Η βαθύτερη κατανόηση των φαινομένων Ελ Νίνιο και Λα Νίνια σε συνδυασμό με καλύτερες εποχικές προγνώσεις προσφέρουν στους τομείς παραγωγής καλύτερες επιλογές για την προσαρμογή των δραστηριοτήτων τους στις μελλοντικές διακυμάνσεις.
Φέτος το καλοκαίρι, η θερμοκρασία ήταν 0,6 βαθμούς Κελσίου χαμηλότερη από τη μέση θερμοκρασία της εποχής. Τον Αύγουστο του 2020, βάσει των στοιχείων που συλλέχθηκαν στις ανατολικές και κεντρικές ζώνες του Ειρηνικού Ωκεανού, οι επιστήμονες διαπίστωσαν πως τα ύδατα παρέμειναν πιο ψυχρά από το συνηθισμένο.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ«Έχει προκληθεί ένα φαινόμενο Λα Νίνια», ανέφερε ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (ΠΜΟ) τον Οκτώβριο. Οι ατμοσφαιρικές και ωκεάνιες συνθήκες δείχνουν 90 τοις εκατό πιθανότητα να διαρκέσει το Λα Νίνια έως τις αρχές του 2021, γεγονός που έχει θέσει σε εγρήγορση αρχές, επιχειρήσεις και επιστημονικούς κύκλους σε πολλές ηπείρους.
Πώς, λοιπόν, αυτές οι μεταβολές σε μακρινές θάλασσες μάς επηρεάζουν; Άραγε, είμαστε πλέον καλύτερα προετοιμασμένοι για να τις αντιμετωπίσουμε;
Οι ειδικοί λένε ότι φέτος το φαινόμενο Λα Νίνια θα έχει μέτρια προς ισχυρή ένταση. Ως εκ τούτου, ο ΠΜΟ αναφέρει πως αναμένονται λιγότερες βροχοπτώσεις στο μεγαλύτερο μέρος της ανατολικής Αφρικής, στις νότιες περιοχές της Λατινικής Αμερικής και στην κεντρική Ασία, και αυτό καθιστά τη λειψυδρία πιο πιθανή. Η νοτιοανατολική Ασία, τμήματα της Αυστραλίας, ο βορράς της Λατινικής Αμερικής και οι ΗΠΑ πρέπει μάλλον να αναμένουν σημαντική αύξηση σε βροχοπτώσεις και ενδεχόμενες πλημμύρες. Στην Ευρώπη, «τα τέλη του χειμώνα θα είναι μάλλον πιο θερμά και πιο βροχερά», σύμφωνα με τον δρα Στιβ Χάρντιμαν, ανώτατο ερευνητικό επιστήμονα της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας του Ηνωμένου Βασιλείου.
Έχουν ήδη γίνει αισθητές κάποιες συνέπειες. Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Τυφώνων των ΗΠΑ, το φαινόμενο Λα Νίνια συνέβαλε σε μια εξαιρετικά ενεργή περίοδο τυφώνων φέτος στον βόρειο Ατλαντικό, με τον μεγαλύτερο, έως τώρα, αριθμό καιρικών φαινομένων με ονομασία.
Όμως, ας παραθέσουμε πρώτα κάποια βασικά στοιχεία.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤι γνωρίζουν οι επιστήμονες για τα φαινόμενα αυτά
Κατά κύριο λόγο, ο Ανατολικός Ειρηνικός είναι ψυχρότερος, ενώ ο Δυτικός είναι θερμότερος. Το φαινόμενο Λα Νίνια εκδηλώνεται ανά λίγα χρόνια όταν αλλάζει η θερμοκρασία των υδάτων της επιφάνειας του Ειρηνικού. Τότε οι άνεμοι γυρίζουν και οι φυσιολογικές συνθήκες διαταράσσονται. Τα πιο ψυχρά από το σύνηθες νερά των θαλασσών κοντά στη Λατινική Αμερική επιφέρουν μείωση στις βροχοπτώσεις στην περιοχή. Το φαινόμενο Ελ Νίνιο λειτουργεί αντίθετα και έχει αντίθετα αποτελέσματα, καθώς επιφέρει αυξημένες βροχοπτώσεις. Και οι δύο φάσεις μαζί ανήκουν στο φαινόμενο Ελ Νίνιο - Νότια Κύμανση (ENSO).
