Ένα σημαντικό ποσοστό των κατοικιών είναι πολύ δύσκολο να διατηρηθούν δροσερά το καλοκαίρι λόγω του τρόπου με τον οποίο έχουν κατασκευαστεί
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΚάθε χειμώνα, εκατομμύρια Ευρωπαίοι παλεύουν να κρατήσουν τα σπίτια τους ζεστά, ενώ οι λογαριασμοί ηλεκτρικού ρεύματος εκτοξεύονται στα ύψη.
Όμως, ένα διαφορετικό είδος ενεργειακής φτώχειας βρίσκεται τώρα σε έξαρση, καθώς η κλιματική αλλαγή φέρνει θερμοκρασίες ρεκόρ σε όλη την ήπειρο. Πολλοί αγωνίζονται να διατηρήσουν τα σπίτια τους δροσερά εν μέσω ακραίας ζέστης.
Η Ευρώπη είναι η ταχύτερα θερμαινόμενη ήπειρος στον πλανήτη με τις θερμοκρασίες να αυξάνονται περίπου με διπλάσιο ρυθμό σε σχέση με τον παγκόσμιο μέσο όρο. Οι ειδικοί προβλέπουν ότι ο αριθμός των Ευρωπαίων που θα εκτίθενται σε ακραία ζέστη θα αυξηθεί από 10 εκατομμύρια σε 100 εκατομμύρια μέχρι το 2100.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) συνιστά να μένετε μακριά από τη ζέστη και να διατηρείτε το σπίτι σας δροσερό ενόψει των υψηλών θερμοκρασιών. Για ένα σημαντικό ποσοστό των ανθρώπων στην Ευρώπη, το τελευταίο δεν είναι εφικτό.
Έως και το 19% των ευρωπαϊκών νοικοκυριών δεν είναι δροσερά το καλοκαίρι, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat. Η κακή μόνωση, η έλλειψη εξαερισμού, η έλλειψη προστασίας από τον ήλιο και οι λιγοστές επιλογές κλιματισμού αφήνουν εκατομμύρια ανθρώπους εκτεθειμένους σε δυνητικά επικίνδυνη ζέστη.
«Κάθε καλοκαίρι είναι πιο ζεστό και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα»
Η μη κυβερνητική οργάνωση για το κλίμα Zero Portugal, με έδρα τη Λισαβόνα, πρόσφατα ρώτησε χιλιάδες νοικοκυριά αν υποφέρουν από θερμική δυσφορία στα σπίτια τους τόσο το χειμώνα, όσο και το καλοκαίρι.
Από τους 315 ερωτηθέντες, σχεδόν το 55% δήλωσαν ότι αγωνίζονται όλο το χρόνο όταν πρόκειται για την επαρκή θέρμανση και ψύξη των σπιτιών τους.
««Η έλλειψη μόνωσης κάνει το σπίτι πολύ κρύο το χειμώνα και πολύ ζεστό το καλοκαίρι», δήλωσε ένας από τους ερωτηθέντες. «Δεν καταφέραμε να ανανεώσουμε εγκαίρως τα παράθυρα και αυτό είναι πολύ σημαντικό, καθώς αφήνουν το κρύο να μπει μέσα και μονώνουν ελάχιστα, και να επενδύσουμε σε κάποιο είδος εξωτερικής θερμομόνωσης»
Ένας άλλος είπε ότι είχαν αγοράσει ένα σπίτι με διαρροές και κακή θερμομόνωση.
«Η ηλεκτρική ενέργεια και το φυσικό αέριο γίνονται όλο και πιο ακριβά.Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού πρέπει να κρατάω τα παντζούρια κλειστά σχεδόν όλη την ημέρα για να κρατήσω τη ζέστη έξω», πρόσθεσε.
Πέρα από τα σύνορα στην Ισπανία, η κατάσταση δεν είναι πολύ καλύτερη. Η μη κερδοσκοπική οργάνωση Ecoserveis με έδρα τη Βαρκελώνη συμμετέχει στο πρόγραμμα CoolToRise, το οποίο στοχεύει στη μείωση των ποσοστών ενεργειακής φτώχειας το καλοκαίρι.
