Οι ηγέτες της ΕΕ συναντώνται στις Βρυξέλλες για να αποφασίσουν ποιοι θα είναι οι επικεφαλής των ευρωπαϊκών θεσμών την νέα πενταετία και το euronews παρουσιάζει ποιοι είναι οι επικρατέστεροι και τα κριτήρια για την επιλογή τους
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤο μετεκλογικό «παζάρι» ξεκινάει τη Δευτέρα, καθώς οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συναντώνται στις Βρυξέλλες για να συζητήσουν, και ενδεχομένως να συμφωνήσουν ποιοι θα είναι οι επικεφαλής των ευρωπαϊκών θεσμών.
Στην άτυπη σύνοδο κορυφής οι 27 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων αναμένεται να δώσουν μάχη για να περάσουν τις επιλογές τους, αναφορικά με τους νέους επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και τη θέση του ύπατου εκπρόσωπου της ΕΕ ή αλλιώς επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας.
Παραδοσιακά, αυτού του είδους οι διαπραγματεύσεις είναι απρόβλεπτες και απαιτούν λεπτούς χειρισμούς: για τη διανομή των κορυφαίων θεσμικών θέσεων της ΕΕ πρέπει να λαμβάνονται υπόψη η πολιτική/κομματική προέλευση, η χώρα καταγωγής και η ίση εκπροσώπηση των δύο φύλων, ώστε να διασφαλίζεται η μεγαλύτερη δυνατή υποστήριξη προς μια υποψηφιότητα.
Το 2019, οι αντιμαχόμενες πλευρές κατέλεξαν σε συμφωνία μετά από πολυήμερες διαπραγματεύσεις και ένα τελικό ολονύχτιο μαραθώνιο που εξουθένωσε τους συμμετέχοντες.
Αυτή τη φορά, ο δρόμος φαίνεται πιο βατός.
Στον απόηχο των ευρωεκλογών, η συναίνεση ενδέχεται να προκύψει πιο εύκολα από ό,τι πολλοί περίμεναν: Η Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν για την Κομισιόν, ο Αντόνιο Κόστα για το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και η Κάγια Κάλας για την θέση της ύπατης εκπροσώπου της ΕΕ προβάλλουν ως φαβορί.
"Κινούμαστε προς αυτή την κατεύθυνση", δήλωσε Ευρωπαίος διπλωμάτης, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας. "Υπάρχει σαφές ενδιαφέρον για γρήγορη και προβλέψιμη κατάληξη".
Άλλοι διπλωμάτες ωστόσο εκτιμούν ότι ο περιορισμός των σεναρίων οφείλεται κυρίως στην έλλειψη αξιόπιστων εναλλακτικών λύσεων.
Παρόλο που οι ελπίδες για μια γρήγορη λύση είναι αυξημένες, η τελική συμφωνία ενδέχεται να μην επισφραγιστεί στο δείπνο της Δευτέρας και να μετατεθεί για την επίσημη σύνοδο κορυφής στις 27 Ιουνίου.
Ακολουθούν τα επκρατέστερα σενάρια:
Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν
Από την ημέρα που ανακοίνωσε την υποψηφιότητά της για επανεκλογή τον Φεβρουάριο, η Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν θεωρείται το αδιαμφισβήτητο φαβορί για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η 65χρονη Γερμανίδα πολιτικός κατάφερε να ανταπεξέλθει σε μια σειρά από αλλεπάλληλες κρίσεις τα τελευταία πέντε χρόνια στο τιμόνι της Κομισιόν, εκπληρώνοντας παράλληλα τις περισσότερες από τις εξαγγελίες της προεδρίας της.
Ο έντονος συγκεντρωτισμός της, η αμφιλεγόμενη Πράσινη Συμφωνία, η σπασμωδική αντίδρασή της στις διαμαρτυρίες των αγροτών και, κυρίως, η αρχική της αντίδραση στον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς, όταν και φωτογραφήθηκε να σφίγγει το χέρι του Μπένζαμιν Νετανιάχου, θεωρούνται τα μεγάλα εμπόδια στην πορεία για μια δεύτερη θητεία.
Αλλά η συντριπτική νίκη του κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) στις εκλογές του Ιουνίου, όπου κατέλαβε 190 έδρες, άμβλυνε τις ανησυχίες. Η Φον ντερ Λάιεν έχει ήδη ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τους Σοσιαλιστές και τους Φιλελεύθερους για τη δημιουργία ενός κεντρώου συνασπισμού, χωρίς να εμπλέξει επίσηματους ακραίους συντηρητικούς της Τζόρτζια Μελόνι.
