματα είναι ο Μάιος, ο Ιούνιος και ο Ιούλιος. Ήμασταν ακινητοποιημένοι στο λιμάνι, λόγω των μέτρων προστασίας του γάδου. Θα ψαρέψουμε ρέγγες την υπόλοιπη χρονιά, αλλά επειδή τα αλιεύματα θα είναι ισχνά, δεν θα έχουμε κέρδος».
Ο γάδος είναι το πιο δημοφιλές λευκό ψάρι στην Ευρώπη και ένα από τα πιο πολύτιμα τοπικά είδη. Αυτό το εργοστάσιο που κτίστηκε με την υποστήριξη της Ε.Ε., επεξεργαζόταν 1500 τόνους γάδου κάθε χρόνο. Σήμερα, εισάγει γάδο από την Νορβηγία, υπολειτουργώντας. Αυτό σε συνδυασμό με τον αντίκτυπο του κορονοϊού στην αγορά, οδήγησε το εργοστάσιο να απολύσει 32 υπαλλήλους από τους 75 που είχε. Ο Μπαρτλόμιε Γκόσινιακ είναι πρόεδρος της Ένωσης Αλιέων του Κόλομπρζεκ:
«Αυτό που μας τρομάζει περισσότερο είναι ότι όταν επιστρέψουμε στην κανονικότητα, δεν θα μας έχουν μείνει εργαζόμενοι που θα μπορούν να επεξεργαστούν τον γάδο της Βαλτικής. Με διαλυμένες τις αλυσίδες διανομής, δεν θα μπορέσουμε να πουλήσουμε το προϊόν μας. Τα μικρά ναυπηγεία που βοηθούν όλο τον αλιευτικό μας στόλο θα κλείσουν. Δεν θα μπορούμε να επιδιορθώσουμε τα δίχτυα μας, γιατί όλοι οι κατασκευαστές διχτυών θα έχουν εξαφανιστεί. Ακόμη κι εδώ, στην ντόπια αγορά, θα βρείτε μόνο γάδο Ατλαντικού και όχι από τη Βαλτική».
Αυτό το μικρό ναυπηγείο κατασκεύαζε ένα νέο αλιευτικό σκάφος κάθε χρόνο. Σήμερα το υπόστεγό του είναι άδειο. Όταν έμαθαν την απαγόρευση αλιείας γάδου, πολλοί πελάτες ακύρωσαν τις παραγγελίες τους. Οι ιδιοκτήτες θεωρούν ότι αποτελούν και οι ίδιοι μέρος του κλάδου της αλιείας. Αισθάνονται εγκαταλειμμένοι από την πολιτεία, καθώς δεν έχουν καμιά υποστήριξη, ούτε και αποζημίωση για τις οικονομικές τους απώλειες. Ο Μάρεκ Σιέσλακ είναι συνιδιοκτήτης του ναυπηγείου Παρσέτα:
«Έχω αγανακτήσει από όλη την κατάσταση, γιατί είμαστε αποκλειστικά και μόνο ναυπηγείο για αλιευτικά σκάφη. Το 100% της δραστηριότητάς μας αφορά υπηρεσίες για ψαράδες. Αλλά δεν μας έχει δοθεί καμιά βοήθεια. Και καθώς είμαστε μια μικρή ομάδα και όχι ένας μεγάλος τομέας, δεν ακούγονται τα αιτήματά μας».
Οι τουρίστες που έρχονται από τη γειτονική Γερμανία, πλημμυρίζουν τις παραλίες με την λευκή άμμο της πόλης. Ακόμη όμως κι αυτός ο τουρισμός επηρεάζεται από την απαγόρευση, καθώς εμποδίζει και το ερασιτεχνικό ψάρεμα γάδου της Ανατολικής Βαλτικής.
