Οι απαιτήσεις του Βελγίου «φρενάρουν» το δάνειο με τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία – Προς επείγουσα λύση-γέφυρα για το 2026
Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αρχίζουν να αποδέχονται ότι θα χρειαστεί να ενεργοποιηθεί μια εναλλακτική, επείγουσα χρηματοδοτική λύση για να διατηρηθεί ζωντανή η ουκρανική οικονομία, μετά την απόφαση του Βελγίου να ανεβάσει τον πήχη των απαιτήσεων για την έγκριση του δανείου αποζημιώσεων, το οποίο θα ενίσχυε τα οικονομικά του Κιέβου.
Η λύση αυτή θα μπορούσε να προβλέπει την άντληση κεφαλαίων από τις αγορές με σκοπό την παροχή μη επιστρεπτέας επιχορήγησης προς την Ουκρανία, καλύπτοντας τις πιο άμεσες οικονομικές και στρατιωτικές ανάγκες της το 2026.
Η κίνηση θα έδινε στους ηγέτες περισσότερο χρόνο να σπάσουν το αδιέξοδο γύρω από το προτεινόμενο δάνειο – μια φιλόδοξη προσπάθεια να αξιοποιηθούν τα δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας για την Ουκρανία.
Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των περιουσιακών στοιχείων, περίπου 185 δισ. ευρώ, βρίσκεται στο Euroclear, το κεντρικό αποθετήριο αξιογράφων στις Βρυξέλλες. Γι’ αυτό και το Βέλγιο διαθέτει καθοριστικό ρόλο στο ζήτημα.
Αρχικά, οι ηγέτες της ΕΕ αναμένονταν να κατευνάσουν τις βελγικές επιφυλάξεις και να εγκρίνουν το πρωτοφανές σχέδιο στη σύνοδο της 18ης Δεκεμβρίου.
Ωστόσο, σε μια νέα τροπή, ο Βέλγος πρωθυπουργός Μπαρτ Ντε Βέβερ απέστειλε οργισμένη επιστολή προς την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, χαρακτηρίζοντας το δάνειο αποζημιώσεων «θεμελιωδώς λανθασμένο» και γεμάτο νομικούς και χρηματοοικονομικούς κινδύνους.
«Γιατί να εισέλθουμε σε αχαρτογράφητα νομικά και χρηματοοικονομικά νερά με όλες τις πιθανές συνέπειες, εφόσον αυτό μπορεί να αποφευχθεί;» αναφέρει. «Δεν θα δεσμεύσω ποτέ το Βέλγιο να επωμιστεί μόνο του τους κινδύνους και τις εκθέσεις που θα προέκυπταν από την επιλογή ενός δανείου αποζημιώσεων».
Ανεβάζοντας τον πήχη, ο Ντε Βέβερ ζητά «νομικά δεσμευτικές, άνευ όρων, αμετάκλητες, άμεσης απαίτησης, κοινές και εις ολόκληρον εγγυήσεις» για να καλυφθούν τα 185 δισ. ευρώ των περιουσιακών στοιχείων και όλες οι πιθανές συνέπειες: έξοδα διαιτησίας, τόκοι, απώλεια επενδυτικών ευκαιριών, ακόμη και «ο υπολογισμός της χρηματοοικονομικής επίδρασης στην πιστοληπτική ικανότητα της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας».
Ζητά επίσης πλήρη κάλυψη για τις τοποθετήσεις του Euroclear σε «φιλορωσικές δικαιοδοσίες», που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν αντίποινα από το Κρεμλίνο.
«Κάποιοι μπορεί να πιστεύουν ότι αυτός ο κίνδυνος είναι θεωρητικός. Εγώ υποστηρίζω ότι, αντιθέτως, είναι ρεαλιστικός και πιθανός», γράφει.
Με την απαίτηση τόσο υψηλών εγγυήσεων – κρίσιμο παράγοντα για την έγκριση του δανείου – ο Ντε Βέβερ καθιστά την έγκριση εκθετικά δυσκολότερη.
