Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την αναθεώρηση της έννοιας της "τρίτης ασφαλούς χώρας", ανοίγοντας το δρόμο για συμφωνίες παρόμοιες με την εταιρική σχέση Ηνωμένου Βασιλείου-Ρουάντα για το άσυλο.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Οι χώρες της ΕΕ θα μπορούν να απορρίπτουν αιτήσεις ασύλου χωρίς εξέταση και να μεταφέρουν αιτούντες άσυλο μακριά, σύμφωνα με την αλλαγή της έννοιας των "ασφαλών τρίτων χωρών" που πρότεινε την Τρίτη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Σύμφωνα με την πρόταση, οι υπήκοοι τρίτων χωρών που ζητούν άσυλο θα μπορούν ευκολότερα να μεταφέρονται σε μια χώρα που θεωρείται "ασφαλής", όπου αναμένεται να υποβάλουν αίτηση διεθνούς προστασίας, με τρόπο αρκετά παρόμοιο με την πολιτική απέλασης του Ηνωμένου Βασιλείου από τη Ρουάντα, η οποία κρίθηκε παράνομη από το Ανώτατο Δικαστήριο.
Τα κριτήρια άλλαξαν
Οι αρχές των κρατών μελών μπορούν ήδη να μεταφέρουν τους αιτούντες άσυλο σε μια "τρίτη ασφαλή χώρα", εφόσον η χώρα αυτή τους δέχεται και εφόσον τηρούνται ορισμένες διατάξεις.
Σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ, ασφαλής τρίτη χώρα είναι μια χώρα εκτός ΕΕ στην οποία ένα άτομο που ζητά διεθνή προστασία αντιμετωπίζεται σύμφωνα με τα "διεθνή πρότυπα". Οι εγγυήσεις περιλαμβάνουν την προστασία των αιτούντων άσυλο από δίωξη και σοβαρή βλάβη, τον σεβασμό της αρχής της μη επαναπροώθησης, τη δυνατότητα λήψης αποτελεσματικής προστασίας βάσει της Σύμβασης της Γενεύης για τους πρόσφυγες και τη δυνατότητα πρόσβασης σε ένα λειτουργικό σύστημα ασύλου, με χορήγηση άδειας εκπαίδευσης και εργασίας εκτός από τα δικαιώματα διαμονής.
Ένα καλό παράδειγμα εφαρμογής της "τρίτης ασφαλούς χώρας" στο πλαίσιο της ισχύουσας νομοθεσίας είναι η δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του 2016: μια συμφωνία που επιτρέπει στις χώρες της ΕΕ (ιδίως στην Ελλάδα) να μεταφέρουν αιτούντες άσυλο στο τουρκικό έδαφος.
Μέχρι τώρα όμως για να είναι νόμιμη η μεταφορά απαιτούνταν κάποιας μορφής σύνδεση μεταξύ του αιτούντος και της τρίτης χώρας, όπως προηγούμενη διαμονή ή παρουσία κάποιων μελών της οικογένειάς του εκεί.
Η Επιτροπή προτείνει τώρα να αλλάξει αυτό, παρέχοντας "μεγαλύτερη ευελιξία" στα κράτη μέλη όταν καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο ορίζουν μια "τρίτη ασφαλή χώρα".
Η σύνδεση μεταξύ του αιτούντος και της ασφαλούς τρίτης χώρας δεν θα είναι πλέον υποχρεωτική και, αντιθέτως, τα κράτη μέλη θα μπορούν να ορίζουν ως ασφαλείς χώρες τις οποίες ο αιτών άσυλο διέσχισε κατά τη διαδρομή του προς την Ευρώπη.
Θα μπορούν επίσης να χαρακτηρίζουν ως ασφαλείς τις χώρες με τις οποίες μπορούν να συνάψουν συμφωνία. Στη συνέχεια, θα πρέπει να κοινοποιούν στην Επιτροπή μια τέτοια συμφωνία, αν και δεν προβλέπεται κεντρικός κατάλογος "τρίτων ασφαλών χωρών" σε επίπεδο ΕΕ.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι ένας αιτών άσυλο θα μπορούσε να καταλήξει σχεδόν οπουδήποτε, και μάλιστα μακριά από τη χώρα καταγωγής του ή οποιαδήποτε χώρα με την οποία είναι εξοικειωμένος.