Ο απεσταλμένος του Euronews στην περιοχή Ντένις Λοκτιέ επισημαίνει: «Οι απαγορεύσεις στηρίζονται στις επιστημονικές συμβουλές που παρείχε το Διεθνές Συμβούλιο Εξερεύνησης της Θάλασσας. Είναι ένα δίκτυο περίπου 6.000 επιστημόνων από 700 θαλάσσια ινστιτούτα σε 20 χώρες. Σύμφωνα με τα στοιχεία τους, τα αποθέματα γάδου της Ανατολικής Βαλτικής έχουν μειωθεί κατακόρυφα από τη δεκαετία του '80. Για πολλά χρόνια είχαν καθοριστεί όρια, ενδεδειγμένα από επιστήμονες. Αφού όμως δεν υπάρχει υπεραλίευση, πώς εξηγούν οι επιστήμονες την κακή κατάσταση των πληθυσμών γάδου στην Βαλτική αλλά και σε αρκετές άλλες ευρωπαϊκές θάλασσες; Μήπως κάτι παραβλέπουμε;»
Οι επιστημονικές μελέτες δείχνουν την επείγουσα ανάγκη αποκατάστασης των αποθεμάτων γάδου, πριν η εξαφάνιση του είδους έχει σοβαρές επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον, αλλά και στην οικονομία της περιοχής. Αυτό όμως που σκοτώνει τον γάδο οφείλεται σήμερα κυρίως στο περιβάλλον. Μια πρόσφατη μάλιστα μελέτη έδειξε ότι ένας εντυπωσιακός αριθμός ψαριών πεθαίνει από φυσικές αιτίες:
«Δυστυχώς, βρήκαμε ότι η θνησιμότητα ήταν πάρα πολύ υψηλή. Από τα 26.000 ψάρια που είχαν σήμανση, πήραμε πίσω 400. Τα αποτέλεσματα μέτρησης της θνησιμότητας, που είναι η φυσική θνησιμότητα, που δεν σχετίζεται με την αλίευση, έδειξαν ότι η θνησιμότητα γάδου είναι 3-4 φορές υψηλότερη από τα κανονικά επίπεδα» αναφέρει η Καρίν Ισί, ερευνήτρια σε θέματα πληθυσμού ψαριών στο DTU Aqua.
Οι ερευνητές από το Εθνικό Ινστιτούτο Υδάτινων Πόρων της Δανίας λένε ότι δεν υπάρχει ομοφωνία γιατί οι πληθυσμοί γάδου δεν αναπαράγονται. Αρκετοί είναι οι παράγοντες που παίζουν ρόλο. Το οξυγόνο σε πολλά μέρη της Βαλτικής έχει μειωθεί δραστικά, λόγω της μόλυνσης. Η κλιματική αλλαγή θερμαίνει ακόμη περισσότερο τη θάλασσα, αναγκάζοντας τον γάδο να μετακινηθεί πιο βόρεια. Πολλές φώκιες κυνηγούν τους γάδους και μεταδίδουν παράσιτα, που απειλούν την υγεία των ψαριών.
«Βασικά, η φύση είναι εχθρός του γάδου σήμερα. Και αυτή η κατάσταση δεν πρόκειται να αλλάξει την επόμενη δεκαετία. Αυτά δεν είναι καλά νέα για τους ψαράδες γάδου. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να προστατέψουμε τον γάδο και τα μέρη που μπορεί να ζήσει. Εάν οι συνθήκες βελτιωθούν, αυτές οι προστατευμένες περιοχές θα βοηθήσουν στον επανααποικισμό άλλων, που σήμερα είναι ακατοίκητες από γάδους, γιατί είναι πολύ ζεστές ή επειδή δεν έχουν αρκετό οξυγόνο» εξηγεί ο Στεφάν Νόιενφελντ, Επικεφαλής του τμήματος Θαλάσσιας Οικολογίας και Ωκεανολογίας στο DTU Aqua.
Η αλίευση είναι ο μόνος παράγοντας μείωσης των γάδων που μπορεί να ελεγχθεί. Γι' αυτό το λόγο οι επιστήμονες πιέζουν για συνέχιση των απαγορεύσεων αλίευσης, στις οποίες περιλαμβάνεται και περαιτέρω μείωση κατά 70% των επιτρεπόμενων αλιευμάτων γάδου για την επόμενη χρονιά.
Εν τω μεταξύ, όλοι ελπίζουν ότι νέες βελτιωμένες μέθοδοι και μοντέλα εκτίμησης της κατάστασης, θα βοηθήσουν να καταλάβουμε πού οφείλεται η συρρίκνωση των αποθεμάτων: «Είναι πολύ πιο λεπτοί πλέον. Η πιο μεγάλη ανησυχία για μας είναι ότι έχουν την πρώτη τους αναπαραγωγή, σε πολύ μικρότερο μέγεθος, σε σχέση με τις αρχές του '90. Κανονικά, αν κοιτάγαμε μόνο το μέγεθος του γάδου, θα νομίζαμε ότι είναι πολύ νεότερος. Όταν όμως βλέπουμε έναν γάδο 30-35 εκατοστών, είναι μικρότερος σε μέγεθος περισσότερο από 50%, σε σχέση με αυτό που βλέπαμε παλιότερα» επισημαίνει η Μαρί Στορ-Πόουλσεν, Επικεφαλής του Τμήματος Παρακολούθησης και Δεδομένων στο DTU Aqua.
Οι οικολόγοι ειναι υπέρ της απαγόρευσης αλίευσης και ζητούν ακόμη πιο σκληρά μέτρα. Αυτό θα οδηγήσει τον Τόμας Βόϊτοβιτς στην απόγνωση: «Αν η κατάσταση δεν αλλάξει, θα χρειαστεί να απολύσω όλο το πλήρωμα. Και για να αποπληρώσω το δάνειο για το σκάφος μου, θα πρέπει να επιστρέψω στην Νορβηγία και να ψαρεύω εκεί γάδους».