Διοργανώνει εργαστήρια για να βοηθήσει τους ανθρώπους να μάθουν για τη διαχείριση των λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος και τις στρατηγικές αντιμετώπισης της ζέστης το καλοκαίρι. Η ΜΚΟ έχει δει παρόμοια, σταθερά αυξανόμενα προβλήματα με την ενεργειακή φτώχεια όλο το χρόνο.
«Μου είναι δύσκολο να κοιμηθώ τη νύχτα λόγω της ζέστης. Κάνω ντους αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας», δήλωσε η Fatima, που συμμετέχει σε πολλά από τα εργαστήριά της οργάνωσης.
«Έχω έναν ανεμιστήρα, αλλά δεν μπορώ να τον έχω ανοιχτό όλη την ημέρα γιατί οι λογαριασμοί θα είναι πολύ υψηλοί, παρόλο που έχω κοινωνικό τιμολόγιο (bono social)».
Έχει αναπνευστικά προβλήματα και προβλήματα υγείας και γι' αυτό χρειάζεται να ανοίγει το παράθυρο και να αναπνέει αέρα από έξω. Ο γιος της χρησιμοποιεί επίσης έναν ανεμιστήρα τη νύχτα, αλλά η Fatima λέει ότι πρέπει να τον κλείνει για να αποφύγει την αύξηση των λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ«Κάθε καλοκαίρι είναι πιο ζεστό και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Η ζέστη μένει μέσα στο σπίτι και δεν μπορώ να βάζω όλη μέρα τον ανεμιστήρα τον αέρα. Είμαι από το Μαρόκο και εκεί κάνει πολύ ζέστη, αλλά τα σπίτια είναι φτιαγμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορείς να μείνεις μέσα και να είναι πιο δροσερά»
Ένας άλλος συμμετέχων σε ένα εργαστήριο πέρυσι, ο Anush, λέει ότι υπάρχει ελάχιστη έως καθόλου βοήθεια για τους ανθρώπους για να πληρώσουν τους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος που συσσωρεύονται από την προσπάθεια να διατηρηθούν δροσερά.
«Νιώθω ότι δεν υπάρχει καμία βοήθεια. Αν υπάρχουν βοηθήματα ή στηρίγματα, δεν τα γνωρίζω, δεν μου τα εξηγούν. Ίσως μια μείωση του ΦΠΑ στο λογαριασμό του ηλεκτρικού ρεύματος θα ήταν μια καλή ιδέα».
Η ενεργειακή φτώχεια το καλοκαίρι είναι πολύ πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί
Πολλά από τα σπίτια με τα οποία συνεργάζεται η ισπανική ΜΚΟ ECODES δυσκολεύονται τόσο το καλοκαίρι όσο και το χειμώνα, αλλά η ενεργειακή φτώχεια το καλοκαίρι είναι πολύ πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ«Όταν ζεις σε μια πυκνή αστική περιοχή με λίγα δέντρα και πάρκα, η ίδια η πόλη συγκεντρώνει θερμότητα που απελευθερώνεται κατά τη διάρκεια της νύχτας, καθιστώντας πιο δύσκολη την ψύξη του σπιτιού εκείνες τις ώρες», εξηγεί ο Javier Tobías, αρχιτέκτονας και υπεύθυνος έργου κτιρίων της ECODES.
«Ενάντια στο κρύο, τουλάχιστον στην ένταση του κρύου που έχουμε εδώ, μπορείτε να φορέσετε πιο ζεστά ρούχα, να βάλετε περισσότερες κουβέρτες ή να περιορίσετε την διείσδυσης του αέρα με ταινίες. Όμως όταν το σπίτι σας φτάνει τους 30º C και παραμένει έτσι καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας, είναι πολύ λίγα αυτά που μπορείτε να κάνετε για να βελτιώσετε την κατάστασή σας»
Ο Tobías προσθέτει ότι, αν και το φετινό καλοκαίρι ήταν πιο ήπιο τουλάχιστον μέχρι τις τελευταίες εβδομάδες, στην Ισπανία εξακολουθούν να παρατηρούνται θερμοκρασίες άνω των 40C. Η χώρα έχει ξεπεράσει αυτή την τιμή μόνο σε 24 από τα 74 χρόνια από το 1950. Τώρα αυτό συμβαίνει για αρκετές ημέρες κάθε καλοκαίρι.