Η Φον ντερ Λάιεν, εν ενεργεία μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, θα παραστεί στη σύνοδο κορυφής της Δευτέρας, αλλά θα αυτοεξαιρεθεί μόλις ξεκινήσει η συζήτηση για τη νέα ηγεσία. Σε περίπτωση που λάβει το «πράσινο φως» των ηγετών, θα αντιμετωπίσει μια νέα σκληρή δοκιμασία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου θα χρειαστεί την υποστήριξη της πλειοψηφίας των νεοεκλεγέντων μελών - 361 ψήφους - για να εξασφαλίσει την επανεκλογή της.
Πριν από τις εκλογές, στις Βρυξέλλες κυριαρχούσαν τα σενάρια για εναλλακτικές λύσεις. Ηγέτες κομμάτων μελών του ΕΛΚ από όλη την Ευρώπη, όπως ο Αντρέι Πλένκοβιτς από την Κροατία, ο Κλάους Γιοχάνις από την Ρουμανία ή ακόμα και ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ήρθαν στο προσκήνιο, μαζί με την νυν πρόεδρο του Ευρωκοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα.
Ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας Μάριο Ντράγκι αποτέλεσε μια ακόμα υποψηφιότητα που «έφτιαξε» πρωτοσέλιδα. Όμως η πρόταση, που αποδίδεται ευρέως σε Γάλλους αξιωματούχους ως κίνηση τακτικής για να αποσπάσουν παραχωρήσεις από τη Φον ντερ Λάιεν, ήταν πάντα «τραβηγμένη»: Ο Ντράγκι δεν συνδέεται με κανένα πολιτικό κόμμα και ο διορισμός του θα διατάρασσε εντελώς τις ισορροπίες.
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο: Αντόνιο Κόστα
Οι Σοσιαλιστές και Δημοκράτες (S&D) κατέλαβαν τη δεύτερη θέση στις ευρωεκλογές, με 136 έδρες. Μπορεί το αποτέλεσμα να μην είναι το ιδανικό, καθώς δεν κατάφεραν να καλύψουν την ψαλίδα που τους χωρίζει από το ΕΛΚ, ωστόσο το γεγονός αυτό δεν μειώνει στο παραμικρό τις φιλοδοξίες τους.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ κεντροαριστερά έχει βάλει στο στόχαστρό της την προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, μια θέση που δεν έχει ουσιαστικές εξουσίες, αλλά αποκτά ιδιαίτερη σημασία σε περιόδους κρίσεων, όταν οι ηγέτες συγκεντρώνονται σε έκτακτες συνεδριάσεις για να λάβουν καίριες αποφάσεις.
Ο απερχόμενος Σαρλ Μισέλ, Βέλγος από την πολιτική οικογένεια των Φιλελεύθερων, δεν μπορεί να επανεκλεγεί μετά από δύο διαδοχικές θητείες. Μάλιστα απέτυχε να κατέβει ως υποψήφιος στις ευρωπαϊκές εκλογές, γεγονός που εξανέμισε το πολιτικό του κεφάλαιο.
Οι Σοσιαλιστές διαισθάνθηκαν την ευκαιρία και πρότειναν το όνομα ενός βετεράνου: Ο Αντόνιο Κόστα, στα 62 του χρόνια, έχει διατελέσει πρωθυπουργός της Πορτογαλίας από το 2015 έως το 2024. Κατά τη διάρκεια της θητείας του, ο Κόστα εκτιμήθηκε ευρέως από τους υπόλοιπους ηγέτες για την εποικοδομητική του στάση και τον προσιτό χαρακτήρα του.
Όμως η παραμονή του στην εξουσία διακόπηκε τον Νοέμβριο του 2023, όταν αναγκάστηκε σε παραίτηση αφού αρκετά μέλη του υπουργικού του συμβουλίου κατηγορήθηκαν για διαφθορά σε υπόθεση παραχώρησης έργων εξόρυξης λιθίου και "πράσινου" υδρογόνου. Ο Κόστα κατηγορήθηκε ότι επέτρεψε ορισμένες από αυτές τις παράτυπες συμφωνίες.