Η Επιτροπή προτείνει επίσης ότι οι προσφυγές που ασκούνται από αιτούντες άσυλο κατά αποφάσεων που βασίζονται στην έννοια της ασφαλούς τρίτης χώρας δεν θα έχουν πλέον ως αποτέλεσμα την αναστολή οποιασδήποτε μεταφοράς. Αντιθέτως, οι αιτούντες των οποίων οι προσφυγές είναι επιτυχείς μπορούν να επιστρέψουν στο κράτος μέλος από το οποίο μεταφέρθηκαν για να υποβάλουν αίτηση.
Ένα διχαστικό πολιτικό ζήτημα
Η νομοθεσία αποτελεί "στοχευμένη τροποποίηση" του κανονισμού για τη διαδικασία ασύλου που εγκρίθηκε κατά τη διάρκεια της προηγούμενης θητείας, ως μέρος της μεγάλης μεταρρύθμισης της μεταναστευτικής πολιτικής της ΕΕ, του Συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο.
"Οι τρίτες χώρες που είναι ασφαλείς πρέπει επίσης να διαδραματίσουν τον ρόλο τους", δήλωσε αξιωματούχος της ΕΕ κατά τη διάρκεια τεχνικής ενημέρωσης για το θέμα.
Προς το παρόν, μόνο πέντε από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ έχουν καταρτίσει κατάλογο ασφαλών τρίτων χωρών, οι περισσότερες από τις οποίες βρίσκονται εντός της Ευρώπης. Όμως η χαλάρωση των κανόνων θα μπορούσε να αυξήσει τον αριθμό τους, ιδίως εάν οι τρίτες χώρες συνάψουν συμφωνία για την αποδοχή συμφωνιών μεταφοράς.
Η πρόταση μεταφέρεται τώρα στους συννομοθέτες -το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, που εκπροσωπούν τα κράτη μέλη- οι οποίοι θα υιοθετήσουν ο καθένας τις αντίστοιχες θέσεις του σχετικά με τις σχεδιαζόμενες αλλαγές.
Στη συνέχεια, μαζί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα τρία θεσμικά όργανα θα εργαστούν για να συμφωνήσουν σε ένα κοινό κείμενο, το οποίο τελικά θα τεθεί σε ισχύ.
Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, η μεγαλύτερη ομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δήλωσε ότι η πρόταση "στέλνει το σωστό μήνυμα" και "αποτελεί ένα κρίσιμο βήμα προς τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού, διαχειρίσιμου και δίκαιου συστήματος ασύλου", σύμφωνα με δελτίο Τύπου της Γερμανίδας ευρωβουλευτού Lena Düpont, εκπροσώπου της ομάδας για θέματα μετανάστευσης.
Περισσότερες αντιδράσεις αναμένονται από την αριστερή πτέρυγα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οι σοσιαλιστές και οι δημοκράτες, οι Πράσινοι/Ευρωπαϊκό Κόμμα της Αριστεράς και η ομάδα Η Αριστερά τάσσονται παραδοσιακά κατά των αυστηρότερων κανόνων για τη μετανάστευση.
Οι ΜΚΟ είναι επίσης πολύ επιφυλακτικές απέναντι στην πρόταση. "Αυτή η αναθεώρηση θα αποδυναμώσει περαιτέρω την πρόσβαση στο άσυλο στην Ευρώπη, θα υποβαθμίσει τα δικαιώματα των ανθρώπων και θα αυξήσει τον κίνδυνο επαναπροώθησης και εκτεταμένης αυθαίρετης κράτησης σε τρίτες χώρες", δήλωσε η Olivia Sundberg Diez, συνήγορος της Διεθνούς Αμνηστίας στην ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο.
Η Επιτροπή δεν διενήργησε επίσημη εκτίμηση επιπτώσεων για την πρόταση, αν και πραγματοποίησε εκτεταμένες διαβουλεύσεις με όλα τα κράτη μέλη, το Κοινοβούλιο, την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και τους ενδιαφερόμενους φορείς της κοινωνίας των πολιτών, τα αποτελέσματα των οποίων παρουσιάζονται σε έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της.