Τα νοικοκυριά του ECODES έχουν αναφέρει προβλήματα ύπνου και τις ανησυχίες για την υγεία που συνδέονται με αυτό, όπως ευερεθιστότητα και εξανθήματα από την εφίδρωση.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΟ κίνδυνος θερμικής εξάντλησης είναι ιδιαίτερα υψηλός για τους ηλικιωμένους και, αν και οι πιθανότητες να μετατραπεί σε θερμοπληξία σε κλειστούς χώρους είναι χαμηλές, ο κίνδυνος εξακολουθεί να υπάρχει.
Ζεστά σπίτια σημαίνουν κινδύνους για την υγεία - ειδικά για τα ευάλωτα άτομα
Καθώς τα καλοκαίρια θερμαίνονται, τα σπίτια της Ευρώπης πρέπει να προσαρμοστούν για να αποτρέψουν τους κινδύνους για την υγεία που συνδέονται με τις θερμοκρασίες ρεκόρ.
Η ακραία ζέστη σκοτώνει περισσότερους από 175.000 ανθρώπους ετησίως στην Ευρώπη, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Η θερμική καταπόνηση είναι η κύρια αιτία θανάτου που σχετίζεται με το κλίμα στην ήπειρο, ενώ οι ακραίες θερμοκρασίες επιδεινώνουν τις χρόνιες παθήσεις, συμπεριλαμβανομένων των καρδιαγγειακών, αναπνευστικών και εγκεφαλοαγγειακών παθήσεων, της ψυχικής υγείας και των παθήσεων που σχετίζονται με τον διαβήτη.
Το Γαλλικό Ίδρυμα για τη στέγαση των μειονεκτούντων ατόμων (FAP) επισημαίνει έρευνα που δείχνει ότι ένας στους επτά ανθρώπους στη Γαλλία ζει σε περιοχή που θα εκτίθεται σε περισσότερες από 20 ασυνήθιστα ζεστές ημέρες κάθε καλοκαίρι έως το 2050.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Η Hélène Denise, υπεύθυνη της οργάνωσης, λέει ότι οι συνέπειες για την υγεία των ανθρώπων μπορεί να είναι δραματικές, από προβλήματα στην κυκλοφορία του αίματος και την επιδείνωση των υφιστάμενων παθήσεων έως την αφυδάτωση, το άγχος και την επιδείνωση του ύπνου.
«Το 2023, η ζέστη υπερφόρτωσε τις γαλλικές υπηρεσίες επείγουσας περίθαλψης και ήταν υπεύθυνη για το θάνατο 5.000 ανθρώπων, εκ των οποίων 1.500 άνθρωποι κατά τη διάρκεια περιόδων ακραίων κυμάτων καύσωνα».
Τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα σε γειτονιές όπου ο συνωστισμός είναι συνηθισμένος επωμίζονται το κύριο βάρος αυτής της επικίνδυνης ζέστης. Παρόλο που η Γαλλία απαιτεί από τους ιδιοκτήτες να διασφαλίζουν ότι τα σπίτια που νοικιάζουν παραμένουν σε θερμοκρασία τουλάχιστον 19C, δεν υπάρχει συγκεκριμένο ανώτατο όριο θερμοκρασίας ως μέρος αυτών των προτύπων.
Τα κτίρια αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα με εκείνα της υπόλοιπης Ευρώπης: κακή μόνωση και έλλειψη προστασίας από τη ζέστη του ήλιου. Χωρίς λύσεις παθητικής ψύξης, προσθέτει η Denise, ο κλιματισμός γίνεται η προεπιλεγμένη επιλογή, συμβάλλοντας στη ρύπανση και αυξάνοντας ακόμη περισσότερο τους λογαριασμούς ενέργειας.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ«Ενώ το 80% των σπιτιών του 2050 υπάρχουν ήδη σήμερα, λίγα από αυτά είναι έτοιμα να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη», λέει η ίδια.