Είναι απίθανο οι άλλοι ηγέτες να προσέλθουν στη σύνοδο του Δεκεμβρίου με εγγυήσεις πολλών δισεκατομμυρίων, βασισμένες σε υποθετικούς υπολογισμούς. Σε ορισμένες χώρες, μια τέτοια πολύπλοκη δομή θα απαιτούσε ακόμη και κοινοβουλευτική έγκριση.
Τα εμπόδια βαραίνουν έντονα στις συζητήσεις Ευρωπαίων αξιωματούχων και διπλωματών, οι οποίοι προσπαθούν να λύσουν το αδιέξοδο πριν η Ουκρανία ξεμείνει από εξωτερική βοήθεια. Η χώρα αναμένει νέα οικονομική ενίσχυση έως το β’ τρίμηνο του 2026.
Επιπλέον πίεση ασκεί το πρόγραμμα των 8,1 δισ. δολαρίων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), το οποίο απαιτεί σαφείς ευρωπαϊκές δεσμεύσεις για τη διασφάλιση της μακροοικονομικής σταθερότητας του Κιέβου.
Η αυξανόμενη ανάγκη αυξάνει τις πιθανότητες για μια ενδιάμεση λύση-γέφυρα. Η προσωρινή χρηματοδότηση θα μπορούσε να υποστηριχθεί είτε από εθνικές εγγυήσεις είτε από τον προϋπολογισμό της ΕΕ – ο οποίος όμως απαγορεύει τη συγκέντρωση χρέους για χώρα εκτός της Ένωσης.
Η αλλαγή των κανόνων του προϋπολογισμού θα απαιτούσε ομοφωνία, κάτι αδύνατο όσο η Ουγγαρία συνεχίζει να αντιτίθεται σε κάθε είδους βοήθεια προς την Ουκρανία. Το ίδιο εμπόδιο θα υφίστατο και σε περίπτωση κοινού ευρωπαϊκού χρέους για μακροπρόθεσμη στήριξη.
Ο παράγοντας Τραμπ
Στην επιστολή του, ο Ντε Βέβερ ξεφεύγει από τα τεχνοκρατικά και εισέρχεται ευθέως στην πολιτική διάσταση.
Προειδοποιεί ότι η προώθηση του δανείου αποζημιώσεων σε αυτή τη φάση θα μπορούσε να υπονομεύσει τις προσπάθειες του Λευκού Οίκου να εξασφαλίσει ειρηνευτική συμφωνία για τερματισμό του πολέμου.
«Εάν κινηθούμε βιαστικά, το σχέδιο αυτό θα έχει ως παράπλευρη απώλεια το ότι εμείς, ως ΕΕ, ουσιαστικά αποτρέπουμε μια ενδεχόμενη ειρηνευτική συμφωνία», γράφει.
«Δεν μπορούμε να δεσμεύσουμε τα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία για πολλαπλούς σκοπούς ταυτόχρονα. Είτε μένουν δεσμευμένα για τη χρηματοδότηση της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας, είτε δαπανώνται τώρα για τη χρηματοδότηση της πολεμικής προσπάθειας ή του βασικού προϋπολογισμού της».
Υποστηρίζει επίσης ότι είναι «πολύ πιθανό» η Ρωσία να μην χαρακτηριστεί «ηττημένο μέρος» στη σύγκρουση, πράγμα που θα της δώσει δικαίωμα να ανακτήσει τις δεσμευμένες περιουσίες της. Σε ένα τέτοιο σενάριο, το δάνειο αποζημιώσεων θα καταρρεύσει και οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι θα πληρώσουν το κόστος.
Αυτή η θέση έρχεται σε πλήρη αντίθεση με άλλους ηγέτες, οι οποίοι βλέπουν τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία ως το ισχυρότερο διαπραγματευτικό χαρτί της ΕΕ.
«Πρέπει να καταλήξουμε πολύ γρήγορα σε συμφωνία το αργότερο μέχρι τη σύνοδο του Δεκεμβρίου για να ενισχύσουμε τη διαπραγματευτική μας θέση και να στείλουμε νέο μήνυμα αλληλεγγύης προς την Ουκρανία», δήλωσε ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς.