«Το ENSO είναι ένα διπλό καιρικό σύστημα μεταξύ ωκεανού και ατμόσφαιρας», εξηγεί ο δρ Φελίπε Κόστα, κλιματολόγος στο Διεθνές Κέντρο για την Έρευνα του Ελ Νίνιο (CIIFEN) στο Εκουαδόρ. «Η θερμοκρασία στην επιφάνεια της θάλασσας συνιστά μία μεταβλητή που επιτρέπει την ανίχνευση ενδεχόμενων εκδηλώσεων του Ελ Νίνιο ή του Λα Νίνια», λέει ο δρ Κόστα, που εξηγεί ότι μια μεταβολή στη θερμοκρασία μεγαλύτερη των 0,5 βαθμών αποτελεί ένδειξη. Αν η θερμοκρασία πέσει περισσότερο, ίσως ενσκήψει το Λα Νίνια. «Ωστόσο, πρέπει επίσης να ελέγχονται η στάθμη των υδάτων, η ατμοσφαιρική πίεση, οι άνεμοι κ.λπ. Για την ανίχνευση του ENSO, πρέπει να ελέγχεται αν ο ωκεανός και η ατμόσφαιρα παρουσιάζουν από κοινού πτώση ή άνοδο θερμοκρασίας», λέει ο δρ Κόστα.
Σε ό,τι έχει να κάνει με την κλιματική συμπεριφορά, το πιο σημαντικό ενδεχόμενο από χρονιά σε χρονιά είναι το φαινόμενο ENSO, εξηγεί ο δρ Τιμ Στόκντεϊλ, ειδικός εποχικών προγνώσεων στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων (ΕΚΜΜΠ). Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, οι επιστήμονες έχουν εμπλουτίσει την εργαλειοθήκη που τους παρέχει δεδομένα για μεταβολές στα ύδατα και στον αέρα της περιοχής του Ειρηνικού. Η σύγχρονη τεχνολογία επιτρέπει τη διεξαγωγή υποθαλάσσιων μετρήσεων σε βάθος έως και 2.000 μέτρων. «Είμαστε καλύτεροι στην πρόγνωση του ENSO, το οποίο είναι η βάση για οτιδήποτε άλλο. Αφότου αντιληφθήκαμε πως μπορούμε να προβαίνουμε σε ικανοποιητικές προγνώσεις του ENSO, η επιστημονική κοινότητα ενεργοποιήθηκε για να αναπτύξει συστήματα εποχικών προγνώσεων» προσθέτει ο δρ Στόκντεϊλ.
«Το ENSO είναι ακρογωνιαίος λίθος στις εποχικές προγνώσεις και το μεγαλύτερο μέρος της προβλεπτικής συμβολής του είναι διαθέσιμο μήνες νωρίτερα», λέει ο καθηγητής Σκέιφ, επικεφαλής του τομέα μακροπρόθεσμων προγνώσεων της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας του Ην. Βασιλείου. Λόγω των επακόλουθων του Λα Νίνια στο παγκόσμιο καθεστώς βροχοπτώσεων, αυτό που οι ειδικοί αποκαλούν «τηλεσυνδέσεις», η πρόγνωση του φαινομένου από πολύ νωρίς είναι υψίστης σημασίας για να προετοιμάζονται χώρες και επιχειρήσεις για πιθανές ακραίες καιρικές συνθήκες, όπως εξίσου σημαντική είναι και η πρόβλεψη των περιοχών που μπορεί να πληγούν από το Λα Νίνια. «Τα τελευταία χρόνια, έχουμε σημειώσει μεγάλη πρόοδο στην πρόβλεψη των προεκτάσεων του ENSO», λέει ο δρ Σκέιφ. «Έχουμε πλέον εντάξει μοντέλα του ωκεανού και των κατώτερων στρωμάτων της ατμόσφαιρας στα καλύτερα προγνωστικά συστήματα που διαθέτουμε. Για παράδειγμα, γνωρίζουμε πλέον πως η στρατόσφαιρα, το στρώμα ακριβώς πάνω από την ατμόσφαιρά μας, παίζει σημαντικό ρόλο στις επιπτώσεις του ENSO στην ευρωπαϊκή ζώνη του Ατλαντικού, όπως συνέβη το 2009-10, όταν η βαρυχειμωνιά διήρκεσε περισσότερο και έγινε δριμύτερη.