«Η προσαρμογή των πόλεων και των κατοικιών δεν βρίσκεται ακόμη στην πρώτη γραμμή των πολιτικών μας για την ανακαίνιση και την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας. Παρά κάποιες δειλές εξελίξεις, οι πολιτικές μας εξακολουθούν να ασχολούνται κυρίως με τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές στα συστήματα θέρμανσης και τη διατήρηση μιας ελάχιστης θερμοκρασίας στο σπίτι»
Υπάρχουν λύσεις για την ενεργειακή φτώχεια της Ευρώπης το καλοκαίρι;
Το κίνημα Build Better Lives, μια ομάδα 90 ΜΚΟ που ασχολούνται με την κοινωνική δικαιοσύνη, την υγεία και το περιβάλλον, ζητεί οικονομικά προσιτές αποτελεσματικές λύσεις για να βοηθήσουν τους ανθρώπους να διατηρήσουν τα σπίτια τους άνετα και να μειώσουν τους λογαριασμούς ενέργειας.
«Η ενεργειακή φτώχεια γίνεται για πολλούς ένα ζήτημα που διαρκεί όλο το χρόνο, τα σπίτια και οι πόλεις μας πρέπει να προσαρμοστούν ώστε να αντιμετωπίζουν τόσο τις παγωμένες όσο και τις καυτές θερμοκρασίες», λέει η συνιδρύτρια του κινήματος και υπεύθυνη για την ενέργεια στο Climate Action Network, Mónica Vidal.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΛέει ότι πρέπει να επανεξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζουμε τα κτίρια και τις πόλεις μας, προσαρμόζοντάς τα ώστε να μειώνονται οι λογαριασμοί ενέργειας τόσο από τη θέρμανση όσο και από την ψύξη. Η Vidal προσθέτει ότι υπάρχουν ήδη λύσεις για την προετοιμασία των ευρωπαϊκών κατοικιών για τις θερμοκρασίες του χειμώνα και του καλοκαιριού.
Αυτό περιλαμβάνει την καλύτερη μόνωση, τη σκίαση των παραθύρων με τέντες και τη χρήση πιο φωτεινών χρωμάτων για τις προσόψεις ή τις στέγες που βοηθούν να διατηρούνται τα κτίρια δροσερά. Οι πόλεις μπορούν να πρασινίσουν, προσθέτοντας δέντρα και πάρκα για να μην μετατρέπονται σε αστικές θερμικές νησίδες από σκυρόδεμα και χάλυβα.
Όλες αυτές οι παθητικές μέθοδοι ψύξης μειώνουν την ανάγκη για κλιματισμό. Με την παγκόσμια ζήτηση για μηχανική ψύξη να αναμένεται να τριπλασιαστεί έως το 2050, ο βελτιωμένος σχεδιασμός των κτιρίων και ο αστικός σχεδιασμός θα συμβάλουν στην αποφυγή εκπομπών.
Χρειάζονται επίσης καλύτερα συστήματα προειδοποίησης για την ασφάλεια των ανθρώπων στη ζέστη. Η Αθήνα, μία από τις πόλεις που προβλέπεται να υποφέρει περισσότερο από τους καύσωνες και την ξηρασία μέχρι τα μέσα του αιώνα, αποτελεί ένα καλό παράδειγμα. Η πόλη διόρισε έναν επικεφαλής υπεύθυνο για τη θερμότητα το 2021. Μία από τις βασικές συστάσεις που έκανε, ήταν η ονομασία και η κατηγοριοποίηση των κυμάτων καύσωνα, επιτρέποντας στο κοινό να τα αναγνωρίζει καλύτερα και να ανταποκρίνεται σε αυτά.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΑυτές οι λύσεις, ωστόσο, πρέπει να συνοδεύονται από ισχυρή χάραξη πολιτικής και κοινωνικές εγγυήσεις, ώστε να διασφαλιστεί ότι κανείς δεν θα μείνει πίσω. Παρά τα κονδύλια της ΕΕ που είναι διαθέσιμα μέσω προγραμμάτων όπως το ταμείο NextGeneration, ελάχιστα έχουν γίνει για την υλοποίηση της ανακαίνισης των κατοικιών.
«Οι κυβερνήσεις πρέπει να δώσουν προτεραιότητα πρώτα στα πιο ευάλωτα νοικοκυριά, είτε πρόκειται για οικογένειες με χαμηλό εισόδημα, είτε για ηλικιωμένους είτε για ενοικιαστές, διασφαλίζοντας ότι χτίζουμε καλύτερες ζωές για όλους», καταλήγει ο Vidal.