Η φον ντερ Λάιεν έχει επίσης πλαισιώσει την πρότασή της με ηθικό τόνο: «να πληρώσει η Ρωσία».
«Για να είμαι ξεκάθαρη – δεν μπορώ να φανταστώ κανένα σενάριο στο οποίο οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι θα πληρώσουν μόνοι τους τον λογαριασμό. Αυτό δεν είναι αποδεκτό», είπε.
Διχασμός στις Βρυξέλλες και σκιά διαφθοράς στο Κίεβο
Οι εσωτερικές διαφωνίες ξεσπούν τη στιγμή που η Ευρώπη αιφνιδιάστηκε από ένα μυστικό ειρηνευτικό σχέδιο 28 σημείων, το οποίο καταρτίστηκε από αξιωματούχους των ΗΠΑ και της Ρωσίας. Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε αμφιλεγόμενο μοντέλο που χρησιμοποιούσε τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για εμπορικό όφελος της Ουάσινγκτον και της Μόσχας – πρόβλεψη που φέρεται να αφαιρέθηκε μετά από συνομιλίες στη Γενεύη μεταξύ ΗΠΑ και Ουκρανίας.
Το έγγραφο, ωστόσο, ανέδειξε την αξία των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων. Για κάποιους, επιβεβαίωσε την ανάγκη έγκρισης του δανείου. Για άλλους, προκάλεσε δεύτερες σκέψεις.
Λίγες ώρες πριν ο Ντε Βέβερ στείλει την επιστολή του, ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν προειδοποίησε ότι οποιαδήποτε παρέμβαση στα κεφάλαια θα αποτελούσε «κλοπή ξένης περιουσίας».
(Βάσει της πρότασης, η Μόσχα θα μπορούσε να ανακτήσει τα δεσμευμένα κεφάλαια εφόσον συμφωνούσε να αποζημιώσει την Ουκρανία για τις ζημιές του πολέμου.)
«Η κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας, κατόπιν εντολής μου, εργάζεται για πακέτο αντίμετρων στην περίπτωση που αυτό συμβεί», είπε ο Πούτιν.
Σε άβολη χρονική στιγμή για το Κίεβο, η συζήτηση για το δάνειο συμπίπτει με ένα κλιμακούμενο σκάνδαλο διαφθοράς που οδήγησε στην παραίτηση του Αντρίι Γερμάκ, ισχυρού επιτελάρχη του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι και βασικού διαπραγματευτή στις ειρηνευτικές συνομιλίες.
Διπλωμάτης δήλωσε στο Euronews ότι ο Ζελένσκι «θα πρέπει να συμμαζέψει την κατάσταση, γιατί η εικόνα είναι πολύ κακή», γεγονός που δυσκολεύει ακόμη περισσότερο τους Ευρωπαίους να εγκρίνουν νέο πακέτο χρηματοδότησης.
Παρά ταύτα, αξιωματούχοι επιμένουν ότι η στήριξη της Ουκρανίας, μιας χώρας που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της ρωσικής επιθετικότητας, δεν πρέπει να συνδεθεί με το σκάνδαλο.
Από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή – η οποία έχει επικριθεί πως δεν πήρε σοβαρά τις αρχικές ανησυχίες του Βελγίου – προσπαθεί να διατηρήσει ψυχραιμία.
«Πρόκειται για αχαρτογράφητα νερά και είναι λογικό να υπάρχουν ερωτήσεις και ανησυχίες», δήλωσε η Πάουλα Πίνιο, επικεφαλής εκπρόσωπος της Επιτροπής. «Κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αντιμετωπίσουμε αυτές τις ανησυχίες με τρόπο που θα επιτρέψει σε όλους να νιώσουν σίγουροι με την όποια λύση προταθεί τελικά».
Σε ερώτηση εάν η Επιτροπή είναι έτοιμη να παρακάμψει το Βέλγιο και να προωθήσει το δάνειο αποζημιώσεων με ειδική πλειοψηφία, η Πίνιο απάντησε: «Δεν είμαστε ακόμη εκεί».