Αμέσως μετά την παραίτησή του, οι εισαγγελείς παραδέχθηκαν ότι είχαν μπερδέψει το όνομα του Αντόνιο Κόστα με αυτό του υπουργού Οικονομίας Αντόνιο Κόστα Σίλβα στα πρακτικά των υποκλοπών. Αυτό και άλλα λάθη έχουν υπονομεύσει νομικά την υπόθεση, δημιουργώντας την εντύπωση στις Βρυξέλλες ότι το όνομα του Κόστα θα καθαρίσει οριστικά.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΣε περίπτωση που οι ηγέτες της ΕΕ έχουν δεύτερες σκέψεις, μια "σοσιαλιστική" εναλλακτική λύση θα μπορούσε να είναι η Δανή Μέτε Φρεντέρικσεν, η οποία όμως έχει αρνηθεί ότι ενδιαφέρεται για κάποια από τις κορυφαίες θέσεις. Ο Μάριο Ντράγκι έχει επίσης προταθεί για το Συμβούλιο, όπου η βαρύτητά του θα αποτελούσε πλεονέκτημα.
Ύπατος Εκπρόσωπος: Κάγια Κάλας
Μπορεί η οικογένεια των Φιλελεύθερων να έχασε πάνω από 20 έδρες στο νέο Ευρωκοινοβούλιο δεν έχασε ωστόσο τις ελπίδες της για την εξασφάλιση μιας κορυφαίας θέσης.
Οι Σοσιαλιστές επικεντρώνονται στο Συμβούλιο, αφήνοντας στους Φιλελεύθερους την θέση του Ύπατου Εκπροσώπου για τις Εξωτερικές Υποθέσεις και την Πολιτική Ασφάλειας της ΕΕ. Το αξίωμα αυτό έχει αυξημένη σημασία καθώς το μπλοκ αντιμετωπίζει απανωτές παγκόσμιες κρίσεις, αλλά η πραγματική εξουσία που έχει παραμένει περιορισμένη.
Ο απερχόμενος Ζοζέπ Μπορέλ, από την οικογένεια των Σοσιαλιστών, έχει προκαλέσει συχνά εντάσεις καθώς ξεφεύγει από την πεπατημένη και εκφράζει προσωπικές απόψεις που δεν συμμερίζονται οι 27.
Η γεωγραφία θα είναι ο βασικός παράγοντας για την επιλογή του διαδόχου του. Με την Επιτροπή και το Συμβούλιο να κατευθύνονται προς τη Δυτική και τη Νότια Ευρώπη, αντίστοιχα, η λογική λέει ότι η θέση του Ύπατου Εκπροσώπου θα πρέπει να πάει σε έναν εκπρόσωπο της ανατολικής πτέρυγας.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤο διπλό κριτήριο "φιλελεύθερη" από την "Ανατολική Ευρώπη" μειώνει κατά πολύ τον κατάλογο των υποψηφίων και ωθεί την Εσθονή πρωθυπουργό Κάγια Κάλας στο προσκήνιο. Τα τελευταία δύο χρόνια, η Κάλας αποτελεί ηγετική φωνή της ΕΕ στην καταδίκη της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, προτρέποντας το μπλοκ να υιοθετήσει σκληρότερες κυρώσεις κατά του Κρεμλίνου και επιπλήττοντας τους δυτικούς συμμάχους που δεν παραδίδουν τα υποσχεθέντα πυρομαχικά στο Κίεβο.
Οι πολιτικές της θεωρούνταν κάποτε υπερβολικά σκληρές, αλλά η ωμή πραγματικότητα του πολέμου έχει μετατοπίσει τη συζήτηση υπέρ της και πλέον αποτελεί ισχυρή υποψηφιότητα. Εάν διοριστεί, θα πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί να μιλήσει πειστικά και για άλλες περιοχές του πλανήτη σε κρίση, όπως η Αφρική, η Μέση Ανατολή και η Λατινική Αμερική.
"Δεν αποτελεί κόκκινη γραμμή για κανέναν", εκτίμησε Ευρωπαίος διπλωμάτης. "Η θέση του Ύπατου Εκπροσώπου καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την εντολή που δίνουν τα κράτη μέλη".
Ένας άλλος φιλελεύθερος υποψήφιος είναι ο Βέλγος Αλεξάντερ Ντε Κρου, ο οποίος παραιτήθηκε πρόσφατα από πρωθυπουργός, αλλά η δυτικοευρωπαϊκή καταγωγή του δεν τον ευννοεί. Ο Ράντοσλαβ Σικόρσκι, πρώην ευρωβουλευτής, ο οποίος τώρα υπηρετεί ως υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας και είναι ένθερμος υποστηρικτής της Ουκρανίας, ταιριάζει στο προφίλ του Ύπατου Εκπροσώπου. Ωστόσο, πρόσκειται στο ΕΛΚ, οπότε ο διορισμός του θα απαιτούσε νέες ισορροπίες.