Κλάδοι και επιχειρήσεις επωφελούνται από ακριβέστερα προγνωστικά στοιχεία
Οι εποχικές προγνώσεις, σε αντίθεση με τις προγνώσεις καιρού, μπορεί να μη μας ενημερώνουν πότε πρέπει να φορέσουμε τα αδιάβροχά μας, αλλά λαμβάνονται υπόψη για άλλου είδους αποφάσεις. «Οι εποχικές προγνώσεις δεν είναι προβλέψεις ακριβείας των ανά τόπων καιρικών συνθηκών αλλά προγνώσεις των ευρύτερων, μεγάλης κλίμακας, επιδράσεων», λέει η δρ Άνκα Μπρούκσο, ειδικός εποχικών και κλιματικών προβλέψεων στην Υπηρεσία για την Κλιματική Αλλαγή του Κοπέρνικου (C3S). Από τα τέλη του 2016 κι έπειτα, η C3S παρέχει κλιματικές προγνώσεις βάσει των στοιχείων που συγκεντρώνουν τα διαρκώς αυξανόμενα διεθνή κέντρα κλιματικών και καιρικών ερευνών.
Η C3S εξετάζει συνδυαστικά τις εποχικές προγνώσεις των κέντρων αυτών και παρέχει, με τρόπο φιλικό προς τον χρήστη, δεδομένα και προβλέψεις που απευθύνονται τόσο σε ειδικούς όσο και σε μη ειδικούς. «Η C3S έχει συνεισφέρει στην ευρεία και άνευ χρέωσης προσφορά κλιματικών δεδομένων. Η διαλογή των δεδομένων από τη C3S σε συνάρτηση με την υποδομή της για την αποθήκευση κλιματικών δεδομένων διευκολύνουν την εμπειρία του χρήστη και διαμορφώνουν πιο ομοιογενή σύνολα δεδομένων από εποχικές προγνώσεις, τα οποία προσφέρονται για συγκριτική και συνδυαστική επεξεργασία. Επιπλέον, στη C3S πετύχαμε να αναγάγουμε τις εποχικές προγνώσεις σε εργαλεία διευρυμένης χρήσης που αφορούν πολλούς τομείς, όπως την ενέργεια, τις μεταφορές και τον ασφαλιστικό κλάδο».
Η πρόβλεψη του τι θα συμβεί τους επόμενους έξι μήνες είναι χρονικά οριοθετημένη. «Το χρονοδιάγραμμά μας είναι πολύ συγκεκριμένο», λέει η δρ Μπρούκσο. «Για να γίνουν οι προγνώσεις, ένα πολύτιμο και αναπόσπαστο μέρος στη διαδικασία της λήψης αποφάσεων πρέπει να είναι διαθέσιμες σε συγκεκριμένο και προβλεπόμενο χρόνο. Ασφαλώς, όσο πιο νωρίς γίνονται διαθέσιμες, τόσο το καλύτερο, καθώς έτσι επιμηκύνεται το χρονικό περιθώριο για προειδοποιήσεις περί πιθανών ανώμαλων καιρικών συνθηκών».
Η πρόβλεψη για αύξηση των βροχών στην Αυστραλία λόγω του Λα Νίνια είναι εξαιρετικής σημασίας για την παραγωγή δημητριακών της χώρας, που είναι πιθανό να παρουσιάσει αλματώδη άνοδο της τάξης του 90 τοις εκατό συγκριτικά με πέρυσι, εκτιμά η συμβουλευτική εταιρεία Gro Intelligence. Ίσως πρόκειται για την τρίτη μεγαλύτερη σοδειά σιτηρών στην Αυστραλία έπειτα από τα δύο έτη κατά τα οποία είχε εκδηλωθεί το Λα Νίνια, το 2016-17 και το 2011-12.
Οι εποχικές προγνώσεις είναι απαραίτητες για την προσαρμογή
«Αγρότες, αλιείς και πολιτικοί συμπεριλαμβάνουν αυτές τις πληροφορίες στο πλαίσιο της καλύτερης οργάνωσης των εργασιών τους», λέει ο Φελίπε Κόστα του CIIFEN. «Είναι γνωστό πως το Λα Νίνια αυξάνει την ποσότητα αλιευμάτων στο Περού και στη Χιλή, αλλά ίσως πλήξει την αγροτική παραγωγή εξαιτίας της κατά τόπους μείωσης των βροχοπτώσεων».
Σε ό,τι αφορά τις συνέπειες του ENSO, η απόδοση των καλλιεργειών είναι μία μόλις πτυχή της επισιτιστικής ασφάλειας, υποστηρίζει ο δρ Ουέστον Άντερσον, αγροκλιματολόγος στο Διεθνές Ινστιτούτο Κλιματικών και Κοινωνικών Ερευνών (IRI). «Οι επιπτώσεις του ENSO ενδέχεται να είναι σφοδρότερες σε περιοχές με χρόνια επισιτιστική ανασφάλεια ή σε μέρη που δοκιμάζονται από άλλα προβλήματα. Στο Κέρας της Αφρικής, φερ’ ειπείν, γνωρίζουμε πως το Λα Νίνια προκαλεί εκτεταμένη ανομβρία, μια συνθήκη που, όταν στο παρελθόν συνέπεσε με βίαιες συγκρούσεις και πολιτική αστάθεια, επέφερε επισιτιστική κρίση στα όρια του λιμού, όπως συνέβη το 2011. Ο δρ Άντερσον προσθέτει με μια νότα αισιοδοξίας πως «μολονότι η ανομβρία καταστρέφει σοδειές, μπορούμε να αποτρέψουμε την επισιτιστική κρίση αν δράσουμε γρήγορα».
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Εγείρονται, βεβαίως, και ερωτήματα σχετικά με την αλληλεπίδραση ανάμεσα στα επακόλουθα της κλιματικής αλλαγής, στο φαινόμενο ENSO και στις φυσικές κλιματικές διακυμάνσεις. Μέχρι στιγμής, οι προσπάθειες των επιστημόνων να εξαγάγουν συμπεράσματα συναντούν δυσκολίες. Βάσει κάποιων σεναρίων κλιματικής αλλαγής, λέει ο Φελίπε Κόστα του CIIFEN, τα ύδατα κοντά στην επιφάνεια του ωκεανού θα γίνουν πιο ζεστά, γεγονός που ίσως οδηγήσει στη συχνότερη εμφάνιση φαινομένων τύπου Ελ Νίνιο στον Ανατολικό Ειρηνικό. Στη Μετεωρολογική Υπηρεσία του Ην. Βασιλείου, ο Στιβ Χάρντιμαν λέει ότι τα μοντέλα της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Αλλαγή του Κλίματος προβλέπουν ότι η εκδήλωση βροχών στον τροπικό Ειρηνικό θα γίνεται ολοένα πιο ασταθής. Περιέργως, αυτό ίσως βοηθήσει στις προγνώσεις των ειδικών για την Ευρώπη. «Καθώς φαίνεται, αυτή η ενισχυμένη ευμεταβλησία που απορρέει από το ENSO ενδυναμώνει τη σύνδεση μεταξύ του ENSO και του χειμερινό καιρού της Ευρώπης. Έτσι, λοιπόν, υπάρχει η δυνατότητα να βελτιωθούν οι εποχικές προγνώσεις για τους ευρωπαϊκούς χειμώνες του μέλλοντος».
Όμως, έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας μέχρι να συλλάβουμε πλήρως τα συνακόλουθα του ENSO στο μέλλον. «Οι εκδηλώσεις του Ελ Νίνιο και του Λα Νίνια παρουσιάζουν μικρές διαφορές ως προς τα χαρακτηριστικά και την έντασή τους», λέει ο δρ Σκέιφ. «Οι διαφορές αυτές επηρεάζουν τις ευρύτερες συνέπειες. Τώρα που γνωρίζουμε περισσότερα για την πρόγνωση των διαφόρων τύπων του ENSO, τα προγνωστικά συστήματα νέας γενιάς θα πρέπει να προσπελάζουν με ακρίβεια αυτές τις εξαιρετικά λεπτομερείς παραμέτρους».
